7. 6. Datganiad: Hunanwella'r System Addysg

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:03 pm ar 12 Gorffennaf 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 5:03, 12 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i Darren Miller am ei gwestiynau a'i groeso i lawer o'r mentrau o fewn y datganiad? Mae'n hollol gywir pan ddywed nad yw ffederasiwn yn berthnasol i ysgolion gwledig yn unig. A dweud y gwir, mae'n ffynhonnell o siom i mi, er bod y rheoliadau sy'n caniatáu ffederasiwn wedi bod o gwmpas ers nifer o flynyddoedd, nid ydym wedi gweld llawer o ddatblygu ar hyn. Os yw rhywun yn edrych ar ddatblygiadau mewn gwledydd eraill ar agweddau allweddol ar hunanwella system addysg —oherwydd gadewch i ni ei wynebu, nid eistedd ar y brig, ar bumed llawr yr adeilad hwn yw'r ffordd yr ydym yn mynd i wella ein system addysg; mae'n rhaid iddo fod yn fater i'r rhai sy'n gweithio ar y cyd: rhieni, cymunedau, athrawon unigol, arweinwyr ysgolion, consortia, awdurdodau addysg lleol a Llywodraeth Cymru. Mae gennym i gyd rôl i'w chwarae. Mae ffederasiwn a mwy o weithio o ysgol i ysgol mewn gwirionedd yn berthnasol yn gyffredinol, a hoffwn weld mwy o ddefnydd o ffederasiwn, nid yn unig mewn ardaloedd gwledig ond mewn gwirionedd mewn rhannau eraill o Gymru hefyd.

Rwy’n falch ei fod wedi fy atgoffa i o'r cyfleoedd a gynigir gan ysgolion pob oedran. Mae gennyf ddiddordeb mawr mewn edrych ar sut y mae’r modelau hynny yn datblygu. Mae rhywfaint o brofiad o hyn yng Ngheredigion, lle mae rhai ysgolion pob oedran wedi bodoli ers ychydig o amser bellach. Rwy'n clywed pethau da am y system, manteision y system honno. Unwaith eto, y gallu: rydym yn gwybod o edrych ar ymchwil bod, i lawer o blant, y pontio hwnnw o'r ysgol gynradd i'r uwchradd yn adeg pan mae perfformiad yn disgyn, yn enwedig yn achos bechgyn. Os gallwn hwyluso'r pontio hwnnw drwy gael ysgolion pob oedran rwy’n meddwl bod llawer o rinwedd mewn edrych i weld a allwn ni ddatblygu hynny mewn gwahanol rannau o Gymru.

Yr academi arweinyddiaeth: rwy’n gobeithio cael yr awdurdod cysgodol ar waith erbyn tymor yr hydref eleni, a byddwn yn gobeithio cael newydd-ddyfodiaid i'r system erbyn haf y flwyddyn nesaf. Nid y coleg ei hun fydd y darparwr gwasanaethau, oherwydd ni allwn ddisgwyl i athrawon unigol deithio i un lle penodol i dderbyn y math hwnnw o gefnogaeth. Felly, er y bydd yn cydlynu ac yn trefnu, cyflenwi lleol fydd yn digwydd mewn gwirionedd, oherwydd rydym yn dymuno gweld arweinwyr, lle bynnag y maent yng Nghymru, yn cael y cyfle i gael budd ohono. Ond, fel y dywedais, rwy’n gobeithio cael awdurdod cysgodol yn weithredol erbyn yr hydref, a newydd-ddyfodiaid erbyn haf 2017.

Y grant amddifadedd disgyblion: a gaf i ddweud, mae’r grant amddifadedd disgyblion, yn ôl nifer o gyrff annibynnol sydd wedi edrych arno, yn gwneud gwahaniaeth i'n plant tlotaf. Y llynedd gwelsom, am y tro cyntaf erioed, ganlyniadau TGAU y plant hynny yn dechrau dal i fyny â'u cyfoedion. Mae hynny'n rhywbeth y dylem i gyd ei ddathlu. Y broblem yw bod angen i ni gynyddu’r cyflymder hwnnw. Mae angen i’r plant hynny i ddal i fyny hyd yn oed yn gynt. Felly, mae’r grant amddifadedd disgyblion, fel y dywedais, yn rhan bwysig, wrth symud ymlaen. Rwyf i a'r Gweinidog cyllid, sy'n cydnabod llwyddiannau’r grant amddifadedd disgyblion hyd yn hyn, yn parhau i gael y trafodaethau hynny. Bydd yr Aelod yn gwybod, yn fy ngohebiaeth gyda'r Prif Weinidog, y byddaf yn edrych i ehangu’r grant amddifadedd disgyblion lle rwy'n meddwl y gallwn gael yr effaith fwyaf. Ar ôl ymweld â'r anhygoel Ysgol Feithrin Tremorfa y bore yma, rwy’n meddwl o bosibl bod lle i edrych ar addysg blynyddoedd cynnar a chynyddu’r grant amddifadedd disgyblion sy'n mynd i’r blynyddoedd cynnar. Felly, byddwn yn edrych ar opsiynau yno.

Anghenion dysgu ychwanegol: a gaf i ddatgan yn hollol mai diben y ddeddfwriaeth a diben y diwygiadau yw bod pob plentyn yn cael ei drin fel unigolyn a bod eu hanghenion unigol yn cael sylw, yn hytrach nag o bosibl system yn y gorffennol nad yw wedi ceisio unigoli pecynnau cymorth ar gyfer yr unigolion hynny? Felly, nid yw hyn yn ymwneud â chael llai o gyfleoedd ar gyfer plant mwy galluog. Mae hyn mewn gwirionedd yn ymwneud â gallu cael system a all fod yn ymatebol i anghenion unigol pob plentyn unigol mewn ffordd, rwy’n meddwl, sydd ddim ar gael ar hyn o bryd.

Gan droi yn ôl at y mater ynghylch plant sy'n derbyn gofal, bydd yr Aelod yn ymwybodol bod Estyn wedi adrodd yn ddiweddar ar hyn, ac nid yr adroddiad hwnnw yn y lle y byddwn i am i ni fod—ddim lle y byddwn i am i ni fod. Mae rhai arferion da, ond, fel bob amser gyda'r system addysg yng Nghymru, nid yw’r arfer da hwnnw yn cael ei gymhwyso yn gyffredinol. Dyna fy mhwrpas wrth wneud y swydd hon: mae angen cael gwared ar yr anghysondebau o fewn ysgolion a'r anghysondebau rhwng ysgolion ac awdurdodau lleol unigol, a'r anghysondebau ar gyfer deilliannau i'n holl blant, pa un a oes ganddynt anghenion dysgu ychwanegol, pa un a oes ganddynt hawl i brydau ysgol am ddim, pa un a ydynt yn derbyn gofal. Sefydlodd y weinyddiaeth flaenorol strategaeth. Byddwn yn edrych i weld a yw deilliannau adroddiad Estyn yn cyd-fynd â deilliannau a chamau'r strategaeth a gyhoeddwyd gan y Gweinidog blaenorol. Byddaf eisiau gweld a fydd y strategaeth yn mynd i'r afael â'r gwendidau a nodwyd yn Estyn ac, os nad ydynt yn gwneud hynny, ac nid wyf yn fodlon eu bod, yna bydd yn rhaid i mi edrych eto ar y strategaeth honno. Ond rwy'n benderfynol o gael system addysg sy'n gweithio ar gyfer ein holl blant.