Diolch i chi, fadam Ddirprwy Lywydd. Rwy'n ddiolchgar iawn i Ysgrifennydd y Cabinet am y datganiad heddiw ac yn wir am yr ymrwymiad i greu comisiwn seilwaith, a osodwyd yn wreiddiol yn y compact, a hefyd am y parodrwydd y mae newydd ei nodi yn ei ddatganiad ar gyfer swyddogaeth, cylch gwaith, statws a ffocws y comisiwn seilwaith i esblygu, ac er mwyn i’r comisiwn ei hun fod yn gallu mynd i'r afael â rhai o'r meysydd trawsbynciol eang o ddiddordeb posibl y gallai fod am ganolbwyntio arnynt.

Rwy'n ddiolchgar iddo am gael golwg ar fersiwn gynnar o'r ddogfen ymgynghori, a gyhoeddwyd heddiw, ac am yr ymgysylltiad cadarnhaol a gafwyd â’r Llywodraeth hyd yn hyn. Mae'n ymwybodol, ac ni fydd yn unrhyw syndod, yn amlwg, gan fod Plaid Cymru wedi cyhoeddi ei dogfen ei hun sy'n nodi ein gweledigaeth o ran y comisiwn seilwaith cenedlaethol yn ddiweddar, fod rhywfaint o olau dydd, rwy’n meddwl, rhyngom o hyd ar nifer o faterion. Os caf, yn fy sylwadau byr yma, hoffwn ganolbwyntio ar dri o'r rhain yn fyr iawn, iawn.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet newydd ddweud, o leiaf i ddechrau, y bydd y comisiwn seilwaith wedi ei gyfansoddi ar sail anstatudol. Nodaf fod ei gydweithiwr plaid a chyn arweinydd y Blaid Lafur, Neil Kinnock, yn ddiweddar yn eithaf ffyrnig mewn gwirionedd wedi beirniadu penderfyniad Llywodraeth y DU i ohirio ei chynlluniau yn dawel, yn flaenorol, i roi comisiwn seilwaith cenedlaethol y DU ar sail statudol. Aeth mor bell â honni bod y rhwyfo yn ôl hwn mewn gwirionedd wedi dryllio’r comisiwn oherwydd nad oedd yn rhoi digon o statws ac annibyniaeth iddo. Felly, roeddwn yn meddwl tybed a allai Ysgrifennydd y Cabinet ymateb neu roi ystyriaeth i farn yr Arglwydd Kinnock mewn gwirionedd bod sail statudol yn elfen bwysig ar gyfer comisiwn seilwaith llwyddiannus.

Yn ail, ar y mater o ariannu, nodaf fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyfeirio at ariannu fel rhan o’r materion cyflwyno trawsbynciol hynny y cyfeiriodd atynt. Mae'n faes o bryder allweddol mewn gwirionedd. Un o'r cyfyngiadau, un o’r problemau—methiannau— cyd-drefnu sydd gennym ar hyn o bryd, rwy’n meddwl, yw'r gallu i lunio pecyn cymhleth o ariannu sydd ei angen yn aml yn y math o brosiectau buddsoddi seilwaith mawr yr ydym yn siarad amdanynt. Mae'n faes cymhleth ac arbenigol iawn ac rwy’n meddwl y gall Ysgrifennydd y Cabinet fod yn cael ychydig o flas ar hynny, yn anuniongyrchol, gyda Chylchffordd Cymru, er enghraifft. Ac oherwydd, wrth gwrs, nid ydym wedi cael comisiwn seilwaith yng Nghymru, sydd wedi ein dal yn ôl o ran maint a graddfa'r buddsoddiad seilwaith. Nid yw’r arbenigedd ar gael i ni, a dyna pam mewn gwirionedd, yn sicr yn ein gweledigaeth ni, ein bod yn gweld swyddogaeth ganolog, boed yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol, ar gyfer y comisiwn seilwaith wrth lunio'r trefniadau ariannu, gan gynnwys rhai o'r dulliau arloesol—y model dosbarthu di-elw y cyfeiriodd yr Ysgrifennydd cyllid ato yn gynharach—ond hefyd ddulliau mwy confensiynol i bartneriaeth cyhoeddus-preifat. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallai Ysgrifennydd y Cabinet ddweud ychydig am ei feddwl esblygol ar swyddogaeth y comisiwn seilwaith yn hynny o beth. Rydym yn amheus o ran pwy sy'n gwneud hynny. Mae awgrym y gallai'r banc datblygu mewn gwirionedd adeiladu tîm sy'n edrych yn benodol ar fuddsoddi mewn seilwaith. Rydym yn agored i hynny. Y pwynt yw nad oes gennym yr arbenigedd ar hyn o bryd yng Nghymru ac mae angen i ni newid hynny yn gyflym iawn, iawn.

Yn olaf, mae'n gwestiwn mewn gwirionedd sydd mewn ffordd yn gorgyffwrdd, unwaith eto, ei gyfrifoldeb ef a'i gydweithiwr Cabinet yr Ysgrifennydd cyllid, ond mae'n gwestiwn o’r awydd o fewn y Llywodraeth i gynyddu’r cyflymder, ond hefyd ymestyn graddfa'r buddsoddiad seilwaith cyhoeddus. Y llynedd, cynhyrchodd yr OECD adroddiad a oedd yn dweud y dylai economi fodern, economi ddatblygedig, fod yn gwario tua 5 y cant o werth ychwanegol gros ar adnewyddu a moderneiddio seilwaith. Yn y DU y llynedd, roedd mor isel â 1.5 y cant. Mae'n bosibl hyd yn oed yn is yng Nghymru oherwydd y cyfyngiadau hanesyddol ar ein gallu i fuddsoddi mewn prosiectau fel hyn. Yn ddiweddar, mae Llywodraeth yr Alban wedi cyhoeddi rhaglen gwerth £20 biliwn dros y pum mlynedd nesaf. A yw'r awydd yno yn y Llywodraeth, os oes angen, i edrych ar ffynonellau arloesol o gyllid i oresgyn rhai o'r cyfyngiadau sy'n ein hwynebu o hyd o ran pwerau benthyca, ac ati? Oherwydd a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno, fel y dywedodd Gerry Holtham, cyn-gynghorydd arbennig ariannol i Lywodraeth Cymru, y gallai hyn fod o fudd deuol i Gymru, nid yn unig o ran gosod y sylfeini, drwy'r seilwaith ei hun, am genhedlaeth i ddod , ond hefyd o ran cael symbyliad sylweddol iawn o safbwynt yr economi? Pe byddem yn edrych ar raglen o £3 biliwn ychwanegol dros gyfnod o bum mlynedd, gallai fod yn symbyliad cyfartal i dwf ychwanegol 1 y cant o ran gwerth ychwanegol gros. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed beth yw meddylfryd presennol y Llywodraeth o ran a yw’r awydd gennych i wir gynyddu lefel y buddsoddi mewn seilwaith cyhoeddus, sydd, am amrywiaeth o resymau, wedi bod yn llawer is na llawer o’n cenhedloedd partner ac sy'n cystadlu mewn mannau eraill yn Ewrop yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf.