Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac mae'n bleser cyfrannu at y ddadl hon y prynhawn yma. Fel rhywun a fu'n gweithio yn y GIG am 11 mlynedd cyn cael fy ethol i'r Senedd, a rhywun sydd â'i wreiddiau'n ddwfn yn ardal y Rhyl a Phrestatyn, rwy'n teimlo fy mod yn eithaf cymwys i rannu rhywfaint o hanes a gwirioneddau am ofal iechyd yn sir Ddinbych a gogledd Cymru, a'r pwysau ar y gofal hwnnw, yn wir.

Agorwyd Ysbyty'r Royal Alexandra yn y Rhyl, ysbyty a gâi ei galw'n 'yr Alex' yn lleol, ym 1872 a'r rheswm dros ei henwi'n hynny oedd bod y Dywysoges Alexandra o Gymru wedi dod yn noddwr i'r ysbyty ym 1882, a'r gred yn y cyfnod hwnnw oedd bod triniaeth awyr iach ac awyr y môr yn fuddiol i gleifion, yn enwedig cleifion anhwylderau'r frest a thrafferthion anadlu. Er mwyn darparu ar gyfer hyn, roedd ganddynt falconïau hir er mwyn i'r cleifion anadlu'r awyr iach a gwneud lles mawr i'w hysgyfaint. Ac roedd ganddynt faddonau halen yno hefyd ar yr islawr, sy'n dal i fod yno yn ôl y sôn. A'r dyddiau hyn defnyddir yr ystafell ar gyfer storio offer, ond yn anffodus ni chefais gyfle i fynd i lawr yno i weld drosof fy hun, felly rwyf am ddal i gredu eu bod yno, ychydig bach fel dyfrffyrdd tanddaearol Little Venice, lle roedd gondolas yn ôl y sôn yn adeilad y Frenhines sydd bellach wedi'i ddymchwel.

Nawr, fe neidiaf ymlaen dros lawer iawn o flynyddoedd hyd at ddiwedd y 1970au a dechrau'r 1980au, a diolch i ymroddiad Margaret Thatcher tuag at Gymru, fe adeiladodd ac fe agorodd Awdurdod Iechyd Clwyd ar y pryd yr Ysbyty Glan Clwyd blaenllaw newydd sbon ym Modelwyddan ym 1980, a chanddo chwe theatr lawdriniaethau, adran ddamweiniau a wardiau niferus, ac a gostiodd oddeutu £16 miliwn—a byddem wrth ein boddau yn gweld ffigurau fel hynny y dyddiau hyn. Ac yn ystod yr 1980au a dechrau'r 1990au, roedd Ysbyty Glan Clwyd yn cael ei ystyried yn un o'r ysbytai a oedd yn perfformio orau nid yn unig yng Nghymru ond ym Mhrydain gyfan, a denodd lawer o weithwyr gofal iechyd proffesiynol i'r ardal er mwyn iddynt allu dod yn rhan o'r llwyddiant ysgubol hwn ac er mwyn i bobl canol a dwyrain gogledd Cymru allu elwa o'u harbenigedd. Ac ar ddiwedd y 1990au a dechrau'r 2000au, cafodd y Llywodraeth Lafur yng Nghaerdydd eu dwylo arno, ac ers hynny, rydym wedi cyrraedd y sefyllfa rydym ynddi heddiw, gydag amseroedd aros cynyddol, cleifion yn aros hyd at 72 awr—ie, 72 awr—am ambiwlansys a thriniaeth frys, ac amseroedd aros hir i fân anafiadau, llawdriniaethau dewisol ac apwyntiadau clinigol i gleifion allanol. Ac rwy'n siŵr y byddai sylfaenwyr yr ysbyty, os ydynt yn dal i fod gyda ni, yn gwingo wrth weld perfformiad presennol Ysbyty Glan Clwyd.

A gadewch imi fod yn glir, nid bai staff gweithgar y rheng flaen yn y GIG yw hyn; hwy yw rhai o'r bobl orau y dowch chi byth ar eu traws. Bai Llywodraethau Llafur olynol yn y lle hwn ydyw, a haenau diddiwedd o reolwyr canol, cyfarwyddwyr, biwrocratiaid di-werth ac ymyrwyr daionus sy'n rhoi eu gyrfaoedd a'u diddordebau eu hunain o flaen iechyd pobl gogledd Cymru. Ac weithiau maent lawn mor ddefnyddiol â blwch llwch ar feic modur. Ond y thema gyffredin yma yn yr holl hanes yw bod ysbytai mawr fel Glan Clwyd, Ysbyty Maelor Wrecsam ac Ysbyty Gwynedd yn arfer cael cymorth ysbytai cymunedol neu ysbytai bwthyn llai o faint, ac yn y blynyddoedd a fu, roedd un o'r rheini gan bron bob tref. Ac yn araf ond yn sicr, fe luniwyd yr agenda ar gyfer canoli wrth i ysbytai lleol gau ym Mhrestatyn, y Fflint a'r Wyddgrug, i enwi ond ambell enghraifft. Ac un o'r pethau mwyaf gwallgof yn yr agenda hon oedd cau ysbyty cymunedol Conwy yn 2003. [Torri ar draws.] Iawn, fe wnaf. Mae'n ddrwg gennyf, nid oeddwn yn eich gweld.