4. 3. Datganiad: Blaenoriaethau ar gyfer Llywodraeth

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:01 pm ar 12 Gorffennaf 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 3:01, 12 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

Mae’r angen am arweinyddiaeth gadarn i Gymru’n hollbwysig. Yn ogystal â goruchwylio'r ymateb cenedlaethol i Brexit, mae hyn yn cynnwys llywodraethu mewnol ein gwlad ei hun. Mae'n cynnwys yr angen i lunio rhaglen lywodraethu a hefyd yr angen i ailasesu blaenoriaethau gwario yng ngoleuni’r posibilrwydd y bydd rhaglenni ariannu'r UE yn dod i ben ymhen ychydig dros ddwy flynedd. Mae Plaid Cymru’n derbyn y rhesymeg y tu ôl i ohirio’r rhaglen lywodraethu hon.

Brif Weinidog, rydym eisoes wedi gweld neithiwr a’r wythnos diwethaf nad oes llinell na chadwyn glir o gyfathrebu, heb sôn am gadwyn awdurdod, rhwng Llywodraeth Cymru Llafur ac Aelodau Seneddol Llafur yng Nghymru. Felly, fy nghwestiwn cyntaf i chi yw: beth yw blaenoriaethau eich Llywodraeth chi ar gyfer y cyfansoddiad? Mae cydweithredu wedi bod yn bosibl erioed yma yn y Cynulliad, ac mae gennym dir cyffredin amlwg ar bwerau uniongyrchol y gellid eu trosglwyddo o San Steffan i Gymru, ond man gwan Cymru fel cenedl yw agwedd ac ymddygiad ASau y Blaid Lafur o Gymru yn San Steffan. Maent yn rhwystro rhaglen a blaenoriaethau Llywodraeth Cymru. A wnewch chi, felly, gynnwys fel blaenoriaeth i’r Llywodraeth yr angen i sefydlu rhyw fath o arweinyddiaeth dros ASau Llafur yn San Steffan? A wnewch chi o leiaf eu cynghori i fod yn bresennol mewn pleidleisiau ar Fil Cymru a phleidleisio yn unol â budd cenedlaethol Cymru bob amser? Os na allwch chi arwain yr ASau hynny, neu os ydynt yn rhy brysur yn ymladd ymysg ei gilydd ac yn erbyn arweinydd eu plaid eu hunain, pa gynllun arall sydd gennych i ddylanwadu ar Lywodraeth y DU a'r broses ddeddfu yn San Steffan?

Rwy’n fwy cadarnhaol o ran blaenoriaethau uniongyrchol y Llywodraeth yn deillio o'r trafodaethau a ddilynodd fy enwebu ar gyfer swydd y Prif Weinidog, a'r bleidlais ddilynol. Roedd y cytundeb a gawsom ar adolygu'r broses ceisiadau am gyllid i gleifion unigol i’w groesawu a gallai wir wella bywydau pobl. Roedd yn dilyn, wrth gwrs, gwadiad ar eich rhan chi yn ystod yr etholiad mai dyma oedd y ffordd orau o symud ymlaen. Rwy’n gwybod y bydd datganiad y prynhawn yma am y mater hwn, ac rwy’n croesawu’r ffaith y bydd y gronfa triniaethau newydd yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth yn awr, felly a yw’r Prif Weinidog nawr yn derbyn bod pryderon cleifion wrth geisio cael mynediad at gyffuriau a thriniaethau prin yn bryderon dilys ac y gellir ymdrin â hwy yn awr?

Afraid dweud y dylai’r economi hefyd fod yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth. Ar yr adeg hon o ansicrwydd economaidd, mae'n hanfodol bod y Prif Weinidog yn symud i amlinellu’r hinsawdd ar gyfer busnes yn y tymor byr ac yn fwy hirdymor ac yn rhoi rhywfaint o sicrwydd. Bydd y Prif Weinidog yn gwybod bod seilwaith yn flaenoriaeth i fy mhlaid a bod arnom eisiau ymagwedd newydd at sut y gwneir penderfyniadau ynglŷn â seilwaith ac ar ba sail. A wnaiff y Prif Weinidog ymhelaethu ar y comisiwn seilwaith cenedlaethol y mae wedi ymrwymo i’w sefydlu fel rhan o'r fargen gyda fy mhlaid? Ac a wnaiff y Prif Weinidog gadarnhau y bydd yn ymrwymo i wrando ar y sector preifat wrth iddo ef a'i Weinidogion ddatblygu cynlluniau i sefydlu'r comisiwn seilwaith cenedlaethol?

Yn ôl y disgwyl, rydych chi wedi nodi y caiff Ddeddf cenedlaethau’r dyfodol ei defnyddio fel fframwaith i gyflawni eich polisïau, a byddwn yn gobeithio y bydd y Ddeddf, os yw i olygu unrhyw beth o gwbl, yn dylanwadu ar y polisïau eu hunain ac yn sail iddynt ac, yn benodol, a gaiff ffyrdd a thraffyrdd eu hadeiladu a sut. Rhaid iddi ein galluogi i atal newid yn yr hinsawdd afreolus yn ogystal â lliniaru ei effeithiau gwaethaf.

Nawr, mae’r Prif Weinidog yn dweud y bydd pedair strategaeth drawsbynciol yn cael eu datblygu i roi’r Ddeddf ar waith, yn syth ar ôl dweud nad yw cyhoeddi strategaethau’n ysgogi gwelliant. A all ddatgan pa un o'r pedair strategaeth fydd yn cynnwys newid yn yr hinsawdd?

Yn olaf, ac ystyried ein bod mewn cyfnod o ymddieithrio â gwleidyddiaeth, a wnaiff y Prif Weinidog ymrwymo i gynnwys pobl Cymru yn rhaglen ei Lywodraeth?