Mae llawer o siaradwyr heddiw wedi siarad am y gwaith rhyfeddol a wneir gan weithwyr iechyd yng Nghymru, a phwy sydd heb glywed am sensitifrwydd eithafol rhai o’n nyrsys gofal lliniarol tuag at bobl ar ddiwedd eu hoes? Pwy sydd heb glywed y straeon anhygoel am lawfeddygon yn achub bywyd plentyn sy’n marw gan drawsnewid ac adfer ystyr i fywydau’r rhieni hynny? Pwy sydd heb ryfeddu at allu meddygon teulu i weld claf bob 10 munud heb ymlâdd yn llwyr, ac rwy’n gwybod, gan fy mod yn byw gydag un?

Nid wyf yn siŵr o ble cafodd Caroline Jones ei ffigyrau o ran y 10 A*. Roeddwn yn mynd i orfod mynd yn ôl a rhoi trefn ar fy mab, am ein bod cymaint o angen meddygon teulu, rwy’n meddwl bod angen i ni i gyd i wneud cyfraniad yma. Nid yw byth yn mynd i gael 10 A yn ôl y ffordd y mae’n mynd yn awr. Ond yn ffodus, rydych angen B mewn mathemateg, B mewn Saesneg a thair A a B mewn gwyddoniaeth, felly efallai y byddwn yn lwcus.

Ond y peth allweddol sy’n rhaid i ni ei ddeall, rwy’n meddwl, fel y nododd Hannah, yw bod angen i ni gofio am fwy na’r bobl sy’n gweithio yn y rheng flaen. Mae’n rhaid i ni gofio’r bobl, yr arwyr di-glod, sydd yr un mor bwysig—y glanhawyr sy’n gwneud yn siŵr nad oes gennym C. difficile ac aethom i’r afael â phroblem MRSA yn ein hysbytai.

Rydym yn gwybod bod bron bob un o weithwyr y GIG o dan bwysau eithafol, ac mae hynny’n rhannol am fod gennym yn awr boblogaeth sy’n heneiddio. Mae ein GIG hefyd o dan bwysau eithafol gan fod yn rhaid i ni ariannu’r datblygiadau technolegol newydd drud a’r meddyginiaethau newydd hyn y mae cleifion yn galw amdanynt. Mae Angela Burns yn llygad ei le yn nodi bod disgwyliadau cleifion heddiw yn anodd iawn eu bodloni.

Ar gyfartaledd, mae’n ffaith ein bod yn gwario llai o ran canran yn y wlad hon ar iechyd na Phortiwgal, Ffrainc a’r Iseldiroedd. Wrth gwrs, er bod lle i wella effeithlonrwydd, rwy’n credu y daw adeg pan fydd yn rhaid i ni gael trafodaeth onest â’r cyhoedd—y bydd yn rhaid iddynt ddeall, os ydynt eisiau mwy, fod yn rhaid iddynt dalu mwy, neu bydd yn rhaid i ni dorri’n ôl ar wasanaethau eraill er mwyn talu am y cymorth hwnnw. Mae’n ymddangos ein bod ni i gyd yn arswydo rhag cael y ddadl onest honno gyda’r cyhoedd, ac ar ryw adeg, bydd yn rhaid i ni wneud hynny.

Mae’r GIG yng Nghymru yn ymdopi’n rhyfeddol o dda o dan yr amgylchiadau. Mae gennym boblogaeth hŷn a salach, ac eto nid yw ein GIG yn waeth nag unrhyw ran arall o’r DU yn ôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd. Gyda phoblogaeth sy’n heneiddio, rydym yn debygol o weld anghenion gofal mwy cymhleth yn datblygu—gofal nad yw o reidrwydd yn galw am aros yn yr ysbyty, ond sy’n mynd i fod angen nyrsio helaeth. Mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol wedi rhagweld cynnydd o 44 y cant yn nifer y bobl dros 65 oed yn ystod y 25 mlynedd nesaf. Cynnydd o 44 y cant. Os meddyliwch am bobl dros 80 oed, erbyn 2040, bydd gennym dros 30,000 o bobl dros 80 oed yn byw yng Nghymru. Dyna Lanelli’n gyfan—pob person yn Llanelli dros 80 oed. A ydym yn barod am hynny? A ydym wedi paratoi ar gyfer hynny? Nac ydym wir. Nid oes gennym y math o gynllun neu strategaeth fydd ei angen. Mae angen i ni feddwl am hynny, ac mae angen i ni ddeall nad yw’r pwysau ar y gwasanaeth iechyd yn ymwneud yn unig ag iechyd, mae’n ymwneud â’n gwasanaethau gofal—y gwasanaeth sinderela rydym bob amser yn anghofio amdano. Mae’n bwysig ein bod yn deall ei fod yn cael ei ariannu mewn ffordd wahanol a bod angen i ni ddeall y berthynas. Mae’r Llywodraeth wedi deall y berthynas honno. Mae gennym y cynllun gofal canolraddol. Mae’n dechrau magu gwraidd. Bydd angen mwy o hynny arnom, yn bendant. Os ydym am osgoi trin cleifion ar drolïau yn ysbytai’r dyfodol, mae angen i ni wybod y gallwn ryddhau pobl yn ôl i’w cartrefi a’u cymunedau.

Rwy’n credu bod yn rhaid i ni newid y gwasanaeth sinderela hwnnw. Mae’n rhaid i ni newid ein hagweddau, mae’n rhaid i ni werthfawrogi’r gwasanaeth hanfodol hwn rydym oll yn mynd i fod ei angen mewn rhyw ffordd neu’i gilydd, ac mae’n rhaid i ni gael trafodaeth ddifrifol ynglŷn â sut ar y ddaear rydym yn mynd i dalu amdano. Nid yw gweithwyr gofal yn cael eu talu’n dda, nid oes ganddynt lawer o gymwysterau ac mae angen mwy o gefnogaeth arnynt. Mae angen i ni gynllunio sut i gymell pobl i’w denu at y gwasanaeth pwysig hwn, ac mae angen i ni gadw pobl yn y sector i ateb galwadau’r dyfodol.

Rwy’n credu ei bod yn werth gofyn hefyd sut y gallwn edrych ar wahanol fodelau. Os edrychwch ar fodel Gofal Solfach, sy’n fodel diddorol iawn, mae gennym wirfoddolwyr o’r gymuned yn gwneud rhywfaint o’r gwaith gofal nad yw’n galw am hyfforddiant nyrsio, wrth gwrs, ond gall hynny leddfu rhywfaint o’r pwysau ar ein gwasanaethau gofal yn ogystal. Hyd nes y byddwn yn mynd i’r afael â mater gwasanaethau gofal byddwn yn gweld mwy o oedi wrth drosglwyddo gofal, byddwn yn gweld cynnydd mewn derbyniadau brys, gan roi pwysau pellach ar weithlu’r GIG. Ar ryw adeg, bydd angen i ni gael dadl onest gyda’r cyhoedd ynglŷn â’r ffordd rydym yn ariannu hyn.