Rhaid i mi ddweud, Ddirprwy Lywydd, mai grual braidd yn denau oedd hynny, â minnau’n disgwyl gwledd gyfoethocach o lawer. Erbyn hyn mae gennym eglurhad am yr hyn y mae 20,000 ychwanegol yn ei olygu. Eich targed yn y pedwerydd Cynulliad oedd 10,000 o gartrefi cymdeithasol; mewn gwirionedd gwnaethoch ychydig yn well na hynny. Eich targed ar gyfer y pumed Cynulliad yw 20,000 o gartrefi cymdeithasol. Yn awr, yn ôl eich mathemateg chi, mae hynny’n 20,000 ychwanegol, sydd yn fy marn i, mae’n rhaid i mi ddweud, yn chwyddo’r ystadegau braidd yn ormod.

Fodd bynnag, nid dyna'r pwynt pwysicaf, a'r rheswm go iawn pam fy mod i mor siomedig. Mae'r Gweinidog wedi cadarnhau bod Llywodraeth Cymru yn gwrthod yr amcangyfrifon newydd o angen am dai a gyflwynwyd yn adroddiad yr Athro Holmans ‘Future Need and Demand for Housing in Wales’. Dyma’r adroddiad a noddir gennych chi’r Llywodraeth i wirio eich amcangyfrifon blaenorol. Gwnaed yr amcangyfrifon y gofynnwyd i'r Athro Holmans eu hadolygu yn 2010, ac roeddent yn seiliedig ar ddata 2006. Roedd yr amcangyfrifon hynny yn darparu amcanestyniad ar gyfer yr angen am dai a oedd yn is na'r duedd hirdymor. Dywedodd yr Athro Holmans y dylai’r newid sydyn hwn mewn polisi gael ei gwestiynu fel sail ar gyfer yr angen am dai yn y dyfodol, a dyna’r cwestiwn yr wyf unwaith eto yn ei ofyn i chi.

Polisi Llywodraeth Cymru yn y pedwerydd Cynulliad, fel y dywedais, oedd darparu 10,000 o gartrefi cymdeithasol. I fod yn deg, cafodd 11,500 eu cyflwyno mewn gwirionedd, felly rhagorwyd ar y targed. Fodd bynnag, roedd y cyflawniad hwnnw yn is nag amcanestyniad Llywodraeth Cymru o’r angen, a oedd yn 3,500 o gartrefi cymdeithasol y flwyddyn neu 17,500 dros y tymor o bum mlynedd. Felly, roedd hyd yn oed yr 11,500 yn fyr iawn o'ch amcanestyniadau, sydd eu hunain erbyn hyn wedi eu herio’n sylfaenol gan yr Athro Holmans.

Mae datganiad heddiw yn golygu bod Llywodraeth Cymru yn awyddus yn awr i gyflawni ar yr hen amcangyfrifon hynny o oddeutu 3,500 o unedau cymdeithasol y flwyddyn—mewn gwirionedd, ychydig yn fwy, rwy’n meddwl, pan fyddwch yn gwneud y fathemateg. Fodd bynnag, mae’n rhaid i mi ddweud wrth y Cynulliad nad yw'r ystadegau diweddaraf yn galonogol iawn. Rydym yn disgwyl cael 2,792 ychwanegol o gartrefi cymdeithasol y flwyddyn hon a 3,351 y flwyddyn nesaf—sy’n dal i fod islaw'r math o darged a fyddai’n fwy na 3,500 y flwyddyn er mwyn cyrraedd y 20,000 o dai yr ymrwymwyd iddynt erbyn hyn.

Wrth gwrs, y ffaith fwyaf arwyddocaol yn yr amcanestyniad a gyflwynwyd gan yr Athro Holmans oedd bod angen i ni ddarparu rhywbeth tebyg i 5,000 o gartrefi fforddiadwy y flwyddyn i geisio diwallu’r math o angen y gallwn ei ddisgwyl yn awr. Ac rwy'n ofni nad yw'n gam uchelgeisiol pan fyddwch chi’n gwrthod eich adolygiad eich hun, ac yna yn creu targed sy'n is o lawer na'r hyn y gallwn ei gymryd yn ganiataol sydd ei angen yn y sector tai. Ac rwy’n ofni bod y methiant hwn hefyd yn cael ei adlewyrchu yn y nifer o gartrefi preifat y rhagwelir y byddant yn cael eu hadeiladu yn y pum mlynedd nesaf a thu hwnt. Yn syml, Weinidog, mae hyn yn golygu bod degau o filoedd o ddinasyddion Cymru—dros 60,000 ohonynt—yn ôl fy nghyfrifiadau i, y gwahaniaeth rhwng yr hen amcanestyniad a'r amcanestyniad newydd yr ydych chi newydd ei wrthod dros y cyfnod hyd at 2030 yw 66,000. Dyna'r nifer o bobl a fydd o bosibl heb gartref y gellid bod wedi ei ddarparu iddynt gan darged tai mwy uchelgeisiol. Ac ar ran y perchnogion a’r deiliaid tai posibl hynny, rwy’n gofyn: pam nad ydych chi’n bod yn wirioneddol uchelgeisiol ac, yn syml, pam yr ydych chi wedi gwrthod yr adroddiad rhagorol hwn?