Diolch, Lywydd. Mae Plaid Cymru yn croesawu’r ddadl hon heddiw, a byddwn yn cefnogi cynnig y Ceidwadwyr, a hynny oherwydd ei bod yn amlwg fod llawer o’n pobl ifanc a’n plant yng Nghymru sydd â nam ar eu golwg yn cael cam yn yr ystyr nad ydynt yn cael eu cefnogi i fyw mor annibynnol a rhydd ag y mae ganddynt hawl i fyw, fel y nodir yn erthygl 26 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Pobl ag Anableddau. Rydym ni yng Nghymru yn falch ein bod yn arwain y ffordd o ran hawliau plant. Mae Llywodraeth Cymru wedi gorfod rhoi sylw dyledus i Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn, ac mae erthygl 23 yn dweud bod

'gan blentyn ag anabledd hawl i fyw bywyd llawn a gweddus gydag urddas, ac i fod mor annibynnol ag y bo modd, ac i chwarae rhan weithredol yn y gymuned.'

Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi ymrwymo i gamau blaengar i sicrhau hawliau pobl anabl. Nod datganedig eu tasglu hawliau anabledd yw cael gwared ar yr anghydraddoldebau a wynebir gan bobl anabl, ac mae plant a phobl ifanc yn un o feysydd blaenoriaeth y rhaglen waith honno.

Byddech yn meddwl, felly, y byddai canfyddiadau erthygl yn y British Journal of Visual Impairment a ysgrifennwyd gan Guide Dogs UK, Prifysgol Lerpwl a Phrifysgol Bangor fod darparu hyfforddiant sefydlu'n allweddol i rymuso a chefnogi plant a phobl ifanc â nam ar eu golwg i gyflawni eu potensial yn cyd-fynd yn llwyr â gweledigaeth y Llywodraeth. Mae’n siomedig clywed felly gan Cŵn Tywys Cymru y gallai fod 2,000 o blant a phobl ifanc â nam ar eu golwg a fyddai’n elwa o ddarpariaeth well o hyfforddiant sefydlu nad yw’n cael ei ddarparu ar hyn o bryd. Canfu'r ymchwil y mae'r erthygl yn seiliedig arni fod 37 y cant o'r rhieni a holwyd yn dweud nad oedd eu plentyn wedi cael hyfforddiant symudedd o gwbl yn ystod y flwyddyn flaenorol. Yn yr un modd, yn 2019, awgrymodd Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol Pobl Ddall fod cymaint â thraean o blant â nam ar eu golwg yn dioddef o ganlyniad i ddiffyg arian yng nghyllidebau cynghorau i dalu am y cymorth ychwanegol sydd ei angen arnynt. Roedd hyn yn wir hyd yn oed cyn ystyried yr argyfyngau chwyddiant a chyllidebol sy’n wynebu ein hawdurdodau lleol ar hyn o bryd.

Felly, credwn ei bod yn amlwg fod yn rhaid i Lywodraeth Cymru wneud mwy o waith ochr yn ochr â’n hawdurdodau lleol i sicrhau bod y gwasanaeth hanfodol hwn yn cael ei ddarparu i’r plant a’r bobl ifanc sydd ei angen er mwyn caffael y sgiliau byw’n annibynnol a nodir yn y cynnig, y byddai pob Aelod, rwy’n siŵr, yn eu cefnogi fel rhai hanfodol bwysig, ac fel yr amlinellwyd gan Altaf Hussain.

Hoffwn dynnu sylw’n gryno hefyd at rai pwyntiau eraill a wnaed gan yr RNIB mewn perthynas â’r mater y gallai’r Ceidwadwyr, efallai, bwyso ar gyd-aelodau eu plaid yn San Steffan i gymryd camau yn eu cylch os ydynt o ddifrif yn poeni am fuddiannau pobl ddall a rhannol ddall. Oherwydd, hyd yn oed cyn yr argyfwng costau byw hwn, dywedodd un o bob pump o bobl ddall a rhannol ddall eu bod wedi cael rhywfaint o drafferth neu gryn drafferth cael deupen llinyn ynghyd, sefyllfa sydd ond wedi gwaethygu bellach yng ngoleuni’r pwysau economaidd presennol. Mae pobl sydd â nam ar eu golwg ddwywaith yn fwy tebygol o fod yn byw ar aelwyd sydd â chyfanswm incwm o £1,500 y mis neu lai, ac o’r gwanwyn hwn ymlaen, byddant yn gwario mwy nag 16 y cant o gyfanswm eu hincwm ar ynni. Mae llawer yn lleihau'r defnydd o oleuadau a thechnolegau cynorthwyol, sy'n hanfodol, wrth gwrs, i'w diogelwch ac yn cefnogi byw'n annibynnol o ddydd i ddydd. Ni fydd rhai pobl ddall a rhannol ddall yn gymwys bellach eleni ar gyfer y gostyngiad Cartrefi Cynnes ychwaith.

Yn eu harolwg costau byw diweddar, canfu’r RNIB fod mwy na thraean o’r ymatebwyr yn dweud eu bod yn aml yn mynd heb brydau bwyd. Dywedodd un, 'Rwy'n mynd heb bryd bwyd heddiw. Rwy'n cael dysgl fach o rawnfwyd, yna'n mynd heb ginio ac yn cael rhywbeth rhad gyda'r nos fel ffa pob ar dost. Dyma'r unig ffordd rwy'n goroesi. Rwyf hefyd yn cael llai o gawodydd nawr, sy'n gwneud imi deimlo'n fudr ac yn anghyfforddus.' Mae pobl sydd â nam ar eu golwg yn fwy dibynnol ar fudd-daliadau gan mai dim ond un o bob pedwar o bobl o oedran gweithio sydd wedi'u cofrestru'n ddall a rhannol ddall sydd mewn gwaith. Felly, wrth gefnogi eich cynnig heddiw, ac wrth alw ar Lywodraeth Cymru i wneud popeth yn ei gallu i gefnogi plant a phobl ifanc â nam ar eu golwg a sicrhau eu bod yn ariannu ac yn cefnogi awdurdodau lleol yng Nghymru i ddarparu'r cymorth hwnnw sydd ei angen ar gyfer sefydlu a gwasanaethau eraill, mae Plaid Cymru yn gofyn i'r Ceidwadwyr alw hefyd ar eu Llywodraeth yn San Steffan i gefnogi pobl anabl yn briodol drwy’r system fudd-daliadau. Oherwydd, Lywydd, ni ddylai unrhyw un yng Nghymru'r unfed ganrif ar hugain, yn enwedig pobl ag anableddau, orfod mynd heb bryd bwyd neu deimlo na allant fforddio cadw’n lân. Diolch.