Part of the debate – Senedd Cymru am 5:19 pm ar 15 Mehefin 2016.
Diolch am y cyfle i gyfrannu i’r ddadl hon a diolch am rai cyfraniadau arbennig, yn enwedig oddi wrth Steffan a Sian, a hefyd oddi wrth Mick yn ddiweddar nawr.
Roeddwn i’n mynd i ganolbwyntio hefyd yn sylfaenol ar yr elfen yma o blismona a’r system gyfiawnder, achos pan oeddem ni’n dechrau yma ym 1999, roedd un o’n tri phrif wasanaeth 999 ni wedi’i ddatganoli, sef y gwasanaeth ambiwlans. Bydd y Dirprwy Lywydd yn cofio, rhai blynyddoedd wedyn, cawsom ddatganoli’r ail brif wasanaeth 999, sef y gwasanaeth tân, sy’n gadael nawr dim ond un o’r rheini ar ôl, sef yr heddlu. Felly, yn rhesymegol, mae’n gwneud synnwyr hefyd fod yr heddlu wedi ei ddatganoli yma, fel y ddau brif wasanaeth 999 arall sydd eisoes wedi eu datganoli. Mae’n gwneud synnwyr perffaith, ac fel rydym ni wedi clywed, mae’r heddlu eisoes wedi cael ei ddatganoli i Ogledd Iwerddon, i’r Alban, i Lundain ac i Fanceinion. Felly, mae’n rhaid ichi ofyn y cwestiwn, ‘Beth sy’n bod arnom ni?’ ar ddiwedd y dydd. Achos dyma ni, rydym ni’n gyfundrefn sefydlog yn fan hyn, yn gallu deddfu, ac eto, nid oes gennym ni’r hawl i edrych dros ein system blismona ni ein hunain.
Achos ar ddiwedd y dydd, ac i ddod â’r holl beth o dan un adeilad, felly, rydym ni’n awyddus iawn i drio atal aildroseddu. Pan oeddwn i yma o’r blaen, gwnaethom ni sawl adolygiad ar sut i atal aildroseddu. Pan mae rhywun yn gadael y carchar, mae yna her sylweddol i’r unigolyn hwnnw a her sylweddol i gymdeithas i sicrhau bod y person hwnnw ddim yn aildroseddu a ffeindio’i hunan nôl mewn carchar. Nawr, wrth gwrs, mae yna lot o waith cydlynu sydd angen ei wneud i sicrhau bod yna ddyfodol adeiladol o flaen yr unigolion hynny. Yn rhannol, mae hynny yn ein gwasanaeth iechyd ni, yn ein system dai ni a’n gwasanaethau cymdeithasol ac ati, sydd eisoes wedi eu datganoli, ond hefyd, wrth gwrs, mae’r gwasanaeth prawf, y carchardai eu hunain a’r system gyfiawnder ei hunan heb eu datganoli. Wedyn mae yna her sylfaenol yn y fan yna i gydlynu’r gwasanaethau yna sydd wedi eu datganoli’n barod—i gydlynu eu gwaith gogyfer yr unigolyn yna â’r gwasanaethau yna sydd heb eu datganoli. Nid ydy’r peth yn gwneud synnwyr. Mae eisiau i’r cwbl lot fod wedi ei ddatganoli. Dyna beth ydym ni eisiau ei weld a dyna beth fydd yn sicrhau gwell gofal i’n pobl mwyaf bregus ni.
Felly, ar ddiwedd y dydd, mae’n rhaid i synnwyr cyffredin reoli yn fan hyn. Nid ydym ni’n gofyn am ddim bydd sydd ddim wedi digwydd eisoes mewn llefydd fel Gogledd Iwerddon, yr Alban, Llundain a Manceinion. Felly, cefnogwch ddadl Plaid Cymru. Diolch yn fawr.