Part of the debate – Senedd Cymru am 4:27 pm ar 7 Mawrth 2023.
Dirprwy Lywydd, mae'r Aelod gyferbyn yn ymyrryd ac yn ateb ei hymyriad ei hun. Braidd nad oes unrhyw bwynt i mi ganiatáu i hynny'n ddigwydd. Ond, fe ddywedaf i wrthi hi nad wyf i'n credu bod angen darlithoedd gan y Ceidwadwyr ar reolaeth economaidd ar y Senedd hon. Rydw i wir o'r farn nad oes angen hynny arnom ni heddiw. [Torri ar draws.] Wel, os ydych chi'n dymuno sefyll—rwy'n clywed yr Aelod o Aberconwy—a gefnogodd Liz Truss, wrth gwrs—yn dweud wrthyn ni fod gennym ni rai pethau i'w dysgu. Byddwn i'n hapus i ildio iddi hi hefyd, os yw hi eisiau ymyrryd ar y mater hwn—. Dydy hi ddim; wrth gwrs nad ydy hi.
Ond mae'n bwysig, Dirprwy Lywydd, ein bod ni'n cael dadl ar y gyllideb ac nid y cynllun gwariant yn unig, oherwydd un o'r pryderon sydd gennyf i am y dadleuon y cawn ni, a'r prosesau yr ydyn ni'n eu dilyn yn y lle hwn, yw bod pob Aelod sy'n sefyll i fyny eisiau gwario mwy o arian mewn gwahanol lefydd, a'r hyn nad ydyn ni'n ei wneud yw dadlau a thrafod yn ddigonol ac yn ddigon manwl sut yr ydyn ni'n codi'r arian hwnnw. Rydyn ni wedi cael sgyrsiau am ein sylfaen dreth; mae gennyf i bryderon difrifol ynghylch sut yr ydyn ni'n gallu codi arian yn y dyfodol. Ond mae angen i ni hefyd gael sgwrs am gydbwysedd trethiant. Nawr, rwy'n clywed yr hyn sy'n cael ei ddweud am gyfraddau trethiant, ac rwy'n cefnogi cynnydd mewn cyfraddau trethiant, fel mae'n digwydd, ac rwy'n ei gefnogi am resymau ideolegol yn ogystal â rhai ymarferol. Rwy'n credu yn y maes cyhoeddus; rwy'n credu mewn cyfrifoldeb cyhoeddus; rwy'n credu y gall y cyhoedd, ar y cyd, wneud mwy gyda'i gilydd dros ein cymunedau nag y gallwn ni ei wneud yn unigol fel unigolion ac felly, rwy'n credu mewn trethiant yn yr un ffordd ag y mae fy ffrind Mike Hedges yn ei wneud—mae'n ymddangos fy mod i'n ei dyfynnu bron mor aml ag y mae Mark Isherwood yn dyfynnu ei hun. [Chwerthin.]
Ac rwy'n gobeithio y byddwn ni'n gallu edrych yn fanwl ar gyfraddau trethiant yn y dyfodol, ond hefyd i sicrhau, wrth wneud hynny, ein bod ni'n sicrhau bod arian yn mynd lle mae ei angen. Oherwydd un o'r pryderon sydd gennyf i, os nad oes gennym ni ddigon o arian ar gael yn y maes cyhoeddus, yw mai'r bobl hynny y bydd y gostyngiadau hyn yn effeithio arnyn nhw yn fwyaf amlwg ac yn fwyaf llym, yw'r bobl dlotaf, p'un a yw'r bobl hynny'n byw mewn cymunedau tlawd neu'n byw mewn cymunedau cymharol gyfoethog, oherwydd pan fyddwch chi'n torri gwasanaethau cyhoeddus, y bobl sy'n dioddef yn anghymesur yw'r bobl sy'n dibynnu ar wasanaethau cyhoeddus i raddau mwy, a bron bob amser dyna'r bobl dlotaf yn ein cymdeithas.
Ac ar yr un pryd, os ydyn ni'n symud trethiant neu bwysau trethiant o drethiant raddoledig megis treth incwm i drethiad atchweliadol fel y dreth gyngor, yr hyn sy'n digwydd eto yw bod pobl dlawd yn talu mwy ar gyfartaledd, ac mae pobl dlawd sy'n byw mewn ardaloedd tlotach yn talu mwy eto ar gyfartaledd, ac mae'r awdurdodau lleol hynny sy'n cynrychioli ardaloedd tlotach â llai o allu i ariannu gwasanaethau, sydd eto'n effeithio ar bobl dlotach yn galetach ac yn fwy llym na'r bobl hynny sy'n gymharol gyfoethog.
Ni wnaf brofi eich amynedd ragor, Dirprwy Lywydd, ond fe ddywedaf i hyn: yr hyn rwy'n gobeithio y byddwn ni'n gallu'i wneud yw cael dadl ar ddyfodol cyllideb Cymru sy'n ddadl gyfoethocach yn y dyfodol, sy'n ein galluogi ni i wir drafod cyllideb ac nid dim ond cynllun gwariant. Ac fe wnaf i gymeradwyo Llywodraeth Cymru wrth gloi, oherwydd mae lefel yr wybodaeth a'r dadansoddiad a gawn ni gan Lywodraeth Cymru heddiw lawer mwy ac yn bwysicach o lawer i'n dadleuon nag yr oedd, dywedwch, ddegawd yn ôl. Ac rwy'n credu y dylen ni gydnabod y gwaith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran rhoi gwybod i ni a'n galluogi ni i gael y math o ddadl y mae angen i ni ei gael. Ond rwy'n gobeithio, wrth i ni symud drwy'r cylch cyllideb hwn ac i gylch cyllideb y flwyddyn nesaf, y byddwn ni'n gallu cytuno ar y cyd bod angen i ni gael math gwahanol o ddadl a dadl sy'n llawer mwy sylfaenol ynghylch sut yr ydyn ni'n codi ac yn gwario arian ar ran pobl y wlad hon.