A gaf i ddiolch hefyd i Weinidog Llywodraeth Cymru am gyflwyno'r drafodaeth heddiw ar gyllideb ddrafft 2023-24? Wrth gwrs, mae'n cael effaith hynod bwysig ar ein cymunedau, ar bawb yng Nghymru, ac mae'n rhywbeth, rwy'n siŵr, y mae pawb wedi bod yn aros amdani'n eiddgar. Mae'n amlwg o'n hochr ni y meinciau a thrwy gydol y cyfraniadau hyd yma, ynghyd â'n gwelliant i'r ddadl yn y gyllideb heddiw, nad yw'r gyllideb hon gan Lywodraeth Cymru yn mynd yn ddigon pell wrth gyflawni ar flaenoriaethau pobl Cymru. Ac un o'r blaenoriaethau hyn yw'r gwasanaethau sy'n cael eu darparu gan ein cynghorau a'n cynghorwyr gwych ar hyd a lled Cymru. Ni fydd hi'n syndod i ni yma y byddaf i'n dechrau fy nghyfraniad yn hyn o beth.

Fel sydd eisoes wedi'i amlinellu, mae'r setliad llywodraeth leol yn cynnig cynnydd o 7.9 y cant, sydd tua £227 miliwn yn cael ei ddarparu i lywodraeth leol, sydd, wrth gwrs, wedi cael croeso gochelgar. Ond yn amlwg nid yw hi wedi bod yn ddigon iddyn nhw ddarparu'r gwasanaethau sydd eu hangen ar bobl. Mae'n anodd iawn gweld sut bydd y cynnydd hwn yn y setliad wir yn arwain at gymunedau lleol yn cael gwell gwasanaethau. Rydyn ni'n gwybod bod cynghorau ar hyn o bryd yn gorfod ymrafael â chyllidebau a phenderfyniadau anodd dim ond i oroesi bwrw ymlaen fel arfer, heb sôn am weld gwasanaethau ychwanegol yn cael eu cyflawni.

Ond rydyn ni'n byw gyda ac yn ymdrin ag ychydig o baradocs ar y mater hwn, oherwydd yng ngoleuni'r setliad cyllido hwn o 7.9 y cant, mae llawer o gynghorau ar hyd a lled Cymru yn cynllunio codi'r dreth gyngor yn sylweddol iawn i ymdopi ag ef, ond mae hyn er eu bod yn eistedd ar gronfeydd wrth gefn enfawr, y tynnodd fy nghydweithiwr Peter Fox sylw ato. Yn fy marn i, nid yw hi'n iawn bod trigolion ledled Cymru yn debygol o wynebu cynnydd sylweddol yn y dreth gyngor, yn enwedig yn ystod cyfnod pan fo'u pocedi eisoes yn dioddef, pan mae rhai cynghorau'n eistedd ar werth cannoedd o filiynau o bunnoedd wrth gefn. Mae'n anodd cyfiawnhau'r safbwynt moesol ar hyn, ac rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn ystyried y sylwadau y cyflwynodd Peter Fox ar hyn hefyd.

Yn ail, mae Aelodau eraill wedi sôn am y pwynt hwn, ac mae ynghylch materion tai a'r heriau y mae ein cynghorau yn eu hwynebu. Rwyf i wedi cael gohebiaeth sylweddol ar hyn, ac rwy'n siŵr fod Aelodau eraill wedi hefyd, ac mae'n ymwneud  â'r grant cymorth tai, yr ydym ni'n ymwybodol ei fod yn ariannu'r mwyafrif helaeth o gefnogaeth i'n cymorth i ddigartrefedd a thai yng Nghymru, gyda thua 60,000 o bobl bob blwyddyn yn cael eu cefnogi. Cafodd cymorth pwysig iawn ei ddarparu drwy gydol y pandemig, ond ar hyn o bryd mae o dan fwy o bwysau nag erioed. Gwyddom ni, yn ystod y degawd diwethaf, fod y grant cymorth tai wedi lleihau mewn termau real o ble'r oedd ar £139 miliwn tua 10 mlynedd yn ôl, a ddylai gyfateb i tua £181 miliwn heddiw. Ond mewn gwirionedd, mae'n £167 miliwn, felly mae tua £14 miliwn o doriad mewn termau real i faes sydd wedi gweld cynnydd sylweddol yn y galw. Ac mae'r toriad termau real hwn yn cael effaith sylweddol ar y gweithlu grantiau cymorth tai, ac mae'n amlwg bod diffyg unrhyw gynnydd i'r gyllideb hon yn golygu bod darparu gwasanaethau mewn perygl, ac yn y pen draw bydd yn costio mwy i'r trethdalwr yn y pen draw, oherwydd nid yw'r gwasanaeth ataliol hwn yn cael ei gefnogi'n gywir.

Yn ogystal â hyn, rydyn ni'n gweld her enfawr wrth recriwtio a chadw staff yn y gwasanaethau hyn, ac rydyn ni wedi cael gwybod y bydd 29 y cant o staff sy'n gweithio mewn cymorth tai yn cael llai o dâl na'r cyflog byw gwirioneddol newydd. Ni all fod yn iawn nad yw cyllideb Llywodraeth Cymru ei hun ar gyfer gwasanaethau cefnogi tai yn eu galluogi i dalu'r cyflog byw gwirioneddol, er gwaethaf ymrwymiad Llywodraeth Cymru ei hun i dalu'r cyflog byw gwirioneddol. Mae rhagrith gwirioneddol yno yn y broses o osod gwasanaethau cymorth tai gan Lywodraeth Cymru.