13. 10. Adolygiad Blynyddol y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol ar gyfer 2015-2016

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:47 pm ar 1 Tachwedd 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Joyce Watson Joyce Watson Labour 6:47, 1 Tachwedd 2016

(Cyfieithwyd)

Rwy’n croesawu’r cyfle i gymryd rhan yn y ddadl bwysig hon heddiw. Mae'r comisiwn yng Nghymru wedi gweithio'n eithriadol o agos gyda Llywodraeth Cymru wrth ddatblygu'r agenda cydraddoldeb a hawliau dynol, a chredaf fod hynny'n amhrisiadwy. Mae'n bwysig bod y comisiwn yn gallu dwyn y Llywodraeth, awdurdodau cyhoeddus a chyflogwyr i gyfrif am eu gweithredoedd yng Nghymru, ac rwy'n siŵr na fydd neb yma yn anghytuno â hynny.

Fel y mae'r adroddiad yn dangos yn glir, bu cynnydd o ran yr agenda rhyw, ond mae llawer mwy i'w wneud. Yn arbennig, nid yw rhyw yn nodwedd warchodedig ac mae hyn, yn fy marn i, yn ddiffyg difrifol. Dim ond heddiw, derbyniais e-bost a oedd yn defnyddio termau a oedd yn cam-drin ar sail rhyw i ddisgrifio etholwr arall. Mewn unrhyw faes arall o fywyd cyhoeddus, byddwn i’n gallu gwneud rhywbeth am hynny. Yn yr achos hwn, y cyfan y gallaf ei wneud mewn gwirionedd yw dweud wrth y person sy'n cam-drin fod hynny, i mi, yn gwbl annerbyniol.

Mae gennym ni erbyn hyn Ddeddf nodedig yn ymwneud â thrais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol a pholisïau gweithle y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol i gefnogi aelodau staff sy'n dioddef cam-drin domestig, sy’n cwmpasu dros 400,000 o weithwyr yng Nghymru. Ond y gwir amdani yw bod un o bob pedair menyw yn dioddef cam-drin domestig ac, ar gyfartaledd, caiff dwy fenyw, bob wythnos yn y DU, eu llofruddio o ganlyniad i gam-drin domestig.

Mae’r Diwrnod Rhuban Gwyn, a gynhelir ar 25 Tachwedd, yn gyfle pwysig i godi ymwybyddiaeth a bydd digwyddiadau yn cael eu cynnal yma yn y Senedd ar 22 Tachwedd. Rwy’n gobeithio y bydd pawb yn cyfrannu at hynny.

Ceir hefyd broffil yr aelwydydd digartref statudol yng Nghymru, a newidiodd yn sylweddol rhwng 2010 a 2015, gan fod cynnydd o 19 y cant yn nifer y bobl sy'n ffoi rhag cam-drin domestig. Dylai Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 helpu i atal sefyllfaoedd digartrefedd presennol pan fo cyd-denant yn gadael y denantiaeth, a thrwy hynny roi terfyn ar y denantiaeth i bawb arall. Bydd y dull newydd hwnnw o gontractau ar y cyd, rwy’n gobeithio, yn helpu’r rhai sy’n dioddef o gam-drin domestig gan ei fod yn golygu y gellir targedu’r troseddwr, a’i droi ef neu hi allan yn hytrach na'r dioddefwr, ar yr amod ei bod yn ddiogel i wneud hynny, a fydd yn darparu rhywfaint o ddilyniant ym mywydau'r rhai hynny yr effeithir arnyn nhw.

Rydym yn gwybod bod y bwlch cyflog rhwng y rhywiau wedi lleihau ychydig bach, o 9.6 y cant i 9.4 y cant. Ar y gyfradd hon, ni fyddaf yn fyw erbyn yr adeg y caiff y bwlch ei gau, yn ôl yr amcanestyniadau presennol. Yn sicr, credaf nad yw hynny’n dderbyniol. Mae’r adroddiad 'A yw Cymru'n Decach?' yn nodi heriau allweddol i ni i gyd, ac nid wyf am fynd drwyddyn nhw, ond yr hyn yr wyf yn gobeithio yw y bydd ganddyn nhw’r adnoddau a'r gallu i fynd â nhw rhagddynt.

Ond y peth olaf yr wyf am sôn amdano yw’r Ddeddf hawliau dynol y mae Llywodraeth bresennol San Steffan yn ceisio ei thanseilio a’i disodli â bil o hawliau. Yn fy marn i, rhoddir gormod o bwyslais ar beth yw hawliau dynol ar gyfer eraill—y byddwch yn atal eraill rhag arfer eu hawliau dynol yn yr hinsawdd bresennol. Rwy'n credu ei bod hi’n werth cofio pan fyddwch yn atal eraill rhag arfer eu hawliau dynol, byddwch chi hefyd yn atal eich hun rhag arfer eich hawliau dynol, ac nid yw hwnnw’n llwybr yr ydym eisiau ei ddilyn.