5. A wnaiff y Gweinidog roi diweddariad ar gymorth Llywodraeth Cymru ar gyfer morlyn llanw Bae Abertawe?  OQ59237

Diolch, Mike Hedges. Ar hyn o bryd ni chynigiwyd unrhyw brosiectau sector cyhoeddus i adeiladu morlyn llanw ym mae Abertawe. Bydd y Prif Weinidog yn gwneud cyhoeddiad ynglŷn â'r her o ran y morlyn llanw yng nghynhadledd Ynni Morol Cymru, a gynhelir yn Abertawe, ar 22 o fis Mawrth.

A gaf i groesawu'r ateb hwnnw? Pan wrthodwyd morlyn llanw Abertawe gan Lywodraeth Geidwadol San Steffan, roedd prisiau nwy yn isel, ac roedd y Llywodraeth yn disgwyl y bydden nhw'n aros yn isel am byth. Fel rydyn ni i gyd yn gwybod, roedden nhw'n anghywir yn hynny o beth. Fe wyddom ni fod ynni'r llanw yn ddibynadwy ac yn gallu diwallu rhai o'n hanghenion ynni ni. Fe wyddom ni hefyd nad yw'n golygu datgomisiynu costus ac nid yw ei oes yn fyr. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i argyhoeddi San Steffan y dylid comisiynu'r ynni glân, diogel hwn, sy'n gystadleuol o ran costau erbyn hyn, ac y dylid ei gomisiynu ar unwaith?

Diolch yn fawr i chi, Mike. Rwy'n cytuno yn llwyr â'r farn yn eich cwestiwn chi. Nid wyf i am gael fy nhemtio i gyhoeddi cyhoeddiad y Prif Weinidog ar 22 o fis Mawrth o flaen llaw, ond mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi ynni llanw yn gyfan gwbl fel modd i gyflawni ein nodau sero net, yn ogystal â'i ddarpariaeth o fuddion economaidd a chymdeithasol. Fel roeddech chi'n dweud, mae'n darparu ynni glân a dibynadwy, ac rydym ni wedi gwneud rhaglen ar gyfer ymrwymiad y llywodraeth i wneud Cymru yn ganolfan fyd-eang ar gyfer y technolegau sy'n dod i'r amlwg ynglŷn ag ynni'r llanw. Mae pris cyfanwerthu nwy sy'n cynyddu fwyfwy, ac fe waethygwyd hynny gan ryfel Rwsia yn Wcráin, wedi hoelio sylw pobl at yr angen am bontio cyflym i ynni adnewyddadwy. Mae hynny wedi effeithio ar bris nwy a pha mor hawdd yw cael gafael arno hefyd. Yn amlwg, yr hyn sydd ei angen arnom ni yw ffynhonnell o ynni glân, dibynadwy a diogel, ac mae honno gennym hyn mewn llawnder ar hyd ein glannau ni. 

A gaf i ddiolch i Mike Hedges am gyflwyno'r cwestiwn hwn, a chytuno ag ef hefyd, nid o ran ei asesiad ef o Lywodraeth y DU, ond ar fanteision ynni'r llanw, yn enwedig ym mae Abertawe? Gan fod y tri ohonom ni, rwy'n credu, yn falch o fod yn cynrychioli dinas Abertawe—y ddinas orau ar y ddaear yn fy marn i—rydyn ni'n gwybod am y manteision y gallai'r morlyn arfaethedig, prosiect Eden Las, eu cynnig i'n dinas. Ond mae hi'n bwysig cofio nad morlyn llanw yn unig mohono: fe geir ffatri batris uwch-dechnoleg yn rhan o brosiect Eden Las, ac arae solar arnofiol, storfa ddata, a chartrefi i 5,000 o bobl ar lan y môr, yn ogystal â chartrefi arnofiol a chanolfan ymchwil. Ond o ystyried maint y prosiect a'r cyffro y gall hynny ei ennyn yn ninas Abertawe, nid wyf i wedi clywed llawer oddi wrth Lywodraeth Cymru. Rwy'n gwerthfawrogi mai o'r sector preifat y daw'r buddsoddiad yn bennaf, ond nid wyf i wedi clywed llawer oddi wrth Lywodraeth Cymru o ran y cymorth ymarferol yr ydych chi wedi bod yn ei roi. A wnewch chi ddarlunio pa gymorth pendant y mae eich adran chi'n ei roi—i sicrhau bod rhwymedigaethau cynllunio yn cael eu bodloni, er enghraifft, a chadw at—yn ogystal ag a oes unrhyw drafodaeth wedi bod o gwbl am anghenion o ran cyllid cyhoeddus ar unrhyw amser yn ystod y broses, er mwyn i ni fwrw'r maen i'r wal gyda'r prosiect hwnnw o'r diwedd?

Nid yw'r prosiect wedi gofyn am unrhyw gefnogaeth gan y Llywodraeth hyd yma. Rydyn ni wedi ei gwneud hi'n glir i'r prosiect, pe bydden nhw eisiau trafod unrhyw gefnogaeth bosibl gyda ni, ein bod ni'n hapus i wneud hynny. Ond ar hyn o bryd, nid ydyn nhw wedi gofyn am y gefnogaeth honno. Os ydyn nhw eisiau'r gefnogaeth honno, yna byddwn i'n fwy na pharod i drafod y peth gyda nhw. Wrth gwrs, rydyn ni wedi trafod gyda Chyngor Abertawe, a chynghorau eraill yr effeithir arnyn nhw—oherwydd nid dyma'r unig le yng Nghymru y gallai morlyn llanw fynd—lawer gwaith, beth allai'r rhwymedigaethau cynllunio fod. Rwy'n falch iawn o weld bod Llywodraeth y DU wedi caniatáu, yn rownd 4 o'r contract ar gyfer gwahaniaeth diwethaf, ynni llanw i gael ei gynnwys, ac ar hyn o bryd rydyn ni'n eu lobïo nhw'n galed i sicrhau bod hynny'n aros, oherwydd mae hynny'n llwybr i'r farchnad ar gyfer y rhan fwyaf o dechnolegau llanw sy'n dod i'r amlwg, gan gynnwys morlynnoedd llanw. Mae Llywodraeth y DU, rwy'n credu, wir wedi colli cyfle—ac rwy'n credu bod eich meinciau chi'n cytuno â ni—pan na wnaethon nhw ariannu'r prosiect diwethaf ym mae Abertawe, felly rydyn ni wedi bod yn eu hannog nhw i wneud iawn am hynny, a sicrhau bod y rownd contract ar gyfer gwahaniaeth yn cynnwys technolegau llanw o bob math, fel y bydd modd dod â'r prosiectau hynny i'r farchnad.