Part of the debate – Senedd Cymru am 3:33 pm ar 21 Medi 2016.
Cynigiaf welliant 1, gan nodi pa mor bwysig yw cael mynediad i Farchnad Sengl yr UE i economi Cymru; gan alw am eglurder o ran safbwynt Llywodraeth Cymru ynghylch caniatáu i bobl symud yn rhydd rhwng y DU a’r UE ar ôl i’r DU adael yr UE; gan groesawu’r diddordeb mewn sefydlu cytundebau masnach newydd rhwng y DU a gwledydd eraill ar draws y byd; a chan alw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau’r fargen orau i Gymru.
Fel y clywsom, ymddengys bod Carwyn Jones wedi anghofio ei ymrwymiad i gadw’r rhyddid i bobl symud. Roedd ei ddatganiad ar 13 Medi yn galw am barhau mynediad i’r farchnad sengl i nwyddau a gwasanaethau. Ond roedd ei ddatganiad ar 24 Mehefin wedi mynd ymhellach, pan ddywedodd, mae’n hanfodol i’r Deyrnas Unedig gynnal trafodaethau i gadw mynediad at y 500 miliwn o gwsmeriaid yn y Farchnad Sengl, a pharhau i ganiatáu i bobl symud yn rhydd.
O ystyried bod yr UE yn mynnu bod aelodaeth lawn o’r farchnad sengl Ewropeaidd yn galw am ryddid i symud nwyddau, gwasanaethau a phobl, a wnaiff y Prif Weinidog gadarnhau, felly, ei fod bellach yn ceisio mynediad yn hytrach nag aelodaeth lawn?
Fel y nodais yr wythnos diwethaf, ddau fis yn ôl, cyhoeddodd Ysgrifennydd Gwladol y DU dros Adael yr Undeb Ewropeaidd fod gan y DU 10 o gytundebau masnach yn yr arfaeth eisoes ar gyfer y cyfnod wedi i Brydain adael yr UE. Dywedwyd wrthym y byddem yng nghefn y ciw am gytundeb masnach gyda’r Unol Daleithiau, ond ymddengys bellach ei bod yn bosibl y ceir cytundeb rhwng y DU ac UDA cyn y ceir cytundeb rhwng yr UE ac UDA. Mae’n bosibl fod yr un peth yn wir am Ganada, sy’n sicr â mwy o ddiddordeb mewn cytundeb dwyochrog â Llundain nag mewn dadleuon diddiwedd â diffyndollwyr cyfandirol. O Awstralia i Uruguay, mae gwledydd yn awyddus iawn i arwyddo cytundebau masnach â’r Deyrnas Unedig.
Pan ymwelodd Theresa May â Chymru am y tro cyntaf fel Prif Weinidog ym mis Gorffennaf, dywedodd ei bod am i Lywodraeth Cymru fod yn rhan o’r trafodaethau ynglŷn â gadael yr UE. Yn amlwg, rydym yn cefnogi hynny’n fawr. Felly, gadewch i ni ddod at ein gilydd i hyrwyddo mentrau megis ymgyrch New Opportunities Cymdeithas Tir a Busnesau Cefn Gwlad Cymru i sicrhau bod ffermio, yr economi wledig a’r amgylchedd yng Nghymru yn cael eu trin fel blaenoriaeth wrth i’r DU baratoi ar gyfer gadael yr UE. Maent yn optimistaidd ac yn gweld potensial sylweddol i wneud pethau’n well, ond er mwyn gwneud hyn, maent yn galw ar Lywodraethau Caerdydd a San Steffan i weithio gyda’i gilydd i flaenoriaethu amaethyddiaeth ac allforion bwyd mewn trafodaethau ar adael yr UE a thrafodaethau masnach, a gwella diogelwch i ddefnyddwyr a’r amgylchedd, gan leihau’r baich ar fusnesau.
Pan bleidleisiodd pobl i adael yr UE ar 23 Mehefin, roeddent yn pleidleisio dros reolaeth. Mae hynny’n golygu mai mater i bobl Prydain a Chymru, a’r Seneddau a’r Llywodraethau y maent yn eu hethol, yw’r hyn y mae Prydain yn ei wneud ar ôl i ni adael yr UE. Nid yw’r broses hon yn ymwneud â dewis pa rannau o’n haelodaeth o’r UE rydym yn eu hoffi ac yn awyddus i’w cadw; mae’n ymwneud â chreu rôl newydd i ni ein hunain yn y byd—cytundeb wedi’i lunio’n bwrpasol ar ein cyfer ni, nid cytundeb parod. Nid cytundeb fel un y Swistir neu gytundeb fel un Norwy fydd hwn, nac unrhyw wlad arall y gallwch feddwl amdani; bydd yn gytundeb ar gyfer y DU. Mae Prydain yn genedl feiddgar sy’n edrych tuag allan, neu a ddylwn ddweud ‘teulu o genhedloedd’? Mae’n bumed economi fwyaf yn y byd; yr economi fawr a dyfodd gyflymaf ond un drwy’r byd y llynedd, ac sydd ymysg y chwe gwlad orau yn y byd fel lle i wneud busnes, gyda chyflogaeth ar ei lefel uchaf a bron ddwy ran o dair o’r diffyg wedi ei dorri ers ei uchafbwynt yn 2010. Felly, gallwn fod yn hyderus ynglŷn â chryfderau sylfaenol economi’r DU ac yn optimistaidd am y rôl y byddwn yn ei chreu ar gyfer y DU a Chymru, gan adeiladu ar ein cryfder fel undeb gwych o genhedloedd sy’n masnachu yn y dyfodol.
Bydd y Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd a byddwn yn creu perthynas newydd â’r Undeb Ewropeaidd. Bydd y berthynas newydd honno yn cynnwys rheolaeth dros ryddid pobl i symud o’r UE i’r DU, ond bydd hefyd yn cynnwys y cytundeb cywir o ran masnachu nwyddau a gwasanaethau. Dyna sut i fynd ati. Dywedodd Theresa May wrth Gynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig ddoe ein bod wedi ymrwymo i roi mwy o reolaeth i bobl Prydain ar y penderfyniadau sy’n effeithio arnynt wrth i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. Dywedodd hefyd nad oedd y DU wedi pleidleisio’n fewnblyg wrth gefnogi’r syniad o adael yr UE, ac na fyddai’r DU yn troi cefn ar ein partneriaid yn y byd. Amen i hynny.