A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am gyflwyno'r cynnig penodol hwn, sy’n amserol iawn yn fy marn i, o ystyried y sefyllfa sydd ohoni yr wythnos hon? Mae'n siŵr y bydd cyfran dda o'r hyn yr ydym yn mynd i’w glywed heddiw yn gysylltiedig â throseddau casineb ar ôl Brexit. Rydym wedi clywed rhywfaint o hynny yn barod. Ond ni ddylem anghofio bod troseddau casineb yn cynnwys ymosodiadau—fel yr ydym eisoes wedi’i glywed—yn seiliedig ar ryw, homoffobia, anabledd a rhywedd. Fel y mae ffigurau a thystiolaeth anecdotaidd yn dangos, nid yn unig y mae cynnydd mewn troseddau casineb hiliol, ond yn yr holl feysydd eraill hyn hefyd. Er yr awgrymwyd y gallai Brexit fod yn gyfrifol am hyn, rwy’n credu ei bod yn ormod o gyd-ddigwyddiad ein bod ni, ar ôl Brexit, wedi gweld cynnydd o'r fath mewn meysydd eraill. Mae bron fel pe bai Brexit ei hun wedi rhoi’r hawl i bobl—wel, rhai pobl—fynegi eu rhagfarnau ffiaidd, a chyfeirio eu casineb at unrhyw un y maent yn ei ystyried yn wahanol iddyn nhw eu hunain.

Lywydd, heddiw, roeddwn i eisiau ymdrin yn benodol ag ymosodiadau ar bobl anabl. Fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet eisoes wedi dweud, roedd y ffigurau yn dangos y bu cynnydd o 20 y cant yn yr holl droseddau casineb, a bod 9 y cant yn ymwneud ag anabledd, yn ystod 2014-15. Ond yr hyn sy’n peri mwy o bryder i mi yw'r awgrym na chaiff o leiaf 50 y cant o'r holl droseddau casineb eu hadrodd o gwbl. Byddaf yn synnu os na fydd ffigurau 2015-16 yr ydym ar fin eu gweld—byddant yn cael eu cyhoeddi yr wythnos hon—yn dangos bod y ffigur hwnnw wedi cynyddu'n sylweddol o ganlyniad i'r sefyllfa ar ôl Brexit.

Ond wrth gyfeirio at y cynnydd mewn achosion o droseddau casineb a adroddwyd sy'n gysylltiedig ag anabledd, dylem gofio edrych y tu ôl i'r ffigurau bob amser. Fel y dywedwyd, gallai’r cynnydd mewn achosion a adroddwyd, wrth gwrs, olygu bod gan fwy o bobl yr hyder i roi gwybod am droseddau o'r fath, gan wybod y byddant yn cael eu credu a'u cefnogi, ac y bydd awdurdodau’n cymryd camau, â’r egni priodol, yn erbyn y tramgwyddwr. Felly, efallai ei bod yn fwy arwyddocaol i gael dadansoddiad o nifer yr erlyniadau dros yr un cyfnod, ac nid oes gennym yr wybodaeth honno ar hyn o bryd.

Fodd bynnag, mae perygl bob amser wrth ganolbwyntio ar ystadegau yn unig. Ni ddylem byth golli golwg ar y ffaith bod dioddefwyr, ar gyfer pob achos o droseddau casineb sy'n gysylltiedig ag anabledd, pa un a yw’n cael ei adrodd i’r heddlu ai peidio, a pha un a oes erlyniad o ganlyniad i hynny ai peidio,—dioddefwyr sydd eisoes o bosibl ymhlith y bobl mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas. Felly, mae'n rhaid i ni bob amser fod yn ymwybodol o'u hanghenion a’r modd gorau i ni, fel cymdeithas, allu eu cefnogi. Er mwyn dechrau mynd i'r afael â hyn, mae'n rhaid i ni gael strategaeth atal sydd wedi’i datblygu'n llawn. Mae’n rhaid i addysg fod yn rhan o hynny, fel y mae Ysgrifennydd Cabinet wedi cyfeirio ato, ac addygu nid dim ond plant, ond y gymdeithas gyfan. Yr hyn sy’n arbennig o bwysig yw bod pawb yn gwerthfawrogi na ddylid dim ond derbyn amrywiaeth, dylid ei groesawu a'i feithrin. Am y rheswm hwn, Lywydd, rwy’n croesawu cynllun cyflawni fframwaith gweithredu Llywodraeth Cymru. Rwy'n arbennig o falch o weld mentrau penodol wedi’u nodi yn y cynllun cyflawni ym meysydd anabledd: y grant cydraddoldeb a chynhwysiant sy’n cefnogi gwaith theatr Taking Flight gyda phobl ifanc; y gwaith gyda Chwaraeon Anabledd Cymru i recriwtio a hyfforddi mwy o hyfforddwyr ac arweinwyr sy'n anabl; cefnogaeth i’r grŵp troseddau casineb anabledd er mwyn iddynt weithio gyda chymunedau i godi ymwybyddiaeth o droseddau casineb; a sicrhau bod dulliau adrodd hyblyg a hygyrch ar gyfer rhoi gwybod am droseddau casineb.

I gloi, gydweithwyr, a gaf i eich annog chi nid yn unig i gefnogi'r cynnig hwn, ond a gaf i ofyn i bob un ohonoch, fel Aelodau etholedig y Cynulliad hwn, sicrhau bod darparu’r cynllun cyflawni arloesol a blaengar hwn yn realiti yng Nghymru benbaladr?