5. 5. Datganiad: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am y Cynlluniau i Recriwtio a Hyfforddi Meddygon Teulu Ychwanegol ynghyd â Gweithwyr Proffesiynol Eraill ym Maes Gofal Sylfaenol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:15 pm ar 20 Medi 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 4:15, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am y gyfres o gwestiynau ac am ymdrin â'r datganiad mewn modd lled adeiladol. Trof yn gyntaf at eich pwynt olaf, ynglŷn â gosod targed ar gyfer nifer y meddygon teulu. Nid ydym wedi gosod targed ar gyfer nifer y meddygon teulu ychwanegol, am y rheswm syml mai’r hyn yr ydym yn ceisio ei wneud yw hyfforddi’r nifer mwyaf posibl o feddygon teulu i fodloni cyfraddau llenwi. Nid ydym yn bodloni ein holl gyfraddau llenwi ar hyn o bryd, fel sy'n wir, yn anffodus, am bob rhan o'r DU. Mae hyn yn atgyfnerthu'r ffaith bod hon yn her i’r DU ac yn her ryngwladol. Mae gen i ddiddordeb mewn cael rhagor o feddygon teulu lle nad oes gennym ddigon ar hyn o bryd. Os ydym yn mynd i ailfodelu gofal sylfaenol fel bod gennym weithlu gwirioneddol integredig sy’n cynnwys meddygon teulu a gweithwyr gofal sylfaenol proffesiynol eraill, nid wyf yn credu ei bod yn ddefnyddiol wedyn i osod targed ar gyfer un rhan o'r gweithlu gofal sylfaenol. Rydym ni’n wirioneddol glir y bydd angen rhagor o feddygon teulu arnom, ond bydd angen i’n meddygon teulu weithio'n wahanol hefyd, a byddaf i’n dychwelyd i’r pwynt hwnnw.

Eich pwynt am gymhellion: rydym ni wedi bod yn gweithio gyda Deoniaeth Cymru. Hefyd, rhan o'r pwynt am y tasglu yw cael trafodaethau gyda phartneriaid ynghylch sut y gallai a sut y dylai cymhellion edrych. Felly, rydym yn edrych yn benodol ar gynlluniau bondio—rydym yn gwybod bod hyn yn rhywbeth sydd wedi bod o ddiddordeb i’ch plaid chi hefyd—ynglŷn â’r posibilrwydd o edrych ar gynlluniau bondio i ddod â phobl i ardaloedd lle ceir heriau ac, yn yr un modd, i edrych ar y potensial am feddygon teulu newydd a sut y gallwch chi helpu pobl â rhai o gostau eu hyfforddiant, o bosibl, os yw pobl yn cytuno i ymgymryd â chyfnod gwasanaeth penodol yma yn GIG Cymru. Felly, mae yna rywbeth am gael rhywbeth am rywbeth, ac mae hynny'n rhywbeth yr ydym wrthi’n ei archwilio gyda phartneriaid. Byddaf i, wrth gwrs, yn parhau i roi diweddariadau iddo ef, a hefyd i weddill y Siambr, wrth i ni ystyried hynny’n briodol ac yn weithredol, a dod i gasgliad am hynny.

Ni wnes i sôn amdano yn fy natganiad, ond rwyf wedi sôn amdano o'r blaen yn y Siambr hon, y pwynt am fyfyrwyr sy'n hanu o Gymru. Cyfarfûm â deoniaid ysgolion meddygol Caerdydd ac Abertawe, a chyfarfûm â nhw gyda’i gilydd, yn hytrach na chael sgyrsiau ar wahân lle y gallent ddweud wrthyf beth nad oedd y lleill yn ei wneud. Cefais sgwrs ar y cyd ac roedd yn adeiladol iawn yn wir. Unwaith eto, mae hynny’n rhywbeth sydd wedi fy nharo’n fawr ac sy’n rhoi rhywfaint o reswm i mi fod yn optimistaidd: nid ydynt wedi bod yn ceisio sgorio pwyntiau. Maent wedi derbyn y ffaith bod angen i ni wneud yn well. Roedd rhan o'r sgwrs honno’n ymwneud â sut yr ydym yn annog rhagor o fyfyrwyr sy'n hanu o Gymru i ymgymryd â gyrfaoedd mewn meddygaeth, a sut y gallwn ddarparu hynny i ystod ehangach o bobl hefyd. Felly, mae'n fater o ehangu mynediad, yn ogystal â chynyddu niferoedd. Mae hynny'n bendant iawn yn rhan o'r sgwrs yr ydym yn ei chael, oherwydd hoffem weld rhagor o fyfyrwyr o Gymru yn dewis ymgymryd â'u hyfforddiant meddyg teulu yma. Mae ystod o fyfyrwyr o Gymru yn barod i fynd i rannau eraill o'r DU a thramor i ymgymryd â'u hyfforddiant meddygol. Mae amrywiaeth o resymau pam y mae pobl yn gwneud hynny. Os edrychwch ar israddedigion newydd sy’n mynd i mewn i yrfa mewn meddygaeth, efallai y byddant yn awyddus i gael profiad gwahanol, oddi cartref. Nid oes rheswm pam na ddylai fod cyfleoedd ardderchog iddynt yma yng Nghymru. Ond, er enghraifft, un gymhariaeth uniongyrchol yw’r gweithlu hyfforddi nyrsys. Oedran cyfartalog nyrs dan hyfforddiant sy’n dechrau yw 29. Maent mewn sefyllfa wahanol iawn, os mynnwch chi, i’ch israddedigion nodweddiadol, o ran eu gwreiddiau mewn ardal benodol a’u cyfrifoldebau. Felly, mae angen i ni gydnabod y gwahanol grwpiau o bobl yr ydym yn ymdrin â nhw, a sut yr ydym yn gwneud hynny’n ddeniadol ac yn dileu rhwystrau i sicrhau bod rhagor o fyfyrwyr o Gymru yn astudio meddygaeth yma yng Nghymru.

Mae hyn hefyd yn ymwneud â’r pwynt am brofiad gwaith. Mae hynny'n rhywbeth yr ydym wrthi'n ei ystyried, nid yn unig o fewn y rhan meddygon teulu a meddygon o'r gweithlu yma, ond yr ystod eang o yrfaoedd sy'n bodoli o fewn y GIG, a gwneud yn siŵr bod y GIG yn fwy rhagweithiol o ran ymgysylltu â’r boblogaeth leol y mae'n ei gwasanaethu, yn gweithio gyda hi ac ar ei chyfer, gan dynnu sylw at yr holl ystod o yrfaoedd sydd ar gael yn y gwasanaeth iechyd gwladol i bobl iau hefyd. Rwy'n disgwyl y byddaf yn gallu dweud mwy wrthych am yr hyn y mae'r GIG yn ei wneud, ond mae disgwyliad clir iawn gan y Llywodraeth i'r GIG y ceir cynnig profiad gwaith llawer ehangach, sy’n ymwneud â sicrhau bod pobl yn cael y cyfle i ddod i mewn yn iau, yn ogystal ag i bobl sy’n mynd yn hŷn ac yn meddwl am ddewisiadau gwahanol yn ddiweddarach yn eu bywyd academaidd hefyd. Mewn gwirionedd, o ran profiad a gwneud cyfleoedd mewn meddygaeth, nid wyf wedi ei gwylio eto, ond mae cyfres newydd ddechrau ar S4C, sy’n edrych ar hyfforddiant meddyg. A dweud y gwir, roedd Prifysgol Caerdydd a'r ysgol feddygol yn wirioneddol gadarnhaol am y ffordd yr oedd honno’n mynd i gyflwyno'r cyfle i fod yn feddyg, yr hyn y mae'n ei olygu mewn gwirionedd a’r hyn y gall ei roi i rywun—nid dim ond o ran yr enillion ariannol, ond gyrfa wirioneddol werth chweil o fewn pob rhan o feddygaeth, gan gynnwys gofal sylfaenol hefyd.

Nawr, os caf ddod yn ôl at eich pwynt olaf yn y fan yna am ble’r ydych yn dechrau ac am siâp gofal sylfaenol, wel, roeddech chi’n dweud nad ydym mewn sefyllfa gynaliadwy. Nid yw'r ffordd bresennol o weithio yn gynaliadwy, ac felly, bydd angen i rannau helaeth o ofal iechyd edrych yn wahanol ymhen pum mlynedd—dylem fod eisiau i hyn ddigwydd. Y pwynt yw y dylem gynllunio iddynt edrych yn wahanol mewn ffordd sy'n gwasanaethu anghenion ein poblogaeth orau. Yr her yma yw sut yr ydym yn sicrhau nad yw newid yn rhywbeth sy’n anochel yn digwydd inni—ein bod yn ei reoli ac yn cymryd perchnogaeth ohono. A dyna beth rwy'n ceisio ei wneud gyda'n partneriaid. Mae'n rhaid imi ddweud, hyd yn hyn, wrth ymgysylltu yn y tymor hwn, y bu agwedd gadarnhaol â phleidiau eraill yn y Siambr hon, ac rydym i gyd yn edrych i’r un cyfeiriad ar hyn o bryd. Nawr, bydd hynny'n golygu, mewn gofal sylfaenol, fodd bynnag, ein bod yn disgwyl y bydd nifer llai o feddygfeydd. Mae’n debygol y bydd gennym lai ohonynt. Rydym yn debygol o weld mwy o uno. Rydym yn debygol o weld mwy o ffederasiynau hefyd. Mae ffederasiwn yn dechrau ym Mhen-y-bont, a chredaf fod hwnnw’n enghraifft gadarnhaol. Gallai olygu, dros ardal ehangach, y byddwch yn darparu gwahanol wasanaethau i’r boblogaeth, a hefyd y bydd gennych wasanaethau mwy cadarn. Felly, nid oes gennyf gynllun penodol i gyflwyno nifer penodol o bractisau i reolaeth bwrdd iechyd lleol; ein nod yw sicrhau bod gennym weithlu gofal sylfaenol gwirioneddol gynaliadwy ar ôl troed sy'n gwneud synnwyr ac sy’n gyffredinol gynaliadwy, a bydd hynny'n golygu newid. Ac o gofio nifer y meddygfeydd un person a dau berson sydd gennym yng Nghymru, mae’n ddealladwy y bydd rhywfaint o newid, ac mae hynny'n creu ansicrwydd i unigolion sy'n gweithio i’r meddygfeydd hynny ac i'r boblogaeth leol. Ein her yw sut yr ydym yn ymdrin â hynny mewn ffordd wirioneddol aeddfed ac adeiladol heb geisio manteisio ar ofn a chyfleoedd i sgorio pwyntiau ar unwaith, ond dweud mewn gwirionedd, 'Sut yr ydym am wneud yn siŵr, mewn pum mlynedd, y bydd gofal sylfaenol mewn gwell sefyllfa, yn fwy cynaliadwy, ac y bydd gan bobl ffydd wirioneddol yn ansawdd y gwasanaethau y maent yn eu cael ac yn cymryd rhan ynddynt'.