Hoffwn ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet, yr Athro Diamond a'i dîm am yr adroddiad a’i datganiad hithau. Ceir rhai elfennau o'r adroddiad y mae fy mhlaid yn eu croesawu—y trefniadau synhwyrol ar gyfer myfyrwyr ôl-raddedig, sy’n eu gwneud yn gyfartal â myfyrwyr israddedig, cymorth ar gyfer myfyrwyr rhan amser a chymorth i ofalwyr. Un rhan fach a oedd gennym ni yn ein maniffesto oedd yr awgrym y dylid cael cynlluniau peilot ar gyfer myfyrwyr yng Nghymru i astudio yn fyd-eang yn y sefydliadau addysgol gorau. Felly, rydym ni’n falch iawn o weld hynny’n cael ei ddatblygu. Er hynny, tybed a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno mai hi erbyn hyn yw Gweinidog drutaf y Llywodraeth. Roeddwn i wedi meddwl bod consensws nad oedd y grant ffioedd dysgu o £237 miliwn y llynedd yn fforddiadwy, ac y byddai angen gwneud arbedion.  Cyfeiriodd maniffesto’r blaid Lafur at gael system cymorth i fyfyrwyr a oedd o leiaf mor hael â'r un sydd ar gael yn Lloegr. Byddai hynny wedi gallu caniatáu arbedion o’r £237 miliwn hwnnw. Gallai fod wedi caniatáu arbedion drwy beidio â gorfod talu’r grant cynhaliaeth yn ôl yng Nghymru. Ond mae’r holl arbedion posibl hynny, rydym yn cael ar ddeall nawr, am gael eu gwario. Gofynnais i'r Athro Diamond y bore yma a fyddai unrhyw arbedion, a dywedodd, 'Na, yr oedd am fod fwy neu lai yn gyfwerth’. Cyfeiriais ef at ei gylch gorchwyl, a oedd yn dweud mai un o’r pethau y dylai ganolbwyntio arno oedd,

'cyllido addysg uwch yng ngoleuni cyfyngiadau parhaus ar wariant cyhoeddus', ond dywedodd wrthyf nad oedd wedi gwneud hynny; bod datganiad mwy diweddar gan Lywodraeth Cymru, a bod hynny wedi peri iddo gynhyrchu pecyn nad oedd yn cael unrhyw effaith negyddol ar y gyllideb addysg uwch. Nawr, wrth gwrs, mae’r ymadrodd hwnnw wedi’i gynnwys yn rhan o’r hyn y cyfeiriodd yr Ysgrifennydd Cabinet ato, ar ei gwefan hi, fel cytundeb y glymblaid. Mae'n parhau i fod yn chwiliadwy, a cheir amrywiol linellau mewn Lladin oddi tano. Ond cafodd hwnnw wedyn ei ailfrandio yn 'gytundeb blaengar'. Ond hoffwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet: beth sy’n flaengar ynglŷn â dyrannu £1,000 i bob myfyriwr, waeth pa mor gefnog ydynt, heb ofyn unrhyw gwestiynau? Beth sy’n flaengar ynglŷn â chynyddu grant cynhaliaeth a oedd yn £5,161—yr oedd rhan ohono yn cael ei dalu i bobl a oedd ag incwm teulu hyd at £50,000—gan gynyddu hynny i dros £8,000 a gwneud hynny yn daladwy i gartrefi ag incwm o fwy na £80,000, a fydd yn derbyn o leiaf rhan o hynny?

Nawr, bydd myfyrwyr, ar ôl graddio, yn ennill mwy yn ystod eu hoes na'r rhai nad ydynt yn cael y fraint o fynd i brifysgol. Ar gyfartaledd, maent yn dod o deuluoedd mwy cefnog o lawer, ac eto rydym ni’n bwriadu rhoi £132 miliwn y flwyddyn mewn grantiau cynhaliaeth uwch i'r grŵp hwn. Nawr, mae rhai yn fy mhlaid i, a rhai Aelodau Llafur efallai, yn dymuno gwario ar y GIG yng Nghymru neu ar ein cymunedau mwyaf difreintiedig, ond yn lle hynny, caiff yr arian ei wario ar grantiau cynhaliaeth a fydd yn cael eu talu i bobl, gan gynnwys teuluoedd sy’n ennill hyd at £80,000. Sut y mae hynny'n flaengar?

Tybed—mae Ysgrifennydd y Cabinet hefyd yn sôn am rent—sut y mae hyn yn mynd i helpu i dalu rhent. Pa waith dadansoddi y mae Llywodraeth Cymru, neu’r Athro Diamond a'i dîm, wedi’i wneud o ran i ba raddau y bydd yr arian ychwanegol hwn yn cael ei ddyrannu ar gyfer gwobrwyo landlordiaid? A yw hi’n ystyried y byddai hynny'n flaengar? Tybed hefyd pam y mae hi'n credu ei bod o fudd i economi Cymru i drosglwyddo dros £30 miliwn y flwyddyn mewn grantiau cynhaliaeth i fyfyrwyr a fydd yn astudio yn Lloegr. Nawr, lluniodd Plaid gynnig a oedd yn nodi eu bod am gael system a allai fod yn gymhleth a fyddai'n anghofio am rai o'r benthyciadau hynny. Ond, ar ôl gwrando ar yr Athro Diamond y bore yma, ymddengys bod o leiaf hanner dwsin o rwystrau i gyflawni hynny, ac nid y ffaith ei bod yn bosibl na fydd y Trysorlys yn cytuno yw’r lleiaf o’r rhain. O wrando ar Ysgrifennydd y Cabinet yn awr, mae hi'n pwysleisio’r anawsterau sydd ynghlwm wrth hynny. Nodir swm wedi’i gadw o £74 miliwn yn yr adroddiad, sydd i fod ar gyfer y costau hynny, ond ni chaiff ei gynnwys yn y crynodeb o'r costau yn rhan o’r argymhellion. A yw Ysgrifennydd y Cabinet wir yn credu y bydd y cynllun diystyru benthyciadau gwahaniaethol hwn fyth am gael ei weithredu mewn gwirionedd? Onid yw’n well annog myfyrwyr i aros yng Nghymru, i gefnogi ac ehangu'r gyfundrefn addysg uwch yma, darparu setliad mwy hael i fyfyrwyr sy'n aros yng Nghymru o’u cymharu â'r rhai sy'n dewis mynd i Loegr ac elwa ar y benthyciadau, fel sydd gan fyfyrwyr o Loegr yno? Gallem ni gefnogi’r rhai sy’n waeth eu byd drwy roi cymorth iddynt a pharhau i gefnogi system addysg Cymru drwy wneud hynny. Pam na wnaiff hi hynny?

A gaf fi ofyn iddi hefyd—? Mae hi'n sôn am 'ddim niwed'. A yw'n wir y newidiwyd cylch gorchwyl adolygiad Diamond ar ôl dwy flynedd i gynnwys ei chytundeb blaengar hi? Dywedwch wrthym sut y mae hynny'n flaengar.

Un mater olaf: ceir argymhelliad gan yr Athro Diamond y gallai myfyrwyr barhau i gael eu talu a’u hariannu i astudio yn rhywle arall yn yr UE, ond mae'n datgan bod yr argymhelliad yn

'amodol ar y DU yn parhau i fod yn rhan o’r UE'.

Onid yw’n ymwybodol y cynhaliwyd refferendwm ar 23 Mehefin, neu a yw'n cytuno â'i phlaid hi y dylem ni bleidleisio eto?