Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 20 Medi 2016.
Diolch unwaith eto am y gyfres o gwestiynau, ac unwaith eto am yr ymgysylltiad adeiladol, cyn heddiw ac yn ystod y dydd hefyd. Rwy'n hapus i ddweud bod y meysydd yr ydym yn bwriadu ymdrin â nhw heddiw ar ein meddyliau cyn i’r Ceidwadwyr Cymreig osod eu cynllun dadl. Mae'n gyd-ddigwyddiad doniol, onid yw? Ond dyna ni.
O ran y pwyntiau a wnewch am yr ymgyrch flaenorol, gadewch inni ddechrau gyda hynny. Mae gwersi wedi eu dysgu am yr amser a gymerodd a hefyd am y negeseuon a pha mor gadarn oedd y rheini hefyd. Felly, yn sicr mae angen dysgu’r cysondeb hwnnw. Mae yna hefyd rywbeth am—ac mae'n bwynt yr ydych wedi’i wneud yr ydym wedi mynd ati i’w ystyried, ac mae wedi ei atgyfnerthu gan bartneriaid hefyd—edrych ar y person cyfan a'r wlad gyfan. Felly, rydych yn edrych ar y person cyfan fel meddyg teulu; beth arall yr hoffai ei wneud? Mae rhai rhannau o Gymru wedi bod yn dda iawn am wneud hyn, ac i fod yn deg, yn y gogledd-orllewin a’r de-orllewin maent wedi bod yn llawer gwell am hysbysebu popeth y gall rhywun ei gael o fyw a gweithio yn y rhan honno o'r byd. Felly, byddai rhai pobl wir yn hoffi’r ffordd o fyw sydd ar gynnig yno. Ac i bobl eraill, nid yw'n union yr un fath, ond rydym yn cael grŵp penodol o bobl sydd wir yn awyddus i fyw yn rhywle hefyd, ac mae hynny'n werthfawr iawn.
Mae’r unigolyn hwnnw, wrth gwrs—weithiau mae’n dod â dibynyddion, ac ar adegau eraill nid yw’n gwneud hynny. Mae hynny’n rhan o'r pwynt unigoledig ynglŷn â nid dim ond cynnig Cymru, ond yr hyrwyddwyr recriwtio: deall sut mae hyn yn edrych os ydych yn dymuno adleoli i Gymru, a beth sy'n bwysig i chi? Nid dim ond mater o’r lleoliad unigol ydyw, ond wrth gwrs, o fewn ardal ehangach teithio i'r gwaith. Rydym yn gwybod bod llawer o bobl yn teithio cryn bellter i mewn i’r gwaith bob dydd, ac nid yw gweithwyr iechyd proffesiynol yn ddim gwahanol yn hynny o beth. Felly, mae'n fater o ddeall yr hyn a fydd yn gwneud gwahaniaeth i’r unigolyn hwnnw, i’r cyd-destun teuluol yr hoffai weithio ynddo, a beth sy'n bwysig iddyn nhw hefyd. Wrth gwrs, rydym yn ariannu’r ymgyrch genedlaethol ar recriwtio, ac rwy'n edrych ymlaen at gymryd rhan yn hynny ar wahanol adegau, ond yn arbennig at weld beth yw’r ymateb gan ein partneriaid a'r cyswllt a fydd ganddynt gyda'u haelodau, ac yna yn y pen draw at weld sut mae hynny’n edrych o ran canlyniadau i bobl sydd yn dymuno adleoli a byw a gweithio yma yng Nghymru.
Felly, nid ydym wedi cael mewnbwn penodol bod cyflog ar ôl treth yn broblem. Mae rhywbeth yn y fan yna am sut i ddefnyddio cymhellion yn glyfar, er hynny. Dyna pam mae bondio’n broblem, ac yn yr ardaloedd hynny lle ceir sylfaen dystiolaeth gwirioneddol, bydd yn gwneud gwahaniaeth. Rhannau gwledig o'r wlad fyddai rhai o'r ardaloedd hynny, rwy’n dychmygu, ond mae rhannau eraill o Gymru nad ydynt yn wledig sy’n dal i wynebu heriau penodol. Felly mae angen inni feddwl pa mor glyfar yr ydym efallai wrth ddefnyddio’r cymhellion hynny.
Nawr, ynglŷn â niferoedd hyfforddi, pwynt a wnaethoch, hoffwn fod yn glir nad wyf yn mynd i osod targed uwch ar gyfer niferoedd hyfforddi. Mae angen inni lenwi'r lleoedd presennol sydd gennym. A dweud y gwir, mae gennym gyfradd llenwi ychydig yn well na rhannau eraill o'r DU—rydym ychydig dros dri chwarter—ond yr her yw nad ydym yn llenwi ein rhifau o hyd. Pan fyddwn yn llawer nes at hynny, rwy’n hapus i edrych eto ar yr hyn sydd ei angen arnom o fewn ein gweithlu, y lleoliad rhanbarthol y mae’n rhaid inni weithio oddi mewn iddo, a gweld a yw wedyn yn ddoeth edrych ar ehangu hynny. Ond gadewch inni wneud yr hyn yr ydym eisiau ei wneud nawr yn iawn: hynny yw, llenwi'r lleoedd sydd gennym a gwneud yn siŵr bod gennym brofiad o safon uchel hefyd, oherwydd mae’r arolwg diweddar ar brofiad hyfforddiant, unwaith eto, yn dangos bod meddygon eu hunain, sy’n cael hyfforddiant, yn dweud mai Cymru yw’r rhan orau o'r DU i gael y profiad hyfforddi gorau un. Mae hynny'n bwysig iawn hefyd, felly mae llawer o bethau inni eu gwerthu mewn modd cadarnhaol.
Un o'r heriau yr ydym yn eu cydnabod yw’r ystâd gofal sylfaenol—nid dim ond y syniad, os mai chi yw’r dyn neu’r fenyw olaf sy’n sefyll mewn meddygfa, a bod gennych yr holl rwymedigaethau, a hen adeilad nad yw bellach yn addas i’w ddiben, y gall hynny fod yn faich gwirioneddol—sy’n gallu bod yn anghymhelliad i bobl brynu i mewn i feddygfa. Mae hynny'n rhywbeth am y model hefyd. Mae hefyd yn rhywbeth am—ac mae hyn yn her sy’n ymwneud â sut yr ydym yn defnyddio adnoddau cyhoeddus o ran ailfodelu ac ail-lunio gofal sylfaenol, ac os edrychwch ar bron bob enghraifft o adeiladau gofal sylfaenol newydd y mae Llywodraeth Cymru a byrddau iechyd wedi buddsoddi ynddynt, mae'n fodel gwahanol yr ydym yn buddsoddi ynddo, ac mae'n darparu nid yn unig y gwahanol fath o ansawdd a phrofiad i'r claf ac i'r staff sy'n gweithio yno, ond mae bron bob amser yn rhoi profiad newydd, ac nid dim ond profiad newydd ond gwasanaethau newydd. Ac mae hynny'n bwysig iawn, hefyd, felly rydym yn ceisio gwneud yn siŵr mai’r cynllun yr hoffem ei gael ar gyfer gofal sylfaenol, mewn ffordd fwy cydgysylltiedig, integredig, yw’r hyn yr ydym mewn gwirionedd wedyn yn buddsoddi ynddo—rydym yn buddsoddi mewn rhan o'r ystâd gofal sylfaenol newydd. Felly, unwaith eto, mae hynny'n rhan o fod yn glyfar ar gyfer y dyfodol, gan wneud yn siŵr bod y ddau beth yn gydgysylltiedig.
O ran y pwynt am ddod i gysylltiad â gofal sylfaenol, mae partneriaid yn sôn yn rheolaidd wrthym am hyn. Mae gwaith diddorol yn cael ei gynnal yng Nghaerdydd gyda'r rhaglen C21, sy’n gwneud yn siŵr bod dod i gysylltiad â gofal sylfaenol yn bendant yn rhan o hynny—ei fod yn fwriadol yn hytrach nag yn ddamweiniol—ac mae hynny hefyd yn mynd i mewn i'n gwaith gyda phroffesiynau eraill yn ogystal. Felly, rydym yn edrych ar fframweithiau gyrfa, a bydd gennyf fwy i'w ddweud am weithwyr gofal iechyd proffesiynol perthynol yn ystod yr hydref hwn hefyd. Rydym yn edrych ar ehangu niferoedd hyfforddi ar gyfer ystod o wahanol broffesiynau hefyd—penderfyniad a wnaethpwyd gan y Gweinidog blaenorol—ac felly rydym yn wirioneddol o ddifrif am dyfu’r gweithlu mewn ardaloedd lle mae angen inni wneud hynny. Rydym yn cydnabod bod hynny'n rhan bwysig o'r hyn yr ydym yn ei wneud, ac mae hefyd yn fater o newid y model—felly nid dim ond y rhifau, ond sut y mae pobl yn gweithio gyda'i gilydd, felly nid dim ond fferylliaeth gymunedol, ond yr holl rannau gwahanol, y therapyddion a'r gwyddonwyr hefyd a'r hyn y gallant ei wneud, gan weithio ochr yn ochr â meddygon teulu. Mae agweddau yn newid ac mae’r gymuned meddygon teulu yn fodlon ymgysylltu â’r holl bobl hynny i fynd ati mewn gwirionedd i ail-lunio gofal sylfaenol, ac rwy’n meddwl y bydd clystyrau’n rhan bwysig o hynny, hefyd.