2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad ar y cynnig cyflog newydd a gynigiwyd i weithwyr y GIG gan Lywodraeth Cymru? TQ725

Diolch yn fawr iawn. Yn llythrennol, mae datganiad ysgrifenedig newydd gael ei gyhoeddi ar y pwnc hwn, ond rwy'n fwy na pharod i nodi rhai agweddau ar y cynnig i weithwyr y GIG er mwyn osgoi gweithredu diwydiannol, os yw hynny'n ddefnyddiol.

Diolch am eich ateb y prynhawn yma, Weinidog. Wrth gwrs, rwy'n gobeithio y gellir cytuno ar ateb a all arwain at osgoi gweithredu diwydiannol pellach yng Nghymru. Rwyf wedi gofyn fy nghwestiwn amserol y prynhawn yma gan fod cwestiynau pellach gennyf yn dilyn eich datganiad ysgrifenedig ddydd Gwener. Wrth gwrs, yn y 10 munud diwethaf, mae datganiad ysgrifenedig pellach wedi glanio ym mewnflwch Aelodau’r Senedd. Rwy’n falch fod y cwestiwn amserol wedi arwain at y datganiad ysgrifenedig hwn, sydd efallai’n ateb rhai o’r cwestiynau a oedd gennyf, ond sydd hefyd efallai’n arwain at fwy o gwestiynau gennyf hefyd, o ystyried y cyfle hwn nawr, Weinidog.

Ond a gaf fi ofyn yn gyntaf: a ydych yn credu bod ffynhonnell y cyllid ar gyfer y cynnig hwn yn gynaliadwy? A’r rheswm y gofynnaf y cwestiwn hwnnw yw am fod y Gweinidog cyllid wedi dweud wrth y BBC ei fod yn cael ei ariannu o’r cronfeydd wrth gefn. Ond beth am y blynyddoedd i ddod, a sut bydd y setliad cyflog yn cael ei ariannu o un flwyddyn i'r llall? Rwyf wedi edrych yn gyflym iawn drwy eich datganiad ysgrifenedig dros y 10 munud diwethaf, Weinidog. O ran oriau gwaith, fe sonioch chi am weithgor sy’n cael ei sefydlu ac sy’n adrodd erbyn yr hydref. Mae hynny’n swnio’n gadarnhaol, ond efallai y gallwch amlinellu beth yw cylch gwaith y gweithgor hwnnw. 'Gweithio hyblyg'—dyna bennawd arall roeddwn yn falch o'i weld, Weinidog. Efallai y gallwch ddweud ychydig mwy ynglŷn â'ch strategaeth ymddeol a dychwelyd a amlinellwyd gennych yn eich datganiad y prynhawn yma. Roeddwn yn falch iawn o weld y pennawd 'Lleihau'r defnydd o staff asiantaeth'. Mae'n debyg mai'r cwestiwn yn y cyswllt hwnnw yw: sut? Nid oedd llawer iawn o fanylion yn y datganiad, felly efallai y gallwch ymhelaethu ar hynny. Ac roedd gennyf ddiddordeb arbennig yn eich pwynt yn eich datganiad y prynhawn yma, Weinidog, ar adfer lefelau cyflog, ac rydych yn sôn am ddylanwadu ar Lywodraeth y DU, y corff adolygu cyflogau. Ond a gaf fi ofyn: beth am y dylanwad y gallech ei gael ar eich corff adolygu cyflogau eich hun yn hynny o beth hefyd? Diolch, Weinidog.

Diolch yn fawr. Ac fel y gwyddoch, rydym wedi bod yn trafod yn ddiwyd iawn dros gyfnod hir iawn, trafodaethau dwys iawn, ac rwy'n falch iawn ein bod wedi gallu dod i gasgliad nos Iau. Cafodd hwnnw ei roi, yn sicr i'r swyddogion o fewn yr undebau hynny, ac mae'r mwyafrif llethol ohonynt, rwy'n falch iawn o ddweud, wedi dod a'u gweithredu diwydiannol i ben, ac nid yw hynny'n beth bach—ac rydym yn siarad am yr RCN, yr RCM, Unison, CSP, GMB, BMA, BAOT, a SOR. Maent i gyd wedi cytuno i beidio â pharhau â gweithredu diwydiannol tra byddant yn rhoi'r pecyn hwn ger bron eu haelodau. Felly rwy'n falch iawn ein bod wedi gallu gwneud hynny. Rwy'n credu bod gwers yma i Lywodraethau eraill ar draws y Deyrnas Unedig, sef bod eistedd a thrafod yn gallu arwain at gasgliadau cadarnhaol.

Nawr, rwy'n hollol glir nad yw hyn ar ben. Yn y pen draw, penderfyniadau ar gyfer aelodau cyffredin yr undebau llafur hynny fydd y rhain, a bydd angen iddynt benderfynu nawr a ydynt eisiau'r pecyn a roddwyd at ei gilydd mor ofalus. Ni fu'n broses hawdd; mae wedi bod yn broses heriol iawn. Ac ar rai o'r pwyntiau a wnaethoch—. Ac rydych chi'n hollol iawn, yn llythrennol y funud hon y daeth hyn drwodd. Nid oherwydd y cwestiwn amserol y digwyddodd hynny ond oherwydd ein bod, yn llythrennol, newydd orffen trafod gyda'r undebau llafur, felly roedd yn dynn iawn, ac rwy'n falch ei fod wedi cyd-daro â'ch cwestiwn, Russell.

Ond ar ffynonellau cyllid, rwy'n meddwl ei bod hi'n bwysig iawn fod pobl yn deall beth rydym wedi'i ddweud drwy'r holl broses hon, fod yna swm o arian ar gyfer y flwyddyn ariannol hon, a'r hyn a wnaethom yw ysbeilio ein cronfeydd wrth gefn i gael yr arian i dalu am y flwyddyn ariannol hon. Y flwyddyn ariannol nesaf—ac roedd yr undebau'n glir iawn gyda ni—mae yna rai llinellau coch, a'u llinell goch hwy, mewn perthynas ag undebau iechyd, oedd eu bod hwy eisiau gweld o leiaf elfen o hyn wedi'i gyfuno ar gyfer blynyddoedd i ddod. Felly, y gwir amdani yw ein bod wedi gwneud hyn drwy risg. Ac fe wnaethoch chi holi am nyrsys asiantaeth, ac rwy'n gwybod bod hyn yn rhywbeth rydym i gyd yn awyddus i'w weld, ond nawr, drwy weithio gyda'r undebau llafur, rwy'n credu y bydd yn llawer haws inni geisio cyflawni arbedion effeithlonrwydd mewn perthynas â gweithwyr asiantaeth y flwyddyn nesaf. Ond y gwir amdani yw ein bod yn creu risg o tua £60 miliwn y flwyddyn nesaf. Felly, os na allwn ddod o hyd i'r arbedion hynny, rwy'n mynd i orfod gwneud penderfyniad anodd iawn fel Gweinidog iechyd i ddod o hyd i doriadau mewn meysydd eraill. Ond rydym wedi edrych ar hyn mewn cryn dipyn o fanylder, rydym yn credu y gallwn ei wneud, a bydd yn llawer haws cyflawni hyn os ydym yn ei wneud gyda'r undebau llafur, ac yn amlwg, gyda rheolwyr y bwrdd iechyd.

Y peth arall y gwnaethoch chi sôn amdano yw oriau gwaith. Fel y dywedwch, byddwn yn sefydlu gweithgor, a bydd y grŵp hwnnw'n adrodd erbyn yr hydref. Ymddeol a dychwelyd—mae yna elfen o hyn, yn amlwg, sydd yn nwylo Llywodraeth y DU i bob pwrpas, oherwydd mae peth ohono'n ymwneud â phensiynau. Felly, unwaith eto, rwyf eisoes wedi ysgrifennu at Lywodraeth y DU, i ofyn iddynt ystyried materion mewn perthynas â phensiynau i'r rhai sy'n barod i ymddeol. 

Ac adfer lefelau cyflog, fel egwyddor yn unig, rwy'n credu ein bod i gyd yn cydnabod bod erydu wedi digwydd dros y blynyddoedd, ac wrth gwrs, mewn byd delfrydol, hoffem weld symud tuag at adfer lefelau cyflog. 

A gaf i wneud sylw yn gyntaf am y cynnig codi'r cyflog o 1.5 y cant, achos dim ond y swm hwnnw sy'n cael ei ystyried fel codiad cyflog, nid y bonws, wrth gwrs? Dwi'n hollol glir nad ydy o'n ddigon i wneud i fyny am flynyddoedd lawer o dorri cyflog mewn termau real, ond mae'n hollol iawn mai aelodau undebau eu hunain rŵan fydd yn penderfynu pa un ai i'w dderbyn o a'i peidio. 

O ran y mater yma o pay restoration, mae'n dda clywed ymrwymiad mewn egwyddor; beth fyddwn i'n licio'i glywed gan y Gweinidog ydy cynllun ar gyfer mynd i'r afael â'r ffaith ein bod ni wedi gweld degawd a mwy o dorri cyflog. 

Newydd weld y cynlluniau ydyn ni am y materion sydd ddim yn ymwneud â chyflog. Mae'n bwysig iawn, iawn, ein bod ni'n cael rhagor o fanylion am yr hyn sy'n cael ei gynnig, achos mae methiant i ddelio efo gymaint o'r elfennau hynny yn rhan fawr o beth sydd wedi gyrru pobl i weithio mwy a mwy fel asiantaeth, wrth gwrs. Dwi jest, yn sydyn, am ganolbwyntio ar weithio asiantaeth. Mae gen i gopi yn fan hyn o'r gytundeb rhwng NHS Cymru a'r holl asiantaethau sydd yn darparu staff iechyd yng Nghymru. Nyrsio—148 asiantaeth wedi arwyddo'r cytundeb hwn. Mae rhai ohonyn nhw'n arbenigol, ond beth sydd gennym ni yn y fan hyn ydy prawf o scale y preifateiddio sydd wedi digwydd o'r gweithlu o fewn yr NHS—148 o gwmnïau yn gwneud elw oddi ar gefn nyrsys, oddi ar gefn yr NHS yng Nghymru. Ac mae'r cytundeb yn dweud yn glir faint maen nhw'n cael eu talu—rhwng £30 a £48 yr awr, plus VAT, am staff nyrsio band D. Mae'r nyrsys eu hunain yn cael eu talu o £20 i fyny—30 y cant a mwy o cut yn mynd i'r asiantaeth. Pa bryd ydyn ni'n mynd i weld symudiad go iawn oddi wrth y math yma o gytundeb, sy'n sugno arian allan o'n gwasanaeth iechyd ni yng Nghymru? Faint o arian, ac o fewn pa amserlen ydych chi angen ei wario er mwyn cyllido'r codiad cyflog bach rydych chi wedi ei gynnig ar hyn o bryd?

Mae angen i ni wneud yn siŵr bod y banc nyrsio cenedlaethol yn rhywbeth sydd yn digwydd go iawn er lles ein nyrsys, er lles ein cleifion o fewn yr NHS, ac er mwyn gallu delifro cyflogau uwch a theg mewn blynyddoedd i ddod. 

Diolch yn fawr. Ni fu hwn yn gynnig hawdd i'w negodi, a'r hyn y llwyddasom i'w wneud yw cael sefyllfa lle, ar ben y £1,400, sef yr argymhelliad gan y corff adolygu cyflogau annibynnol, rydym wedi dod o hyd i 3 y cant ychwanegol nawr—1.5 y cant ohono'n gyflog cyfunedig a 1.5 y cant yn anghyfunol. A'r hyn y mae hynny'n ei olygu'n ymarferol yw, os na chaiff y pecyn hwn ei dderbyn—ac rwy'n credu ei bod yn wirioneddol bwysig fy mod yn hollol glir mai dyma'r unig gynnig sydd ar y bwrdd—os caiff y cynnig hwn ei wrthod, ni fyddwn yn gallu gwneud unrhyw gynnig cyflog uwch ar gyfer 2022-23. Dyna'r realiti neu'r sefyllfa. Felly, hwn neu ddim byd yw hi. Mae'n bwysig iawn fod pobl yn deall mai dyna rydym yn siarad amdano fan hyn. 

Felly, o ran beth mae hynny'n ei olygu, bydd y rhai ar waelod band 5, sy'n cynnwys nyrsys a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill sydd newydd ddechrau ar eu gyrfaoedd yn y GIG, wedi derbyn cyfanswm codiad cyflog o 8.62 y cant ar gyfer y flwyddyn ariannol hon. A bydd ein staff ar y cyflogau isaf wedi cael codiad cyflog o 14.15 y cant. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn fod pobl yn clywed y ffigyrau hynny, oherwydd nid yw hwnnw'n lle afresymol i setlo. 

Nawr, o ran yr asiantaeth, edrychwch, rwy'n credu ein bod i gyd wedi ymrwymo i leihau faint o arian a wariwn ar weithwyr asiantaeth. Rydym wedi bod yn ymladd tanau fesul un ers amser hir iawn; nid wyf yn meddwl y gall unrhyw un wadu hynny. Rydym yn mynd i gadw ein ffocws yn llwyr ar hyn nawr. Dyna pam y gwelwch chi rywfaint o fanylion yr hyn rydym am ei wneud yn y strategaeth weithredu ar gyfer y gweithlu a gyhoeddais yr wythnos diwethaf, a bydd cronfa Cymru gyfan yn rhan o hynny wrth gwrs.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Diolch am eich datganiad, Weinidog, a hefyd y diweddariad i gwestiynau rydych chi wedi eu cymryd y prynhawn yma. Rwy'n sylwi o'r undebau sydd wedi'u rhestru nad yw Unite yn cael eu rhestru yno fel undeb sy'n rhan o'r trafodaethau, ond rwy'n deall eich bod wedi cael trafodaethau ddydd Sul gyda'u hysgrifennydd cyffredinol cenedlaethol. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â beth oedd wedi'i gynnwys yn y trafodaethau hynny? O ystyried nad ydynt yn rhan o'r datganiad hwn a'r sefydliadau sydd wedi'u cynnwys yn y datganiad hwn, sut rydych chi'n gweld eich hun yn gallu datrys yr anghydfod gydag Unite, oherwydd yn amlwg mae hwnnw'n anghydfod sy'n parhau ar draws yr ystad iechyd?

Diolch yn fawr. Fe wneuthum gynnal trafodaethau anffurfiol iawn gydag ysgrifennydd cyffredinol Unite a oedd yn digwydd bod yng Nghymru ar y penwythnos. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn fy mod yn pwysleisio mai trafodaethau anffurfiol oedd y rhain gan fod Unite, drwy beidio â rhoi'r gorau i'w gweithredu diwydiannol, wedi eithrio eu hunain nawr o'r bwrdd trafod. Felly, popeth sydd wedi cael ei drafod y prynhawn yma mewn perthynas â'r agweddau nad ydynt yn ymwneud â chyflog o'r hyn y soniwn amdano, nid oedd Unite yn yr ystafell pan oedd hynny'n cael ei drafod. Rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn. Yn amlwg, rydym yn awyddus iawn i gyrraedd sefyllfa lle nad ydym yn gweld mwy o weithredu diwydiannol mewn perthynas ag iechyd yng Nghymru, ond byddwn yn gweithio gyda'r rhai sy'n gefnogol i wneud yn siŵr y gallwn symud ymlaen lle mae hynny'n ymarferol.

Diolch i'r Gweinidog.