Part of the debate – Senedd Cymru am 4:02 pm ar 8 Mawrth 2023.
Nawr, fe fydd Aelodau yn dadlau o blaid ac yn erbyn yr hyn sydd yn y ddeiseb, ond mi fyddaf i'n edrych i ffocysu ar bwynt penodol. Fel y nodwyd gan y Cadeirydd, nid yw rasio milgwn yn cael ei reoleiddio yma yng Nghymru, felly, yn naturiol i lawer, dylai'r ddadl hon ddechrau a gorffen gyda rheoleiddio'r diwydiant yn gyntaf. Wel, does dim ond angen inni edrych dros y ffin i weld sut olwg sydd ar reoleiddio. Nid yw rheoleiddio'n datrys y mater sydd wrth wraidd y diwydiant, ac ni allwn ni amddiffyn cŵn rhag y risg cynhennid o rasio.
Mae ffigurau'r sector reoledig ei hun yn dangos bod dros 2,000 o filgwn wedi marw neu wedi'u rhoi i gysgu, a bod bron i 18,000 o anafiadau wedi eu cofnodi o rasio milgwn rhwng 2018 a 2021. Mae'r sector reoledig yn cynnig £400 i dalu costau milgwn sydd wedi ymddeol, ond, mewn llawer o achosion, dydy hyn ddim yn ddigon i dalu am y gost go iawn o adsefydlu ac ailgartrefu milgwn rasio. Er enghraifft, mae data y Dogs Trust ar y costau milfeddygol i drin 14 milgwn wedi'u hanafu rhwng Tachwedd 2018 ac Ebrill 2021 yn dangos bod triniaeth filfeddygol ar ei phen ei hun wedi amrywio o £690 i £4,800 ar gyfer pob ci. Hyd yn oed os oedd y gallu gyda ni i sicrhau bod pob milgi rasio yng Nghymru yn cael bywyd da, gyda'r ffigurau yma, bydd yn anodd iawn sicrhau hwnnw. Mae'n bwysig hefyd i nodi bod y diwydiant yn croesi pum gwlad wahanol i gyd, gyda gwahanol darpariaethau o reoleiddio, a bod 85 y cant o filgwn sy'n rasio yn y Deyrnas Gyfunol yn deillio o Iwerddon. Felly, mae'r gallu i amddiffyn cŵn o'r crud i'r bedd yn eithriadol o anodd—bron a bod yn amhosib.
Wrth ganolbwyntio ar Gymru, mae'r dystiolaeth a roddwyd gan berchennog y trac yma yng Nghymru yn awgrymu nad yw'r trac yn fwy peryglus nag unrhyw drac arall, a bod gwelliannau ar y gweill er mwyn dod yn drac trwyddedig GBGB, sy'n gwella diogelwch. Ond, drwy wneud hynny, y bwriad fyddai cynyddu maint y rasio sy'n digwydd yng Nghymru. Hyd yn oed gyda gwelliant mewn lefelau diogelwch, mae'n debygol y byddai cynnydd sylweddol mewn rasys yn arwain at gynnydd yn nifer y cŵn sy'n cael eu hanafu.
Dirprwy Lywydd, wrth imi gymryd rhan yn yr ymchwiliad hon, ac wrth imi ymchwilio’n bellach ar fy liwt fy hun, roedd yn amhosib i fi beidio â dod at benderfyniad a oedd ddim yn blaenoriaethu lles y cŵn. Allaf i ddim cefnogi digwyddiad sydd yn rhoi cŵn mewn sefyllfa ble y gallan nhw anafau eu hunain, ac felly dyna pam dwi'n cefnogi'r ddeiseb ac yn gobeithio y bydd y Llywodraeth yn gweithredu ar hyn.