4. Dadl: Cyllideb Derfynol 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:51 pm ar 7 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 3:51, 7 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cytuno gyda'r hyn yr oedd Jane Dodds yn ei ddweud am bwysigrwydd y gronfa cymorth dewisol a hefyd faint o arian oedd i'w dalu i'r rhai sy'n gadael gofal. Rydyn ni wedi gallu dod trwy'r gaeaf hwn, cael a chael oedd hi. Mae'n rhaid i ni atgoffa ein hunain bod tua thraean o'r holl aelwydydd wedi bod yn dewis rhwng gwresogi neu fwyta. Felly, rydyn ni wedi llwyddo i ddod trwy'r gaeaf hwn, ond mae'r gaeaf nesaf yn debygol o fod yn llawer mwy heriol, yn rhannol oherwydd bod gennym ni lai o arian at ein defnydd. Mae'r syniad nad yw hyn yn doriad mewn termau real i'r arian sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru yn ffwlbri llwyr—mae £1.4 biliwn yn swm sylweddol iawn o arian.

Ond wrth edrych ar sut rydyn ni'n mynd i gefnogi pobl wrth symud ymlaen, mae'n rhaid i ni edrych ar effeithlonrwydd y ffordd y gallwn ni sicrhau bod cymorth yn cyrraedd y rhai sydd ei angen fwyaf. Oherwydd i bawb y mae ganddo y rhoddir. Mae pawb wedi cael £400 yn eu cyfrif ynni os oes ganddyn nhw fesurydd talu-wrth-fynd traddodiadol. Dim ond llai na thri chwarter aelwydydd â mesuryddion rhagdalu sydd wedi derbyn y £400, a'r rheswm am hynny yw bod rhai cyflenwyr rhagdalu wedi dewis danfon yr arian hwnnw mewn talebau, drwy neges destun, drwy'r post, neu drwy e-bost, a allai fod wedi cyrraedd neu efallai heb gyrraedd, neu gallant sicrhau'n awtomatig bod yr aelwydydd yn ei gael pan fyddant yn cofrestru ar eu pwynt taliad atodol arferol. Rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol iawn i sicrhau ein bod yn cael Llywodraeth y DU i ddadansoddi pa un yw'r ffordd fwyaf effeithiol o wneud pethau, oherwydd rydyn ni i gyd wedi clywed straeon am bobl sydd heb dderbyn eu talebau. Ond mae'n bwysig iawn, iawn bod pawb sydd â'r hawl yn cael yr arian sy'n ddyledus iddyn nhw.

Rwy'n credu mai un o'r rhesymau pam y mae'r nifer sy'n manteisio ar y cynllun yng Nghymru yn uwch nag yng ngweddill y DU yw oherwydd y gwaith a wnaed gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol wrth sicrhau bod pobl yn gwybod am daliad tanwydd Cymru. Ond nid yw hynny, unwaith eto, wedi cyrraedd yr holl aelwydydd sydd ei angen, ac mae angen i ni sicrhau bod pawb yn gweithio i sicrhau bod y rhai sydd fwyaf mewn angen yn cael eu harian. Felly, rwy'n credu ei bod yn arwyddocaol iawn fod rhai awdurdodau lleol wedi ymdrechu'n ddifrifol i sicrhau bod pawb yn manteisio ar gynllun cymorth tanwydd Cymru, gydag 88 y cant yn sir y Fflint—ar frig tabl y gynghrair. Mae'r isaf ar Ynys Môn: 61 y cant. Mae'n siomedig nad yw Rhun ap Iorwerth yma i glywed hynny a sicrhau eu bod yn gweithio'n galetach yno. Mae pobl ar y mesuryddion taliad atodol yn denantiaid tai cymdeithasol yn bennaf, lle mae'r wybodaeth gan yr awdurdodau lleol, gallant weld pwy sy'n gymwys a phwy sydd ddim, ac felly dylent fod yn sicrhau bod pobl yn cael yr arian hwnnw, oherwydd dyna arian sy'n mynd i fod yn cylchredeg yn yr economi pan fo'n digwydd. Rwy'n ei gweld hi'n anesboniadwy nad yw awdurdodau lleol yn gweithredu ynghylch hyn oherwydd mae'n mynd i gyfoethogi eu heconomi leol, eu siopau lleol, eu busnesau lleol, a gwneud eu bywydau yn llawer haws.

Prydau ysgol am ddim. Ydy, mae'n wych ein bod ni'n rhoi £70 miliwn ar gyfer prydau ysgol am ddim yn y flwyddyn nesaf, rwy'n cytuno'n llwyr â Llyr Gruffydd, ond ni ddylem danbrisio'r her sy'n mynd i wynebu ysgolion, awdurdodau lleol, cyflenwyr ac arlwywyr, oherwydd ni all y fenter prydau ysgol am ddim fod ynglŷn â darparu bwyd difwynedig wedi'i brosesu. Mae'n rhaid i ni sicrhau ein bod ni'n darparu bwyd ffres, maethlon—