Hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno’r ddadl hon. Mae i’w chroesawu’n fawr. Hefyd, hoffwn ganmol staff y GIG am y gwaith y maent yn ei wneud, yn aml o dan amgylchiadau anodd iawn. Mae problemau gyda recriwtio a chadw staff rheng flaen, clinigwyr yn arbennig, wedi cael llawer o sylw yn y blynyddoedd diwethaf. Mae prinder staff wedi arwain at fwy o lwyth gwaith nag y gall llawer o staff rheng flaen ei reoli. Mae llwyth gwaith na ellir ei reoli wedi effeithio ar forâl staff, wedi arwain at gynnydd mewn salwch sy’n gysylltiedig â straen ac wedi gorfodi llawer o glinigwyr i adael y maes yn gyfan gwbl. Mae hyn i’w weld yn fwyaf amlwg mewn ymarfer cyffredinol. Mae baich achosion rhai meddygon teulu wedi dyblu yn y blynyddoedd diwethaf gyda meddygfeydd yn methu recriwtio meddygon teulu. Nid yw’n gwbl anarferol i feddyg teulu weld 80 o gleifion yn ystod ymgynghoriad bellach. Mae llwythi gwaith na ellir eu rheoli o’r fath wedi arwain at lawer o feddygon teulu yn rhoi’r gorau i ymarfer cyffredinol yn gyfan gwbl, gan waethygu’r broblem. Mae Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yn datgan bod angen i ni recriwtio 400 o feddygon teulu ychwanegol dros y pedair blynedd nesaf gan ein bod yn methu llenwi’r lleoedd hyfforddi sydd gennym yn barod.

Rhaid i Lywodraeth Cymru fod yn fwy creadigol wrth fynd ati i recriwtio clinigwyr. Mae’n rhaid i ni gymell clinigwyr i hyfforddi a gweithio yng Nghymru. Mae recriwtio staff sy’n siarad Cymraeg yn bwysig hefyd i ymdopi â chleifion sydd ond yn gallu siarad Cymraeg ac efallai’n dioddef o ddementia, fel y dywedodd Rhun. Yn anad dim, rhaid i ni gymell clinigwyr i aros yng Nghymru. Yn ôl Coleg Brenhinol y Meddygon, mae’n amlwg fod yna ddiffyg gwaith ymchwil i ddeall y ffactorau ysgogol ar gyfer recriwtio a chadw staff.

Nid yw penderfyniadau ar strategaethau recriwtio meddygol yn y dyfodol wedi eu seilio ar dystiolaeth gadarn. Felly, mae’n hanfodol ein bod yn casglu rhagor o ddata i’n helpu gydag ymgyrchoedd recriwtio yn y dyfodol. Ond nid ar staff rheng flaen yn unig sy’n rhaid i ni ganolbwyntio, er mor bwysig ydynt. Y GIG yw cyflogwr mwyaf Cymru gyda thua 72,000 o bobl yn gweithio ynddo. Mae ychydig o dan 6,000 o glinigwyr ysbyty a 2,000 o feddygon teulu yn gweithio yn GIG Cymru. Heb y nifer enfawr o nyrsys, staff gwyddonol, therapiwtig a thechnegol, ni allai cleifion gael eu trin. Heb y staff gweinyddol a staff cymorth ni fyddai ein hysbytai a’n practisau meddygon teulu yn gallu gweithredu. Felly, ni allwn recriwtio mwy o glinigwyr heb sicrhau bod digon o staff i drefnu apwyntiadau, cynnal y profion diagnostig, cludo a nyrsio cleifion. Mae angen iddynt sicrhau bod digon o staff ar draws y GIG i ymdopi â’r galw cynyddol ar wasanaethau.

Felly, nid yw cynllunio gweithlu yn y dyfodol yn y GIG wedi—ac mae’n rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod digon o adnoddau yn cael eu neilltuo ar gyfer cynllunio’r gweithlu neu fel arall byddwn yn cael yr un drafodaeth mewn pum mlynedd arall.

Bydd UKIP yn cefnogi’r cynnig heddiw, oherwydd mae’n argyfwng o ran recriwtio meddygon teulu a gallem wynebu argyfwng mewn meysydd clinigol eraill yn fuan.

Rydym hefyd yn gofyn am y posibilrwydd—oherwydd pan fydd pobl yn mynd i gael eu hyfforddi i fod yn feddygon rhaid iddynt gael wyth TGAU A* ac ar hyn o bryd rydym yn gofyn—pan fuom yn siarad â rhai meddygon sydd ar hyn o bryd yn eu pedwardegau neu eu pumdegau, dyweder, mae llawer wedi dweud y byddent yn ei chael hi’n anodd cyflawni’r graddau hyn. Felly, tybed a ellid rhoi’r pwyslais efallai ar y graddau lefel A yn hytrach na’r wyth A*. Nid yw hyn yn golygu gostwng safonau, dim ond sicrhau nad yw prifysgolion Cymru, wrth geisio denu’r myfyrwyr mwyaf disglair yn y byd, yn rhoi myfyrwyr Cymru o dan anfantais. Mae Caerdydd yn gofyn am wyth A*, ac rydym yn teimlo na ddylid rhoi cymaint o bwyslais ar ganlyniadau TGAU os oes gan y myfyriwr y lefelau A sy’n ofynnol. Efallai y gallai Caerdydd ailedrych ar y cymhwyster hwn. Edrychaf ymlaen at ymateb Ysgrifennydd y Cabinet a’i gynlluniau ar gyfer mynd i’r afael â recriwtio yn y GIG. Diolch.