4. Dadl: Cyllideb Derfynol 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:10 pm ar 7 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 3:10, 7 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Er gwaethaf y cyd-destun hwn, rwy'n parhau i fod yn falch bod ein dull yn dal i fod wedi'i seilio ar sicrhau bod pob punt sy'n cael ei buddsoddwyd yn cael yr effaith gadarnhaol fwyaf. Rydym wedi cyflwyno cyllideb sy'n cydnabod yr angen i gydbwyso effeithiau tymor byr yr argyfwng costau byw, gan hefyd wneud popeth o fewn ein gallu i ysgogi newid yn y tymor hwy a chyflawni ein rhaglen ar gyfer uchelgeisiau'r llywodraeth. Dyma gyllideb sydd wedi amddiffyn gwasanaethau cyhoeddus rheng flaen a'n huchelgeisiau ar gyfer y dyfodol ac sydd wedi parhau i ddarparu cymorth i'r rhai yr effeithir arnynt fwyaf gan yr argyfwng costau byw ac a gefnogodd ein heconomi drwy gyfnod o ddirwasgiad. Trwy gymryd camau sylfaenol i ail-flaenoriaethu ein cyllidebau, ochr yn ochr â'r cyllid cyfyngedig gan Lywodraeth y DU, rydym wedi dyrannu £165 miliwn ar gyfer y GIG, gyda £70 miliwn i ddarparu'r cyflog byw gwirioneddol ar gyfer gofal cymdeithasol; £227 miliwn ar gyfer llywodraeth leol, gan sicrhau na fydd unrhyw awdurdod lleol yn derbyn llai na chynnydd o 6.5 y cant mewn cyllid craidd; buddsoddiad uniongyrchol o £319 miliwn ar gyfer rhyddhad ardrethi annomestig; ac, mewn ymateb i'r argyfwng costau byw, buddsoddi yn ein cynllun treialu incwm sylfaenol a'r gronfa cymorth dewisol.

Gan adeiladu ar y camau gweithredu yn ein cyllideb ddrafft, roeddwn yn falch o gyhoeddi £164 miliwn yn ychwanegol o gyllid cyfalaf trafodiadau ariannol, £84 miliwn yn 2023-24 a £80 miliwn yn 2024-25, o fewn y gyllideb derfynol hon. Mae hyn yn cynnwys £63 miliwn i helpu i ehangu'r Cymorth i Brynu—Cymru tan fis Mawrth 2025, gan gefnogi pobl i wireddu eu breuddwyd o fod yn berchen ar dŷ. Gan adeiladu ar y pecyn o fesurau o fewn y cytundeb cydweithio, roeddwn i'n falch o gytuno, gyda Phlaid Cymru, ar weithredu sylweddol i wella fforddiadwyedd tai mewn cymunedau lleol i'r rhai ar incwm lleol, yn ogystal â mewn ymateb i effaith yr argyfwng costau byw a sicrhau bod y tai ar gael. Mae hyn yn cynnwys £40 miliwn i helpu'r rhai sy'n cael trafferthion morgais yn gynnar er mwyn eu galluogi i aros yn eu cartrefi, yn ogystal â £59 miliwn sy'n cefnogi'r gwaith o ddarparu tai cymdeithasol carbon isel newydd. Bydd fy nghyd-Weinidog, y Gweinidog newid hinsawdd, yn ymgymryd â rhagor o waith pellach gyda Phlaid Cymru i ddatblygu'r cynigion hyn ymhellach. Gyda'i gilydd, bydd y dyraniadau hyn yn parhau i gefnogi'r gwaith o gyflawni ein blaenoriaethau sydd wedi'u cynnwys yn ein strategaeth buddsoddi yn seilwaith Cymru 10 mlynedd, gan adeiladu ar ein portffolio £1.8 biliwn presennol o fuddsoddiadau cyfalaf trafodiadau ariannol.

Gan droi at graffu, rwyf eisiau diolch i'r holl Aelodau am eu hymgysylltiad adeiladol drwy gydol ein proses graffu. Bydd fy nghyd-Weinidogion yn y Cabinet a minnau'n falch o gytuno â'r mwyafrif helaeth o argymhellion ein pwyllgorau priodol. Fel yr ydym wedi cydnabod ar y cyd, mae'r cyd-destun yr ydym yn cyflawni'r gyllideb hon ynddo wedi golygu nad ydym wedi gallu ymateb i'r holl feysydd sydd wedi'u nodi.

Wrth edrych ymlaen at ddatganiad gwanwyn Llywodraeth y Deyrnas Unedig ar 15 Mawrth, rydym yn cydnabod bod y prif ysgogiadau i ymateb i'r heriau niferus sy'n ein hwynebu, fel pwerau dros y systemau treth a lles, yn bwerau sydd wedi eu cadw yn ôl a dim ond Llywodraeth y Deyrnas Unedig a gaiff eu defnyddio. Byddaf, wrth gwrs, yn parhau i alw ar Lywodraeth y DU i wneud mwy o ran effeithiau chwyddiant ar gyllidebau Cymru, y pwysau ar y GIG a heriau gofal cymdeithasol, gan sicrhau bod cyllid teg a buddsoddiad yng Nghymru. Yn benodol, ar fater cyflogau, rydym yn parhau i alw ar Lywodraeth y DU i ddarparu cyllid i'n galluogi ni i sicrhau bod ein holl weithwyr yn y sector cyhoeddus yn cael eu gwobrwyo'n deg am y gwaith pwysig y maen nhw'n ei wneud.

Rydym wedi dangos ein bod ni, yng Nghymru, yn wahanol i San Steffan, yn barod i weithio mewn partneriaeth gymdeithasol â'n partneriaid undebau llafur ac i wneud popeth y gallwn o fewn ein setliad presennol. Mae'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru o dan bwysau eithriadol, ac mae'n rhaid i Lywodraeth y DU ddefnyddio ei chyllideb wanwyn i fuddsoddi yn y GIG i sicrhau bod gwasanaethau'n gallu ymateb i'r pwysau sylweddol yn dilyn pandemig COVID a'r argyfwng costau byw, a sicrhau diwygio ehangach.

Rwyf wedi ysgrifennu at y Canghellor, gan dynnu sylw at y cyfoeth o gyfleoedd sydd yng Nghymru i fuddsoddiad gan Lywodraeth y DU i gefnogi mentergarwch a chynhyrchiant, gan gynnwys y rheilffyrdd, ynni adnewyddadwy ac ymchwil a datblygu. Mae'n hanfodol bod Llywodraeth y DU yn buddsoddi mewn ynni gwyrdd a datgarboneiddio i wella ein diogelwch ynni ar gyfer y dyfodol ac i gyfrannu at gyrraedd ein targedau sero net. Rwyf hefyd yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i adolygu'r modd y mae'n categoreiddio'r buddsoddiad £100 biliwn yn HS2 fel prosiect Cymru a Lloegr. Mae'r penderfyniad hwn yn cyfyngu'n ddifrifol ar ein gallu i fuddsoddi ar y rheilffyrdd yng Nghymru, ac mae ein safbwynt yn un sydd, yn fy marn i, â chefnogaeth drawsbleidiol gref, yn y Senedd a Senedd y DU.

Wrth gloi, er gwaethaf yr heriau rydyn ni'n eu hwynebu, rwy'n ffyddiog bod y gyllideb hon yn parhau i wneud y gorau o'n cyllid sydd ar gael. Mae'n gyllideb sy'n cynnal ein hymrwymiad i flaenoriaethu'r gwasanaethau sydd fwyaf dan fygythiad a chyhoeddus, gan barhau i greu Cymru decach, gryfach, wyrddach i bawb.