4. Dadl: Cyllideb Derfynol 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:42 pm ar 7 Mawrth 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Heledd Fychan Heledd Fychan Plaid Cymru 3:42, 7 Mawrth 2023

(Cyfieithwyd)

Yr effaith mwyaf niweidiol yw'r ffaith nad yw'r Ceidwadwyr yn Llywodraeth y DU yn sefyll dros Gymru, ac rwy'n credu yng Nghymru ac rwy'n credu yn nyfodol Cymru, ac nid wyf yn derbyn hynny. Rydyn ni wedi gweld tystiolaeth gan wahanol ymchwilwyr sy'n dangos nad yw hynny'n wir, a hefyd cawsom wybod y byddai'r holl arian yma yn dod mewn i Gymru ar ôl Brexit ond ni ddigwyddodd hynny o gwbl. Felly, dydw i ddim yn derbyn hynny.

Un o'r pethau, os ydw i'n canolbwyntio ar gyllideb go iawn Llywodraeth Cymru heddiw—. Rwy'n falch ein bod yn cydweithio, fel yr amlinellodd Llyr. Dydw i ddim am ymddiheuro am y ffaith bod mwy o blant yn elwa ar brydau ysgol am ddim oherwydd ein bod ni'n cydweithio. Dydw i ddim am ymddiheuro am y ffaith bod teuluoedd yn manteisio ar ofal plant am ddim. Mae cymaint o bethau rydyn ni wedi gallu cydweithio arnyn nhw sydd wedi gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl yn ein cymunedau nawr—nid yn y dyfodol, ond nawr: arian ym mhocedi pobl nawr; bwyd yn stumogau'r plant nawr. Ond un o'r pethau rwy'n falch ein bod wedi cytuno arno o leiaf o ran meysydd â blaenoriaeth yw cynyddu'r lwfans cynhaliaeth addysg, ymestyn cymhwysedd prydau ysgol am ddim i'r ysgol uwchradd ac, wrth gwrs, ymestyn y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau. Ac rwy'n credu bod angen, i ni i gyd fod yn unedig ar draws y Siambr hon, i fod yn brwydro dros y cyllid ychwanegol hwnnw i wireddu hynny yma yng Nghymru.

Un o'r prif faterion sy'n peri pryder yn y gyllideb hon i nifer o fy etholwyr fu diwedd y cynllun brys ar gyfer y sector bysiau, ac mae hyn er gwaethaf cael sicrwydd na fyddai cyllid yn newid, a gafodd ei ategu gan dystiolaeth weinidogol a gyflwynwyd ar y gyllideb ddrafft, ond rydym bellach yn gwybod na fydd hynny'n wir. O ganlyniad, mae dyfodol llawer o lwybrau bysiau yn fy rhanbarth a thu hwnt bellach yn y fantol, sy'n golygu bod pobl yn poeni am sut y byddant yn cael mynediad at wasanaethau hanfodol, yn ogystal â chyfleoedd gwaith, yn enwedig yn yr ardaloedd hynny yn fy rhanbarth, ac yma, bysiau yw'r unig opsiwn o ran trafnidiaeth ac mae perchnogaeth ceir yn isel. Rwy'n credu bod gwir angen i ni flaenoriaethu hyn a gweld sut rydyn ni'n mynd i gefnogi pobl sy'n byw yn ein cymuned nawr. 

O ran yr hyn sydd wedi ei sicrhau, rwy'n falch iawn, o ran cyllido'r Gymraeg, i weld y £1 miliwn ychwanegol o refeniw ar gyfer y flwyddyn nesaf, a hefyd mynediad am ddim i Eisteddfod yr Urdd i deuluoedd ar incwm isel. Rwy'n falch iawn o weld hynny. Ond, yn amlwg, un o'r prif bryderon, os edrychaf ar feysydd y portffolio o ran diwylliant a chwaraeon, soniodd Llyr Gruffydd am bwysigrwydd yr agenda ataliol, yr hyn rydyn ni'n ei glywed nawr yw oherwydd costau cynyddol rydyn ni'n mynd i weld pyllau nofio'n cau efallai, cyfleusterau chwaraeon yn cau, canolfannau celfyddydol yn cau—popeth sydd mor hanfodol o ran yr agenda iechyd a llesiant. Rwy'n gweld yn y gyllideb hon sawl maes sy'n dal i weithredu heb ymwneud ag eraill pan fo gennym Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Wrth i ni weithio ar gyfer meysydd a blynyddoedd y dyfodol drwy dymor y Senedd hon, rwy'n credu bod angen i ni edrych ar y dull cyfannol hwnnw i sicrhau ein bod yn darparu'r dechrau gorau posibl i bawb a sicrhau nad yw cyfleoedd ym meysydd diwylliant a chwaraeon yn cael eu cymryd oddi wrth y rhai sydd wir eu hangen.