Hoffwn ddechrau fy nghyfraniad gyda’r sylw hwn ar y ddadl: teimlaf fod hon yn ffordd wirioneddol wael o gyflawni gwleidyddiaeth. Mae'r lle hwn, yn fy marn i, yn llawer gwell na hynny. Nid wyf yn gweld sut y bydd treulio 60 munud, fel y byddwn yn ei wneud heddiw, ynghyd â'r amser y mae pob un ohonom wedi'i dreulio, y rhai ohonom sy'n siarad, i baratoi ar gyfer y ddadl hon, yn datrys unrhyw beth i staff y GIG a chleifion nad ydynt wedi cael y gofal sydd ei angen arnynt.

Rwyf fi, fel yr etholwyr sy’n ysgrifennu ataf, ac at lawer ohonoch chi wythnos ar ôl wythnos, rwy'n gwybod, yn awyddus i ganolbwyntio ar atebion a’r hyn a wnawn nesaf. Beth rydym yn ei wneud i fynd i’r afael ag amseroedd aros ambiwlansys? Beth rydym yn ei wneud i fynd i'r afael ag amseroedd aros hir mewn deintyddiaeth? A beth rydym yn ei wneud i recriwtio a chadw mwy o nyrsys a gweithwyr cymdeithasol? Nid wyf yn gweld sut y bydd cael gwared ar y Gweinidog yn gwneud unrhyw beth ynghylch y materion hynny mewn gwirionedd.

Rwyf wedi bod yn feirniadol, fel y gŵyr llawer ohonoch, o’r penderfyniad—[Torri ar draws.] Na, mae’n ddrwg gennyf. Nid wyf am dderbyn unrhyw ymyriadau, gadewch imi ddweud hynny'n glir. Rwyf wedi bod yn feirniadol, fel llawer o bobl eraill, rwy'n gwybod, o’r penderfyniadau a wnaed ynghylch bwrdd Betsi Cadwaladr. Ymddengys bod y Gweinidog wedi dewis agweddau technegol y gyfraith a pha awdurdod sydd ganddi ai peidio er mwyn ymyrryd ym mwrdd Betsi Cadwaladr, yn hytrach na chydnabod mai arni hi y mae staff a chleifion yn dibynnu i ysgogi gwelliannau. Roedd yn anghywir diswyddo aelodau annibynnol y bwrdd, gan yr ymddengys mai hwy oedd yr unig rai a oedd yn mynd ati i leisio pryderon. Mae angen cydnabod hyn, a'r anhrefn a achoswyd gan y penderfyniad hwnnw hefyd.

Rwyf wedi bod yn feirniadol o berfformiad gwael ar draws ein holl wasanaethau iechyd, boed yn blant a phobl ifanc yn aros misoedd am gymorth iechyd meddwl, pobl yn aros misoedd, a blynyddoedd weithiau, am driniaeth ddeintyddol, amseroedd ymateb ambiwlansys, targedau’n cael eu methu dro ar ôl tro. Rwyf hefyd wedi anghytuno â’r Gweinidog ac aelodau eraill y Cabinet sy’n gwadu bod ein gwasanaeth iechyd mewn argyfwng. Mae angen i bobl yn y gogledd weld newid sylfaenol o ran gwella gwasanaethau iechyd ym mwrdd Betsi Cadwaladr, ac mae angen i bob un ohonom weld a chlywed cydnabyddiaeth o raddfa’r argyfwng yn ein gwasanaeth iechyd ledled Cymru.

Un mater rwyf wedi’i godi dro ar ôl tro yw deintyddiaeth y GIG, a gwn fod rhai ohonoch wedi crybwyll hynny hefyd. Mae arnaf ofn fod y ffaith bod y Gweinidog wedi gwadu bodolaeth gwahanol haenau o fynediad at wasanaethau deintyddiaeth yn y datganiad yr wythnos diwethaf yn syfrdanol. Unwaith eto, nid yw hynny’n dangos i ni, na’r bobl a gynrychiolwn, fod y problemau gyda deintyddiaeth y GIG wedi'u deall yn iawn. Mae’r ffigurau’n glir: nid yw 93 y cant o bractisau deintyddol yn derbyn cleifion GIG newydd sy'n oedolion. Mewn arolwg diweddar o 250 o ddeintyddion stryd fawr, dywedodd mwy na thraean y byddent yn lleihau eu contractau GIG eleni. Roedd 90 y cant o ddeintyddion yn anghytuno â’r mesurau diwygio presennol, ac ni ellir anwybyddu'r rhwyg yn y berthynas rhwng deintyddion a Llywodraeth Cymru. Rwy’n parhau i fod yn bryderus iawn am yr agwedd tuag at y proffesiwn.

Ond unwaith eto, rwy'n dweud, 'A fydd newid y rhai sy'n eistedd wrth y bwrdd yn datrys y problemau ym maes deintyddiaeth, gyda rhestrau aros, diwygio contractau a buddsoddi?' Yn fy marn i, mae’r ddadl hon yn ymgais i fachu penawdau yn hytrach na datrys y problemau dan sylw, a chredaf ei bod yn anonest ac y bydd y cyhoedd yn gweld drwyddi. I gloi, nid wyf yn gwneud unrhyw gyfrinach o fy mhryderon sylweddol ynglŷn â'r GIG yng Nghymru, ond ni chredaf y bydd cael un Gweinidog ar ôl y llall wrth fwrdd y Cabinet yn cyflawni'r newidiadau systemig sydd eu hangen arnom.

Felly, beth y gallem fod wedi treulio’r 60 munud diwethaf yn ei drafod? Ymestyn lefelau staffio nyrsys i fwy o rannau o’n GIG, bwrw ymlaen â chynlluniau ar gyfer gwasanaeth gofal cenedlaethol, neu a ddylem ystyried cael gweithrediaeth y GIG yn annibynnol ar y Llywodraeth er mwyn sicrhau craffu ac atebolrwydd. Ni fyddaf yn cefnogi’r cynnig heddiw, ond hoffwn ddatgan yn glir nad wyf yn fodlon ar berfformiad y gwasanaeth iechyd. Byddaf yn parhau i sicrhau fy mod yn cyflwyno'r heriau hynny. Rwy'n gobeithio bod hwn yn gyfle i ni ailosod, ac i symud ymlaen i wneud yr hyn y mae pobl yn dymuno'i weld ac yn ei ddisgwyl gan y Senedd hon—i gyflawni gwleidyddiaeth mewn ffordd wahanol a gwell, a llunio syniadau i fynd i’r afael â’r heriau y mae pobl yn eu hwynebu. Diolch yn fawr iawn.