1. Pa drafodaethau y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’u cael â chymheiriaid yn y DU ynghylch Erthygl 50? OAQ(5)0003(CG)

Bydd yr Aelodau’n deall bod yr ateb hwn yn amodol ar gonfensiwn sefydledig swyddogion y gyfraith, sy’n bodoli i ddiogelu cyfrinachedd fy rôl fel cynghorydd cyfreithiol. Felly, er nad wyf yn gallu dweud a wyf wedi cael unrhyw drafodaethau, gallaf yn sicr ddweud wrthych ei bod yn gynnar iawn, ac nid wyf wedi cael unrhyw gyfarfodydd o gwbl eto ar unrhyw fater. Ond gallaf ddweud bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i chwarae rhan lawn yn y trafodaethau ynglŷn ag amseriad a thelerau ymadawiad y DU â’r Undeb Ewropeaidd, ac ynglŷn â ffurf ein perthynas ag Ewrop yn y dyfodol.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw. Rwy’n siŵr y byddech yn cytuno y bydd gweithredu erthygl 50 yn effeithio’n sylweddol ar Gymru. Efallai y gallech gadarnhau eich barn ar hynny. A allech roi asesiad o effaith hynny ar ddeddfwriaeth Cymru yn awr ac yn y dyfodol?

Mae’n werth ailadrodd yr hyn y mae erthygl 50 yn ei ddweud. Mae’n darparu ar gyfer aelod-wladwriaeth yn hysbysu’r Cyngor Ewropeaidd o’i bwriad i adael. Yna, ceir cyfnod o ddwy flynedd i lunio cytundeb gadael, a fydd yn galw am fwyafrif cymwysedig yn y Cyngor Ewropeaidd, a chaniatâd y Senedd Ewropeaidd wedyn. Os na cheir cytundeb, caiff yr aelodaeth a chytundebau eu terfynu’n awtomatig ar ddiwedd y cyfnod o ddwy flynedd. Nid oes unrhyw eglurder neu arweiniad pellach ar y broses hon, naill ai yn Ewrop neu yn Senedd y DU, ac mae problem wedi codi ynglŷn â sut y gellid galw erthygl 50 i rym ar lefel y DU, sydd wedi denu her gyfreithiol. Mae camau cyfreithiol yn cael eu cymryd yn Lloegr, yng Nghymru, ac yng Ngogledd Iwerddon. Mae’r heriau cyfreithiol yn ymwneud â pha un a ellir galw erthygl 50 i rym drwy uchelfraint frenhinol neu a oes angen awdurdodiad Tŷ’r Cyffredin. Mae hyn o bwys cyfansoddiadol am ei fod yn effeithio ar ba un a all yr uchelfraint frenhinol, ar ôl refferendwm ymgynghorol, rwystro ewyllys y Senedd a gwrthdroi statud, sef Deddf y Cymunedau Ewropeaidd 1972, heb awdurdodiad, o leiaf, gan y Senedd.

Mae gan Ogledd Iwerddon ddiddordeb penodol oherwydd telerau penodol cytundeb heddwch Gogledd Iwerddon. Rwy’n monitro’r sefyllfa, ac mae’n debygol y bydd y mater yn cael ei benderfynu gan y Goruchaf Lys yn y pen draw, a bydd goblygiadau cyfreithiol y penderfyniad hwnnw’n cael eu hystyried maes o law. Byddaf yn sicrhau wrth gwrs fod unrhyw ddiddordeb neu oblygiadau cyfreithiol penodol i Gymru yn cael eu hystyried yn ofalus. O ran y goblygiadau i ddeddfwriaeth yn awr ac yn y dyfodol, ar y pwynt pan fydd cyfraith yr UE yn peidio â bod yn gymwys, mae deddfau’r UE sydd eisoes wedi’u hymgorffori yn ein deddfwriaeth yn parhau. Felly, er mwyn cael gwared ar rwymedigaethau’r UE o gyfraith y DU, bydd yn rhaid i Lywodraeth y DU ddiddymu Deddf y Cymunedau Ewropeaidd 1972 a deddfwriaeth arall sy’n gweithredu cyfraith yr UE. Lle mae hyn yn amharu ar ddeddfwriaeth Cymru, bydd galw am gydsyniad deddfwriaethol Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Wrth gwrs, nid statud yn unig y mae deddfwriaeth yn ei chynnwys; mae’n cynnwys rheoliadau yn ogystal â dyfarniadau cyfreithiol. Hyd nes y ceir mwy o eglurder gan Lywodraeth y DU a hyd nes y gwyddys beth yw canlyniad yr her gyfreithiol i erthygl 50, nid yw’n bosibl bod yn fwy manwl. Felly, fel rwyf wedi’i ddweud, mae Llywodraeth Cymru yn ystyried yr holl faterion hyn a’u goblygiadau, ac mae’n ymgysylltu â Llywodraeth y DU. Rwyf hefyd yn rhoi sylw manwl i’r holl ddatblygiadau cyfreithiol a chyfansoddiadol, gyda golwg ar ystyried eu goblygiadau cyfreithiol i Gymru.

Hoffwn groesawu’r Cwnsler Cyffredinol i’w swydd gan nad wyf wedi cael cyfle i wneud hynny cyn hyn. Ni fu’n bosibl i mi ddilyn ei ateb yn ei gyfanrwydd, yn anffodus, ac edrychaf ymlaen at ei ddarllen yn y man. A yw’n cytuno â mi fod egwyddor deddf Parkinson yn berthnasol yma, sef bod gwaith yn ehangu i lenwi’r amser sydd ar gael, ac y byddai’n well bwrw ymlaen â dechrau proses erthygl 50 cyn gynted â phosibl er mwyn i ni i gyd fanteisio ar fudd llawn gadael yr UE cyn gynted â phosibl?

Dyna gwestiwn rhesymol ond un sy’n galw am ateb eithriadol o gymhleth, ac sy’n ddibynnol iawn ar ddadansoddiad rhywun o natur a chyflwr y trafodaethau, beth yw gadael yr UE a beth y mae gadael yr UE yn ei olygu mewn gwirionedd. Mae archwilio goblygiadau hynny i gyfraith Cymru, i statud Cymru, i gyfreitheg Cymru, i benderfyniadau Cymru, i benderfyniadau a wneir yn Lloegr sy’n effeithio ar Gymru, yr ymagwedd y gallem ei mabwysiadu tuag at ddeddfwriaeth Cymru, pa rannau o gyfraith yr UE yr hoffem eu cadw a’r berthynas â chonfensiynau eraill yn fater cymhleth iawn. Mae’n hawdd iawn dweud, ‘Wel, gadewch i ni ddechrau’r broses’, ond ar hyn o bryd nid oes unrhyw un yn gwybod beth sy’n cael ei drafod yn fanwl a beth yw’r pecyn; mae’n amlwg nad yw Llywodraeth y DU yn gwybod. Yr unig beth y gallaf ei ddweud yw bod rhwymedigaeth a chytundeb gyda Llywodraeth Cymru. Bydd Llywodraeth y DU yn ymgynghori â ni, ac yn y pen draw bydd y mater hwn yn dod gerbron y Siambr hon. Bydd yna feysydd i’w cytuno, ond ar hyn o bryd nid oes llawer mwy y gallaf ei ychwanegu.