Part of the debate – Senedd Cymru am 5:56 pm ar 5 Gorffennaf 2016.
Diolch i chi, Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r Aelodau am y modd adeiladol y mae pawb wedi cymryd rhan yn y ddadl heddiw, a hefyd i’r Siambr hon am barhau i flaenoriaethu materion yn ymwneud ag iechyd meddwl. Byddaf yn ceisio ymdrin ag amrywiaeth o sylwadau. Rwy'n falch bod cymaint o bobl wedi siarad ac wedi gwneud cymaint o bwyntiau, ond ni fydd gennyf amser i ymdrin â phob un ohonynt. Fel y dywedais yn gynharach, bydd y galwadau a wnaethpwyd gan Aelodau yn cael eu nodi a byddwn yn eu hystyried wrth i ni fwrw ymlaen â'r cynllun cyflawni terfynol.
Angela Burns ddechreuodd. Roeddwn yn falch iawn o glywed eich bod yn cydnabod y mater ynglŷn â stigma, yn y gweithle ac yn y gymdeithas ehangach. Mae gan y Siambr hon ei rhan i’w chwarae, mewn gwirionedd, o ran sicrhau bod y rhain yn parhau i gael sylw. Dydw i ddim yn rhywun sy'n mynd i esgus bod y broblem wedi mynd i ffwrdd oherwydd ein bod wedi cynnal un neu ddau o ddigwyddiadau. O ran y proffil sydd gan hwn o fewn y gwasanaeth, mae'n fater sy'n rheolaidd yn cael ei godi gyda mi ac wrth imi gysylltu â rhannau eraill o'r gwasanaeth. Er enghraifft, yr wythnos diwethaf, roedd yn fater penodol a godwyd yn fy nghyfarfod i gydag is-gadeiryddion yr holl fyrddau iechyd lleol. Felly, mae'n sicr yn rhywbeth y maent yn ddeall sy’n amcan gweinidogol ac yn flaenoriaeth i ni. Maent hefyd yn deall y pwynt am barch cydradd. Rwy'n gwybod y siaradwyd amdano yn ddiweddar mewn ffordd wahanol, ond mae'n rhywbeth yr ydym wedi bod â diddordeb ynddo ac yr ydym yn awyddus i’w bwyso ar y gwasanaeth yma ers peth amser. Felly, mae hynny'n sicr yn rhan o'r hyn yr ydym yn disgwyl ei weld yn cael ei gyflwyno. Mewn sawl ffordd rwy’n credu ein bod ar y blaen i GIG Lloegr yn y ffordd yr ydym yn ymdrin â darpariaeth iechyd meddwl ac mae ein hamserau aros yn ddisgwyliedig. Yr her i ni yw nid yn unig dweud, 'Rydym yn well na Lloegr', ond i edrych eto, fel yr ydym yn ei wneud yn awr. Beth allwn ni ei wneud yn well? Beth ddylem ni ei wneud yn well? Ac eto, byddaf yn gwneud y pwynt hwn, fel y gwneuthum sawl gwaith, am gyllid: rydym eisoes yn gwario mwy na'r arian a glustnodwyd ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl. Nid yw hyn mewn unrhyw ffordd i gael ei weld fel isafswm, ond rwy'n hapus i edrych ar y gwaith yr ydym wedi ymrwymo i’w wneud yn gynharach.
Mae'n werth nodi, o ran canlyniadau yn erbyn amcanion a dangosyddion, wrth gwrs y byddwn yn cyhoeddi gwybodaeth> ond hoffwn i wneud y pwynt hwn ar y cychwyn: bod dros 90 y cant o ddefnyddwyr gwasanaethau iechyd sylfaenol ac iechyd meddwl lleol wedi bod yn gadarnhaol iawn am eu profiad. Felly, rydym yn cymryd eu profiad o ddifrif ac nid yw'n rhywbeth yr ydym yn ei gymryd yn ganiataol.
Gwnaed nifer o bwyntiau tebyg gan Rhun ap Iorwerth yn ei gyfraniad, yn enwedig y pwyntiau—a gwnaeth nifer o Aelodau eraill yr un pwyntiau—am ganolbwyntio ar therapïau siarad. Crybwyllodd llawer o aelodau yr un math o bwyntiau, yn benodol ar amseroedd aros, lle mae gennym safonau llymach nag yn Lloegr. Yn wir, rydym yn gweld cynnydd yn cael ei wneud gan ein bod yn recriwtio i'r gwasanaethau hynny. Unwaith eto, pwynt a wnaeth Dai Lloyd am recriwtio pobl i'r gwasanaeth: dyna pam y crybwyllais yn fy sylwadau cynharach ein bod wedi gwario £3 miliwn y llynedd ar recriwtio mwy o bobl i'r gwasanaeth ar gyfer gwasanaethau i oedolion a phlant, ac rydym yn gwario £1 miliwn yn ychwanegol eleni hefyd. Felly, does dim newid meddwl i fod na methiant i gydnabod yr angen i gael cymysgedd gwahanol o staff, ond hefyd rydym am wario rhywfaint o'n hadnoddau ar recriwtio ychwanegol.
Byddaf yn ymdrin â'r pwynt CAMHS y gwnaeth nifer o Aelodau ei grybwyll, oherwydd ein bod yn cydnabod yr angen i wella mynediad at y gwasanaeth CAMHS arbenigol ac, ar yr un pryd, i sicrhau ein bod yn cael sgwrs gydag atgyfeirwyr a theuluoedd am atgyfeiriadau i mewn i’r gwasanaeth hwnnw, gan fod plant a phobl ifanc eu hunain wedi cydnabod bod nifer yn cael eu hatgyfeirio i mewn yn amhriodol, ac mae’r niferoedd yn sylweddol mewn gwirionedd. Yn y Siambr hon, byddwch wedi clywed y Gweinidog blaenorol yn gwneud y pwynt hwn ar sawl achlysur, ac felly rhan o'r hyn y mae'n rhaid i ni ei wneud yw gwneud yn siŵr bod atgyfeiriadau amgen eraill ar gyfer pobl nad oes angen y gefnogaeth arbenigol arnynt. Hynny yw, edrych ar yr ystod wahanol o ymyriadau amgen a chefnogi sydd ar gael. Er enghraifft, gwasanaeth cwnsela mewn ysgolion, yr hyn y mae Teuluoedd yn Gyntaf yn ei wneud—yr holl wahanol ymyriadau sydd eu hangen yno i gynorthwyo pobl sydd angen rhyw fath o gymorth a chefnogaeth, hyd yn oed os nad yw’n wasanaethau CAMHS arbenigol.