Eitem 4 y prynhawn yma yw'r datganiadau 90 eiliad. Y siaradwr cyntaf yw Huw Irranca-Davies.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rydym i gyd yn cydnabod y manteision i iechyd a lles o fynd allan i'r awyr agored, ac mae cerdded yn ffordd wych o wneud hynny. Ond nid ydym i gyd yn mynd i heidio i Ben y Fan neu Eryri, ac ni ddylem orfod gwneud hynny ychwaith. Beth pe bai ffordd o weithio gyda phobl ar draws Cymru i wella natur a mynediad at gerdded yn eu hardaloedd lleol? Mae hynny'n syniad gwych, ac mae wedi hen ddechrau.

Drwy gydol 2022 a 2023, mae'r prosiect Llwybrau at Les wedi rhoi adnoddau a hyfforddiant i 18 o gymunedau ledled Cymru ar gyfer gwella natur a mynediad at gerdded yn eu hardaloedd lleol. Mae prosiect blaenllaw y Cerddwyr, sy'n werth £1.2 miliwn, yn gwella mynediad at fannau gwyrdd lleol, gan weithio ar lawr gwlad gyda gwirfoddolwyr i roi'r offer a'r hyfforddiant am ddim sydd ei angen i nodi a llunio llwybrau newydd, ac i wella ac uwchraddio'r rhai presennol. Maent hefyd yn gweithio ochr yn ochr â'r 22 awdurdod lleol, Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Cymru, Coed Cadw ac eraill i wella'r amgylchedd lleol i natur allu ffynnu. Gyda gweithgareddau fel plannu coed, hau blodau gwyllt a dyddiau gweithgaredd bywyd gwyllt, mae digon o weithgareddau i bobl o bob oedran a chefndir gymryd rhan ynddynt. Fe'i harweinir gan y gymuned ar gyfer y gymuned. Drwy fuddsoddi mewn gwirfoddolwyr lleol i reoli ac ymgymryd â gwaith cynnal a chadw llwybrau a gwella cynefinoedd ymarferol, ymgysylltu â'r gymuned, bydd llwybrau a mannau gwyrdd yn cael eu cryfhau, a bydd manteision iechyd a lles natur a gweithgarwch corfforol awyr agored yn cael eu gwireddu hefyd. Felly, diolch i'r Cerddwyr, mudiad rwy'n is-lywydd balch arnynt, ac i bob partner am y prosiect arloesol hwn yma yng Nghymru.

Ddydd Llun nesaf yw canmlwyddiant darlledu radio o Gymru. Cafodd ei lansio yng Nghaerdydd o ystafell uwchben siop gerddoriaeth ar Stryd y Castell a dyma'r fenter ddarlledu gyntaf y tu allan i Lundain. Yn syfrdanol, llwyddodd pobl o Bontypridd, Rhymni, Casnewydd a Gwent i wrando ar ddarllediad agoriadol radio 5WA. Syfrdanol, oherwydd, oni bai eich bod yn gallu fforddio'r hyn sy'n cyfateb i gyflog pythefnos i brynu radio, roedd yn rhaid ichi ddibynnu ar ryw amatur galluog a oedd wedi meistroli'r gwaith o addasu meicroffonau ffôn wyneb i waered i adeiladu radio grisial, neu efallai y gallech fod wedi mynychu parti gwrando, fel yr un a gynhaliwyd yn Neuadd y Ddinas yng Nghaerdydd. 

Roedd repertoire y gerddorfa radio, y saith ohonynt, yn cynnwys ffefrynnau cyfoes fel My Life Belongs to You Ivor Novello a Dafydd y Garreg Wen. Roedd yr olaf, a gâi ei chanu gan Mostyn Thomas o Flaenau Gwent yn ffres o'i fuddugoliaeth yn yr Eisteddfod yn 1922, yn hanesyddol gan mai dyna'r tro cyntaf erioed i'r Gymraeg gael ei darlledu.

Nawr, aeth yr amaturiaid hyn—roeddent i gyd yn amaturiaid ar y dechrau—drwy bum rheolwr gorsaf yn y chwe wythnos gyntaf ar yr awyr. Am ddau ddiwrnod yn unig y parhaodd yr 'uncle' cyntaf, uncle Fred. Roedd uncle Arthur, ar y llaw arall, yno i aros. Roedd Arthur Corbett-Smith yn awyddus iawn i sicrhau bod y BBC ar gyfer Cymru a gorllewin Lloegr yn mynd i gael naws lawer mwy hamddenol na'r hyn a gâi ei ddarlledu o Lundain. Er ei fod yn cydymffurfio'n llawn â'r egwyddorion Reithaidd, 'addysgu, diddanu a hysbysu,' roedd am iddynt ddigwydd yn yr un rhaglen, nid mewn seilos. Felly, cafodd anerchiadau eu galw'n sgyrsiau; roedd gan Lundain eu Children's Hour, ond roedd gan Gymru awr y 'Kiddiewinks'. Os ydych chi am ddysgu mwy am hyn, gwrandewch ar y cyngerdd a gaiff ei ddarlledu ddydd Llun, cyngerdd a fynychais ddydd Sul diwethaf pan gafodd ei recordio. Yn yr un modd, gallwch wrando ar The Ministry of Happiness y BBC, comedi sefyllfa sy'n cael ei darlledu ar hyn o bryd ac a gafodd ei lansio er cof am y darlledwyr arloesol hyn.

Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i godi ymwybyddiaeth o Wythnos Genedlaethol Prentisiaethau, sy'n dathlu a hyrwyddo prentisiaethau yng Nghymru fel llwybr gwerthfawr i mewn i waith a'r buddion y maent yn eu cynnig i unigolion a chyflogwyr. Hoffwn dynnu sylw arbennig at waith ColegauCymru, sy'n cydlynu'r rhwydwaith o 13 coleg addysg bellach i ddarparu rhaglenni prentisiaeth o ansawdd uchel mewn ystod eang o feysydd galwedigaethol, o'r lefel iau i'r lefel sylfaen a phrentisiaethau uwch. Mae gan golegau Cymru gysylltiadau cryf â diwydiant a systemau cymorth sefydledig iawn i ddysgwyr, gan gynnwys canolfannau cyflogaeth a menter penodedig sydd bellach ym mhob coleg yng Nghymru. Mae'r sector addysg bellach mewn sefyllfa dda i helpu i ddarparu'r sgiliau angenrheidiol i ddysgwyr gychwyn ar yrfaoedd llwyddiannus a chynhyrchu a chadw gweithlu medrus i helpu i ddiwallu'r galw yn y presennol a'r dyfodol ar gyfer busnesau ac economi Cymru.

Rwyf hefyd am fanteisio ar y cyfle hwn i dynnu sylw at ddwy stori lwyddiant o golegau yn fy rhanbarth i. Mae Arjundeep Singh, myfyriwr BTEC peirianneg fecanyddol a thrydanol yng Ngholeg y Cymoedd, wedi ennill gwobr myfyriwr y flwyddyn a gwobr gwaith gorau, yn ogystal â phrentis y flwyddyn yng Ngwobrau Fforwm Busnes Caerffili. Mae bellach ar fin dechrau mewn swydd amser llawn yn British Airways. Daeth Ffion Llewellyn, sy'n gwneud ei harholiadau safon uwch yng Ngholeg Caerdydd a'r Fro yn llysgennad y Gymraeg ar ran y coleg hwnnw, a sefydlodd foreau coffi wythnosol i glwb dysgwyr Cymraeg y coleg, arweiniodd gyfrif TikTok Dysgu Cymraeg y coleg a chymerodd ran mewn podlediadau llesiant yn y Gymraeg fel rhan o academi cyfryngau Jason Mohammad. Mae Ffion bellach yn gwneud prentisiaeth cynhyrchu yn y Gymraeg gyda'r BBC.

Mae'r rhaglen brentisiaethau yn elfen hanfodol o gynnig galwedigaethol addysg bellach sy'n cefnogi dysgu mewn colegau a darparu cymorth ar gyfer sgiliau a chyflogadwyedd yn y gymuned. Mae'n hanfodol ein bod yn parhau i weithio gyda'n gilydd i godi'r proffil ac egluro bod gwahanol lwybrau yn bodoli i gael mynediad at brentisiaethau a chaniatáu i'n myfyrwyr gael mynediad at yr amrywiaeth eang o rolau sydd ar gael iddynt. Diolch.

Diolch i bob un o'r tri.