2. 1. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 11 Hydref 2016.
9. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fasnach rhwng Cymru ac Iwerddon? OAQ(5)0204(FM)[W]
Iwerddon yw ein pedwaredd farchnad allforio fwyaf, ac roedd allforion o Gymru i Iwerddon yn werth ychydig dros £1 biliwn yn 2015.
Yn fy etholaeth i, Ynys Môn, mae’r cwestiwn o ffiniau efo Iwerddon yn un o’r cwestiynau mwyaf allweddol o ran y drafodaeth am adael yr Undeb Ewropeaidd. Os oes ffin i gael ei gosod o gwmpas ynys Iwerddon, fel sy’n cael ei hawgrymu—ac mae Ysgrifennydd Gwladol Gogledd Iwerddon wedi dweud ei fod am gryfhau rheolaeth ffiniau ym mhorthladdoedd a meysydd awyr Iwerddon—beth yw asesiad y Prif Weinidog o effaith debygol hynny ar y man croesi pwysicaf o ran masnach rhwng Prydain ac Iwerddon, sef, yn fy etholaeth i, porthladd Caergybi?
Mae yna sawl problem. Fe wnes i sôn am y problemau hyn cyn y bleidlais. Yn gyntaf, nid oes neb am weld ffin galed yn dod yn ôl rhwng Gogledd Iwerddon a’r weriniaeth, ond nid oes neb ar hyn o bryd yn gwybod sut na allai hynny ddigwydd. Pe bai rhyw fath o system yn cael ei dodi mewn lle lle byddai’n rhaid dangos pasbort i hedfan o Belfast i Glasgow, neu o Belfast i Gaerdydd, byddai’r undebwyr, sef y DUP a’r UUP, yn hollol yn erbyn y peth. Maent wedi dweud yn barod na fyddent am weld system lle byddai rhywun yn gorfod dangos pasbort i drafaelio, fel y maen nhw’n ei gweld hi, o un rhan o’r Deyrnas Unedig i’r llall. Os taw dyna fydd y sefyllfa, nid wyf yn gweld ar hyn o bryd beth fydd yn digwydd yng Nghaergybi, nac yn Noc Penfro, nac yn Abergwaun. Am y tro cyntaf, byddai yna bolisïau mewnfudo gwahanol yn y gweriniaeth a’r Deyrnas Unedig. I mi, nid yw’n amlwg ar hyn o bryd pa fath o system fyddai yn ei lle ond am system lle byddai’n rhaid dangos pasbort. Nid oes neb am weld hynny, ond nid oes neb eto wedi dod lan ag unrhyw ffordd o ddatrys hyn. Nid yw hynny o les i drigolion Ynys Môn na Chaergybi.
Diolch i’r Prif Weinidog.