Part of the debate – Senedd Cymru am 5:30 pm ar 14 Mawrth 2023.
Hoffwn ddechrau drwy gydnabod yr ansicrwydd cyllidebol a achosir gan yr anghydfodau parhaus sy'n ymwneud â thâl yn y sector cyhoeddus. Rydym ni i gyd yn gobeithio am ddatrysiad cyflym i'r trafodaethau hynny ac, yn anad dim arall, yn difaru'r effaith mae'n ei gael ar y staff eu hunain. Fodd bynnag, mae'r sefyllfa hon yn rhoi pwysau sylweddol ar bartneriaid cyflenwi ar draws gwasanaethau cyhoeddus. Yn bryderus, mae ganddo'r potensial i osod beichiau diangen ar y sectorau hynny, wrth iddynt geisio deall eu sefyllfa ariannol o un flwyddyn i'r llall. Felly, rydym yn galw ar y Gweinidog i roi rheolaethau ar waith fel bod gan bartneriaid cyflenwi gymaint o eglurder â phosibl am eu sefyllfa ariannol ar ddiwedd y flwyddyn ariannol, o ystyried effaith dyfarniadau cyflog allweddol sy'n parhau i fod yn anhysbys. Oherwydd y sefyllfa hon, mae'r pwyllgor yn cydnabod yn llawn y gallai fod angen newidiadau munud olaf i ddyraniadau cyllideb eleni. Er na ellir osgoi'r rhain, credwn y dylai'r Gweinidog fod yn glir ynghylch sut mae costau o'r fath yn cael eu cynnwys o fewn cyllidebau presennol. O ganlyniad, rydym wedi argymell bod y Gweinidog yn rhoi manylion ychwanegol am unrhyw ddyraniadau munud olaf sylweddol a wnaed rhwng nawr a diwedd y flwyddyn ariannol.
O ran cefnogi'r GIG, felly. Gan droi at effaith chwyddiant ar ein gwasanaethau cyhoeddus allweddol, er ein bod yn croesawu'r camau a gymerwyd drwy'r gyllideb atodol i fynd i'r afael â phwysau yn y GIG, rydym yn pryderu am y rhagolygon diffygion ar gyfer pob un heblaw un o'r byrddau iechyd lleol. Er bod y pwyllgor yn sicr na fydd angen i Lywodraeth Cymru groesi dyled byrddau iechyd sy'n mynd y tu hwnt i'w cyllidebau a ddyrannwyd eleni, rydym yn credu y gellir cymryd camau pellach i sicrhau nad oes gorwario yn y lle cyntaf. Rydym yn argymell felly bod y Gweinidog yn parhau i fonitro'r sefyllfa hon yn fanwl ac yn sicrhau nad yw pob bwrdd iechyd yn gwario mwy na'i gyllid dynodedig dros y cyfnodau treigl tair blynedd, fel sy'n ofynnol gan Ddeddf Cyllid y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2014. Ar ben hynny, lle mae byrddau iechyd yn gorwario mewn un flwyddyn, dylid ariannu'r rhain o'r gyllideb adrannol iechyd a gwasanaethau cymdeithasol presennol.
Dirprwy Lywydd, rydym i gyd yn ymwybodol o'r effaith ddyngarol y mae'r rhyfel yn Wcráin yn ei chael, ac rydym yn ddiolchgar i'n hawdurdodau lleol am ddarparu cefnogaeth hanfodol a noddfa y mae mawr ei hangen ar gyfer y rhai sydd ei angen. Fodd bynnag, nid yw'n glir a yw gwasanaethau lleol yn ddigon cadarn i ymdopi â'r pwysau a roddir arnynt. O ganlyniad, rydym ni'n argymell bod Llywodraeth Cymru'n darparu lefelau priodol o gefnogaeth i awdurdodau lleol, a bod y cymorth yn cael ei ddarparu'n gyson ar draws Cymru. Rydym ni hefyd yn ymwybodol bod yr adnoddau i gefnogi ffoaduriaid Wcreinaidd yn ddibynnol iawn ar gyllid a ddarperir yn ganolog gan y Trysorlys. Felly, rydym yn gwbl gefnogol o ymdrechion y Gweinidog i sicrhau parhad y lefelau cyllido presennol gan Lywodraeth y DU.
Mae'r pwyllgor hefyd yn croesawu'r wybodaeth a ddarperir yn adroddiad alldro Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021-22 ar falans cronfa wrth gefn Cymru. Rydym ni wedi galw ers tro am ddarparu'r ffigyrau hyn ac rydym yn falch o weld fod yr adroddiad ar gael yn gyhoeddus. Fodd bynnag, credwn y gall y Gweinidog fynd ymhellach drwy ddarparu'r ffigyrau sydd yng nghronfeydd wrth gefn Cymru yn rheolaidd, fel y byddai'n cael ei gynnwys yn nogfennau y gyllideb yn y dyfodol. Byddai hyn yn mynd rhywfaint o'r ffordd i gynorthwyo tryloywder ym maes y gyllideb sy'n aml yn aneglur ac yn anodd ei fonitro.