Rwy'n credu os meddyliwch chi yn ôl ymhellach, rwy'n cofio pan oedd Ronnie Hughes yn arweinydd, ac fe ddefnyddiodd ef y math yna o dacteg. Yr hyn y gallaf ei ddweud wrthych chi yw bod arweinydd blaenorol Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy mewn gwirionedd wedi ymladd am bum mlynedd pan oedden nhw yn y Cabinet i geisio bod yn fwy darbodus, ac mewn gwirionedd roeddwn i'n llwyr gefnogi'r ffaith eu bod wedi llwyddo i beidio â phlingo trigolion fel y mae Plaid Cymru, Llafur a'r aelodau annibynnol yn ei wneud.

Mae sir Fynwy wedi gweld cynnydd o 9.3 y cant a Bro Morgannwg a Chasnewydd 8.9 y cant. Dyma gyfran deg gan Lywodraeth Cymru. Ac yna dim ond 7.3 y cant i Gonwy. Felly ni fydd yn syndod gweld bod y cyngor Plaid Cymru, Llafur ac annibynnol yng Nghonwy bellach wedi gweithredu'r cynnydd uchaf yn y dreth gyngor yng Nghymru a Lloegr mewn gwirionedd. Felly rwy'n dweud cywilydd arnyn nhw. Dyma'r cynnydd mwyaf serth yn unrhyw le ac mae hyn bellach yn rhoi baich pryderus ar lawer o deuluoedd sy'n gweithio'n galed. Y realiti yw y bydd y dreth gyngor ar gyfer eiddo band D yn codi i £1,580. Ac ar y pwynt y gwnaeth Mike Hedges hefyd, maen nhw'n dyfynnu band D yn aml, onid ydyn nhw? Wel, mae'n rhaid i mi fod yn onest, yn y ward yr wyf i'n byw ynddi ac rwy'n ei chynrychioli ar gyngor Conwy, mae'n rhaid i mi ddweud bod sawl eiddo ym mandiau E, F a G. Felly, pan ydyn ni'n edrych ar faint yn ychwanegol, mae'n edrych yn eithaf gwael mewn gwirionedd.

Roedd twf mewn cyflogau rheolaidd ymhlith gweithwyr ym Mhrydain Fawr yn 6.4 y cant ym mis Medi, felly does dim rheswm o gwbl i gyfiawnhau cynnydd o 9.9 y cant, ac er bod chwyddiant wedi taro pob lefel o Lywodraeth, mae hefyd wedi arwain at argyfwng costau byw cynyddol i drigolion lleol ar draws ardal yr awdurdod lleol. Amcangyfrifodd Dadansoddiad Cyllid Cymru fod y dreth gyngor wedi ariannu tua 20.4 y cant o'r gwariant refeniw yn 2019-20, i fyny o 13.8 y cant yn 2009-10. Felly, yn hytrach na gweithredu ar wariant neu reoli gwastraffus, mae'r cyngor yn disgwyl i dalwyr y dreth gyngor lleol dalu'r bil hwn.

Adolygiad llawn o'r fformiwla ariannu yw'r hyn a godom ni pan oeddwn i'n Weinidog llywodraeth leol yr wrthblaid am saith mlynedd yma. Cymerwch chi rywle fel Aberconwy; effeithir yn anghymesur arnom ni nawr oherwydd, yn amlwg, mae gennym boblogaeth hŷn, a gyda hynny daw'r anghenion gofal cymdeithasol. Ac rwyf wastad yn cofio rhywun yn dweud wrthyf, 'O, wel does dim arweinwyr cyngor eraill eisiau edrych ar y fformiwla ariannu yma'. Fe'i cyflwynwyd mewn gwirionedd ym 1991, rydym bellach yn 2023, ac mewn gwirionedd rwy'n credu, Gweinidog, ar ryw adeg mae'n werth yr ymdrech honno. Bydd yn waith ac yn ymdrech galed, ac ni fyddwch yn plesio pawb, ond rwy'n credu bod angen i chi wneud y fformiwla ariannu yn llawer mwy teg.

Y peth arall y mae'r Cynghorydd Sam Rowlands wedi sôn amdano heddiw yw'r gwarged a'r balansau enfawr y mae rhai awdurdodau lleol yn gallu dal eu gafael arnyn nhw mewn gwirionedd. Mae cynnydd o 7 y cant ar gyfer gofal cymdeithasol yn Aberconwy, ac eto—. Dydw i ddim yn gwybod pa un ai Rhondda Cynon Taf neu Dorfaen yw e, ond mae un ohonyn nhw yn 25 y cant. Ni allwn gael yr anghysonderau hyn. Rydym yn siarad llawer yma am gyfrifoldeb cymdeithasol a chydraddoldeb, a byddwn i'n dweud nawr: edrychwch ar y £2 biliwn sydd mewn cronfeydd wrth gefn yn yr awdurdodau lleol hynny, lle nad ydyn nhw'n profi y gallant ei wario'n flynyddol, rwy'n credu y dylech ystyried ei adfachu a'i ailddosbarthu. Diolch.