Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 8 Mawrth 2023.
Gallaf ddweud fy mod i wedi'i ddarllen—nid wyf yr holl ffordd drwodd, rhaid imi gyfaddef, ond bron â bod.
Nawr, hoffwn ddweud, Weinidog—ac rwyf wedi ei godi gyda'r Dirprwy Weinidog—pa mor siomedig wyf fi o weld prosiectau mawr eu hangen yn dod i stop, a hyn ar ôl £9 miliwn ar y cylchfannau hynny ar yr A55. I ni yng ngogledd Cymru, unwaith eto, rydym yn gweld ein hunain yn cael cam. Ond rwyf eisiau gofyn cwestiwn i chi gan fy mod yma, a cheisio ei gael ar glawr. Ar y posibilrwydd o gael gwared ar y gylchfan, yn yr adroddiad, tudalen 22, mae'n sôn bod nodau Llywodraeth Cymru yn cyd-fynd â chael y cylchfannau hynny yno o ran hierarchaeth trafnidiaeth gynaliadwy, ac y gellir eu datblygu mewn astudiaethau ffres gan ddefnyddio'r ffordd amlfoddol ranbarthol o weithio. Felly efallai y gallwch chi esbonio ychydig i mi, oherwydd efallai na fyddai'r prosiect penodol hwnnw wedi'i ddiddymu am byth.
Nodwyd bod saith o brosiectau yn rhai 'na ddylid bwrw ymlaen â nhw', y nifer mwyaf mewn unrhyw ranbarth yng Nghymru. Nodwyd pedwar prosiect fel rhai 'na ddylid bwrw ymlaen â nhw ac eithrio rhai elfennau', a nodwyd bod phedwar prosiect arall 'heb ddigon o wybodaeth i'w hadolygu'. Felly, a fyddwch chi'n dod yn ôl at y rhai sydd 'heb ddigon o wybodaeth i'w hadolygu'? Os oeddent yno, mae'n amlwg fod rhywfaint o ystyriaeth wedi'i rhoi iddynt cyn hynny. Nawr, mae hyn yn ychwanegol at y swm enfawr o £21 miliwn a wariwyd ar ffyrdd a gafodd eu hadolygu yng ngogledd Cymru, sef y swm mwyaf o bell ffordd yn unrhyw ranbarth yng Nghymru, ac felly, y rhanbarth gyda'r mwyaf i'w golli. Mae hwnnw'n swm anhygoel o arian a fyddai, o'i roi tuag at ofal cymdeithasol, dyweder, yn talu ar ei ganfed ar ffurf gwell gofal i fy nhrigolion oedrannus a bregus.
Felly, gyda'i gilydd, mae'n ymddangos bod gogledd Cymru wedi cael mwy o gam na'r rhan fwyaf o ardaloedd. Hyn mewn rhan o'r wlad a chanddi boblogaeth wledig sylweddol sy'n dibynnu ar gysylltiadau traffig da. Roedd amodau targed yn anelu i geisio sicrhau bod 67 y cant o rwydwaith ffyrdd Cymru mewn cyflwr da. A sylwais ar rywbeth arall yn yr adroddiad hefyd. Rydym yn siarad am allyriadau carbon, ac mae'n nodi'n eithaf clir fod allyriadau carbon yn uwch o dan 35 mya, felly rwy'n poeni braidd ynglŷn â'r ffordd rydym yn rhuthro yn ein blaenau gyda'r terfynau 20 mya i leihau allyriadau carbon. Wrth symud ymlaen ar hynny, mae rhywun heb ddarllen ei adroddiad ei hun.
Cymru sydd â'r ganran isaf o ffyrdd mewn cyflwr da; mae 57 y cant o'r rhwydwaith ffyrdd yn cael ei ddisgrifio fel 'da', o'i gymharu â 63 y cant dros y ffin, o dan Lywodraeth Geidwadol y DU. Nid yw'n ymddangos bod Llywodraeth Lafur Cymru, gyda chefnogaeth Plaid Cymru, fel petai wedi sylwi bod yna chwyldro cerbydau trydan yn digwydd, ac mae'n ysgubo drwy'r byd. Yn hytrach na cheisio cofleidio'r dechnoleg hon, mae'r Llywodraeth yn gwneud addewidion gwag am wella trafnidiaeth gyhoeddus. Felly, dylai'r Gweinidog esbonio uchelgeisiau i fy etholwyr yn Aberconwy—wyddoch chi, rydych chi'n siarad am wella trafnidiaeth gyhoeddus ac yna'n cael gwared ar brif lwybr bysiau, y T19, sy'n golygu bod myfyrwyr a disgyblion yn methu mynychu eu lleoedd dysgu.
Fel sy'n cael ei brofi yn Aberconwy, mae Llywodraeth Cymru'n methu darparu'r system drafnidiaeth gyhoeddus gynaliadwy sydd angen i chi ei sefydlu cyn i chi hyd yn oed sôn am rai o'r pethau niwlog a gwirion sy'n cael eu cynllunio yma ym Mae Caerdydd. Mae eich agenda gwrth-gar mor llym nes ei bod yn ymddangos bod dyfodiad ceir awtonomaidd yn y dyfodol wedi cael ei anwybyddu'n llwyr, ac mae'n deg dweud nad atebodd y Dirprwy Weinidog mewn pwyllgor, pan ofynnais iddo, ac fe wnaeth y Cadeirydd fy atgoffa fy mod wedi gofyn iddo dair gwaith, 'A ydych chi wedi ystyried ceir awtonomaidd, neu geir di-yrrwr, yn eich adolygiad?' Nid oedd unrhyw tystiolaeth i awgrymu eu bod hyd yn oed wedi meddwl am y peth.
Felly, er bod y Gweinidog yn ceisio honni nad yw hyn yn golygu diwedd ar adeiladu ffyrdd yng Nghymru, mae'r broses o wneud penderfyniadau gan Lywodraeth Lafur Cymru yn mynd i fod yn wrth-gar a gwrth-ffyrdd. Mae busnesau'n poeni. Mae Ffederasiwn y Busnesau Bach wedi tynnu sylw at y ffaith mai'r realiti i'r rhan fwyaf o fusnesau bach o hyd yw dibyniaeth angenrheidiol ar drafnidiaeth ffyrdd. Nid gosod y baich mwyaf ar y tlodion, y bregus a'n perchnogion busnesau bach yw'r ffordd o fynd ati i ymladd newid hinsawdd.
Nawr, fe godais hyn gyda'r Cwnsler Cyffredinol: fel y gwyddoch, mae Deddf cenedlaethau'r dyfodol yn gofyn i bob corff cyhoeddus gyflawni datblygiad cynaliadwy gyda'r nod o gydymffurfio â'r nodau llesiant. Rwyf am atgoffa pobl beth ydynt: Cymru lewyrchus, Cymru iachach a Chymru o gymunedau cydlynus. Bydd y penderfyniad na ddylai 19 cynllun fynd rhagddynt, cynlluniau fel coridor sir y Fflint, cyffyrdd 15 ac 16 yr A55 a'r drydedd bont dros y Fenai, yn niweidio ffyniant, iechyd a chysylltedd cymunedau ledled Cymru. Felly, Weinidog, oherwydd bod y Cwnsler Cyffredinol wedi sôn bod hwn yn fwy o gwestiwn i chi, hoffwn i chi egluro a ydych chi efallai wedi torri eich nodau llesiant eich hun? Diolch.