Symudwn ymlaen at yr eitem nesaf, sef y ddadl fer a ohiriwyd ers 9 Tachwedd gan Julie Morgan. Galwaf yn awr ar Julie i siarad ar y pwnc y mae hi wedi dewis. Julie Morgan.

Diolch yn fawr iawn. Diolch. Rwyf wedi cytuno y dylai Jenny Rathbone gael munud i siarad.

Rwy’n falch iawn o gael cyfle yn y ddadl fer hon i leisio rhai o’r pryderon a’r gofidiau a gafodd eu dwyn i fy sylw am ganlyniadau’r rhaglen MEDIC Forward a gyflwynwyd gan Brifysgol Caerdydd yn yr ysgol feddygol ar safle Ysbyty Athrofaol Cymru yn y Mynydd Bychan, yn fy etholaeth i, sef Gogledd Caerdydd. Rwyf wedi cael llawer o bobl yn dod ataf yn mynegi cryn dipyn o anesmwythyd a phryder.

Rwy’n mynd i ganolbwyntio fy sylwadau ar y dadfuddsoddi mewn ymchwil y galon, ymchwil y galon y mae Caerdydd wedi ei golli, yn benodol yr ymchwil a gyflawnwyd yn Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yng Nghymru, a sefydlwyd i raddau helaeth diolch i ewyllys da a haelioni pobl Cymru, a oedd yn teimlo’n angerddol y dylai ysgol feddygol Caerdydd, yr unig un yng Nghymru ar y pryd, fod wrth wraidd y gwaith ymchwil i’r clefyd marwol hwn sy’n dal i gipio cymaint o fywydau.

Mae Cymru yn arbennig o agored i berygl clefyd cardiofasgwlaidd, gyda ffactorau cynhenid ​​a ffordd o fyw ymhlith y prif achosion. Mae clefyd cardiofasgwlaidd, y galon a chylchrediad y gwaed, yn achosi mwy nag un o bob pedwar o’r holl farwolaethau yng Nghymru, neu tua 8,800 o farwolaethau bob blwyddyn. Dyna gyfartaledd o 24 o bobl bob dydd. Yr wythnos hon, daeth yn amlwg mai dementia bellach yw’r llofrudd mwyaf ar draws Cymru a Lloegr, ond mae clefyd y galon yn dal i fod yn brif achos marwolaeth ymhlith dynion. Mae gan Gymru broblem benodol â chlefyd y galon o hyd, a hynny er gwaethaf y camau breision a wnaed i annog ffordd o fyw iachach, yn ogystal â gwelliannau enfawr yn y driniaeth a’r datblygiadau a wnaed drwy ymchwil y galon.

Mae’r sefyllfa yn gwella. Mae cyfanswm nifer y bobl sy’n byw gyda chlefyd coronaidd y galon yn gostwng. Mae nifer y bobl sy’n marw bob blwyddyn yn gostwng. Mae mwy o obaith gan bobl i oroesi trawiad ar y galon bellach nag erioed o’r blaen. Yn y 1960au, roedd mwy na saith o bob 10 trawiad ar y galon yn angheuol. Heddiw, mae o leiaf saith o bob 10 o bobl yn goroesi, ac mae llawer o hynny’n ymwneud ag ymchwil y galon. Felly, mae pethau’n gwella, ond mae clefyd y galon yn dal i fod yn her fawr ac nid yn faes y byddai rhywun wedi meddwl y byddai ysgol feddygol yng Nghaerdydd wedi dewis dadfuddsoddi ynddo wrth ailasesu ei dyfodol strategol.

Mae’r dadfuddsoddi mewn meysydd ymchwil sydd â budd amlwg i bobl Cymru yn arwydd nad yw blaenoriaethau’r ysgol feddygol yn cyd-fynd o gwbl â’r hyn sydd ei angen yn lleol yng Nghymru. A byddwn o ddifrif yn hoffi gwybod faint o ymgynghori ystyrlon a gafwyd gyda Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Caerdydd a’r Fro am yr effaith ar wasanaethau clinigol y GIG.

Felly, yn 2014 lansiodd y brifysgol y rhaglen adolygu strategol MEDIC Forward i drawsnewid ei hun ar gyfer y dyfodol. Roedd hynny’n golygu edrych ar ei holl waith ymchwil, gan gynnwys ymchwil y galon, gan arwain at y penderfyniad i flaenoriaethu pedwar maes newydd: meddygaeth poblogaeth, heintiau ac imiwnedd, meddygaeth seicolegol a niwrowyddorau clinigol, a chanser a geneteg. Nid oedd ymchwil y galon ymhlith y pedair blaenoriaeth.

Y canlyniad oedd bod 69 aelod o staff wedi cael llythyrau’n dweud bod eu swyddi mewn perygl, ac rwy’n deall bod hynny’n cynnwys yr holl staff yn sefydliad y galon. A daeth yn amlwg nad oedd ymchwil cardiofasgwlaidd yn un o’r meysydd blaenoriaeth newydd, ac ers hynny mae wedi dod yn amlwg fod yr Athro Alan Williams, un o arweinwyr ymchwil Sefydliad Prydeinig y Galon, a’i dîm, yn cael eu symud i Abertawe. Dywed y brifysgol:

‘Y rhaglen hon yw’r ysgogiad y tu ôl i’n huchelgais i fod ymhlith 10 ysgol meddygaeth orau’r DU yn barhaol; bydd yn sicrhau ein bod yn cyrraedd y safonau uchaf o ran addysgu ac ymchwil arloesol.’

Nid wyf yn herio hynny. Nid wyf yn mynd i honni na fydd unrhyw ymchwil y galon yn digwydd yn yr ysgol feddygol, ond mae ‘ymchwil y galon’ yn derm eang. Fel rhan o ad-drefnu MEDIC Forward, penderfynodd yr ysgol feddygol ganolbwyntio ei holl ymdrechion ymchwil y galon ar atal clefyd coronaidd y galon, sy’n lladdwr mawr iawn fel rydym i gyd yn gwybod. Ac roedd hyn yn cynnwys sefydlu is-adran feddygaeth poblogaeth a fydd yn edrych ar ffyrdd o atal a lleihau achosion o glefyd y galon yn ein cymunedau, ac ni allai neb anghytuno â’r flaenoriaeth honno. Fodd bynnag, deallaf na fydd unrhyw ymchwil labordy yn yr adran meddygaeth poblogaeth newydd. Bydd yr ymchwil yn digwydd yn y gymuned, fel sy’n briodol. Y broblem yw bod Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yng Nghymru wedi cael ei sefydlu mewn ymateb i’r angen i wneud mwy o waith ymchwil y galon yng Nghymru ar gyfer pobl sydd â chyflyrau’r galon eisoes, am fod niferoedd mawr ohonynt yng Nghymru, ac mae cymynroddion yn dal i ddod i mewn i’r elusen yn ei enw at y diben hwn. Yn sicr, dylai’r math hwn o ymchwil gwyddonol ar y galon gydredeg ochr yn ochr â gwaith ataliol.

Cynhaliwyd digwyddiadau codi arian yn y 1990au gan ymgyrchwyr ymroddedig ledled Cymru. Fel y dywedodd un o’r ymchwilwyr wrthyf, haelioni gwych y cyhoedd yng Nghymru a chodi arian diflino’r ymddiriedolwyr yn ystod y 1990au a arweiniodd at agor Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yng Nghymru yn 1999. Ac mae ei deulu wedi dweud wrthyf am y llwyth o ddigwyddiadau bach ledled Cymru wrth i bobl ymateb i’r her hon. Dechreuodd yr ymgyrch ym 1991 ac fe’i hyrwyddwyd gan y seren opera enwocaf a welodd Cymru erioed, Syr Geraint Evans. Cadeirydd yr apêl oedd D.H. Davies, a oedd yn gyn-arweinydd Cyngor Dyfed ac a oedd wedi bod yn glaf yn Ysbyty Athrofaol Cymru. Roedd y Tywysog Charles yn ganghellor Prifysgol Caerdydd a rhoddodd ei gefnogaeth, a phan fu farw Syr Geraint Evans yn 1992, cafodd y gwaith ei barhau gan ei weddw, y Fonesig Brenda Evans. Roedd y cardiolegydd yr Athro Andrew Henderson hefyd yn rym ysgogol.

Cyfrannodd Sefydliad Prydeinig y Galon £500,000 a chododd yr apêl y gweddill drwy ddigwyddiadau elusennol ledled Cymru, cyngherddau gala, ymdrechion a chymynroddion unigolion. Dechreuodd yr apêl gyda tharged o £2 filiwn, ond roedd cost derfynol y prosiect yn y pen draw yn £3.5 miliwn. Cododd darllenwyr y ‘South Wales Echo’ £100,000 gyda’u hymgyrch Have a Heart, ac mae gennyf rifyn apêl yr ‘Echo’ o haf 1997, a chalonnau aur Cymreig oedd y symbol o’r addewidion y byddai pobl yn eu gwneud. Cafwyd ymdrechion unigol enfawr gan lawer o fy etholwyr i godi arian ar gyfer yr apêl i ariannu’r gwaith adeiladu: cododd côr meibion yr Eglwys Newydd ​​£1,000, ac i ddathlu ei ben-blwydd yn ddeg a thrigain, gofynnodd Albert Gilbert o Riwbeina am roddion i’r apêl, gan godi £425. Roedd hyn yn nodweddiadol o’r haelioni a’r aberthau bach a wnaed ledled Cymru i helpu i wneud adeilad Syr Geraint Evans yn ganolfan ymchwil y galon sy’n arwain y byd.

Yn wir, dyma oedd y sefydliad ymchwil cardiofasgwlaidd cyntaf yn y DU i’w adeiladu’n bwrpasol at y diben hwnnw pan gafodd ei agor yn swyddogol ym mis Chwefror 1999. Gydag ystafelloedd archwilio clinigol pwrpasol ac ystafelloedd ar gyfer cynnal ymchwiliadau ffisiolegol, roedd y sefydliad yn lle delfrydol ar gyfer cynnal gwaith ymchwil sy’n seiliedig ar y claf. Aeth gwyddonwyr ymlaen i astudio achosion a gwell triniaethau ar gyfer trawiad ar y galon, methiant y galon, arrhythmia cardiaidd a llid y rhydwelïau coronaidd. Ac yn 2014 torrwyd tir newydd pan ddarganfu gwyddonwyr beth oedd yn achosi marwolaeth gardiaidd sydyn mewn pobl ifanc.

Felly, mae’n ymddangos yn wirioneddol anhygoel, wrth gynllunio’r newidiadau hyn yn y brifysgol, nad oedd yn ymddangos bod neb wedi ystyried yr ysbryd cyhoeddus neilltuol a oedd i’r gwaith o gyllido Sefydliad Ymchwil y Galon Cymru. Nid yw’n ymddangos bod unrhyw ymdrech wedi bod i gyfathrebu â’r cyllidwyr, â theulu Syr Geraint Evans ynglŷn â’r newidiadau arfaethedig. Mae cymaint o bobl a oedd yn rhan o hyn wedi dweud wrthyf sut roedd yr adeilad hwn ac arian ar gyfer y gwaith ymchwil yn rhodd gan bobl Cymru, ac maent yn poeni cymaint ynglŷn â’i ddyfodol, gyda pheth ymchwil y galon eisoes wedi cael ei symud allan ac ymchwilwyr eraill eto i fynd.

Heddiw, cysylltodd Cymdeithas Gardiofasgwlaidd Cymru â mi i ofyn i mi gofnodi siom a dicter ei haelodau ynglŷn â cholli ymchwil cardiaidd yng Nghaerdydd. Roeddent yn mynegi pryder dwfn ynglŷn â sut y mae’r holl beth wedi’i wneud. Dywedodd Huw Evans, mab Syr Geraint Evans:

Os yw’r hyn a glywsom yn wir, fod ymchwil cardiofasgwlaidd yn Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yng Nghymru yn cael ei wanhau, yna mae’n warthus fod hyn yn cael ei ganiatáu i ddigwydd. Helpodd fy nhad i arwain yr apêl ar gyfer adeiladu’r ganolfan ragoriaeth mewn ymchwil y galon, a roddwyd gan bobl Cymru yn wastadol i’r brifysgol drwy haelioni pobl Cymru. Byddai’n gam mawr yn wir os nad yw dymuniadau pobl sy’n dal i roi arian yn benodol at Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yn cael eu dilyn. Rydym yn hynod o ddig fod yna farc cwestiwn posibl bellach ynglŷn ag ar beth yn union a ble yn union y mae’r arian a roddwyd yn cael ei wario. Nid yw’r teulu wedi clywed gan y brifysgol ynglŷn â hyn, ond os yw rhoddion yn cael eu rhoi drwy ewyllys da i’r sefydliad, dylent aros yno.

Fel rhan o’r gwaith o baratoi ar gyfer y ddadl hon, yn ogystal â siarad â phobl, neu gael pobl yn dod ataf yn ofidus iawn ac yn poeni am y newidiadau hyn, cyfarfûm â’r Dirprwy Is-Ganghellor a phennaeth dros dro yr ysgol feddygol i drafod y pryderon hyn. Eu barn oedd na allant fuddsoddi ym mhopeth, ac i fod yn gystadleuol, ac i helpu Caerdydd i godi i safle uwch ymhlith yr ysgolion meddygol, roedd yn rhaid iddynt ddewis y pedwar arbenigedd y soniais amdanynt uchod, nad yw’n cynnwys gwaith ymchwil ar y galon.

Cytunaf yn llwyr fod gwaith ataliol yn bwysig tu hwnt, ac yn gwbl hanfodol, ond mae clefyd y galon yn amrywiol iawn, ac mae cysylltiad cryf rhwng ymchwil ac atal a thriniaethau newydd. Rwyf wedi cael sicrwydd na fydd yr adeilad yn dod yn ganolfan weinyddol, er fy mod wedi cael gwybod yn breifat fod staff gweinyddol eisoes wedi symud i mewn. Rwyf wedi cael gwybod y bydd yn parhau i fod yn ganolfan ymchwil, ond nid yn ganolfan ymchwil y galon yn benodol, yn anffodus, ac mewn gwirionedd, ni chrybwyllwyd ‘y galon’ o gwbl. Credaf ei bod yn deg dweud na fydd Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yng Nghymru, sy’n cynnwys portread o Syr Geraint yn yr adeilad, yn gweithredu yn y ffordd y’i cynlluniwyd ac y codwyd yr arian ar ei chyfer.

Fy marn i yw y dylai’r adeilad barhau’n ymroddedig i ymchwil sy’n uniongyrchol gysylltiedig â’r galon, ond wrth gwrs, mae’r adeilad eisoes yn gwagio. Rwy’n galw am adfer amcanion y rhai a gododd yr arian yn wreiddiol. Nid oes neb yn amau’r angen am ailasesu blaenoriaethau o bryd i’w gilydd, ac rwy’n credu ei bod yn hollol gywir, yn amlwg, fod yr ysgol feddygol yn gwneud hyn, ac rwy’n derbyn, wrth gwrs, fod pob newid yn achosi gofid. Ond rwyf o’r farn fod y newidiadau hyn wedi cael eu cyflawni mewn modd trahaus, ansensitif a mewnblyg, ac yn achos ymchwil y galon, roeddent yn gyfeiliornus.

Rwy’n cefnogi Prifysgol Caerdydd yn frwd, a’i hysgol feddygol, y gwn ei bod yn cynhyrchu llawer iawn o arian i’r economi yn y lle cyntaf, ac yn dod â £6 i mewn am bob £1 a werir. Fe wneuthum gwrs ôl-raddedig fy hun ym Mhrifysgol Caerdydd, ac rwyf wedi ymweld â’r lle ar sawl achlysur. Rwy’n credu bod y brifysgol yn dod â chymaint i’r ddinas, a byddaf yn parhau i’w hyrwyddo. Fodd bynnag, rwy’n credu bod y newidiadau hyn wedi bod yn niweidiol i enw da’r brifysgol. Hoffwn ei gweld yn unioni hynny, a hoffwn gael sicrwydd y bydd adeilad Sefydliad Syr Geraint Evans dros Ymchwil y Galon yn parhau’n ymroddedig i ymchwil y galon—y diben y cafodd ei sefydlu ar ei gyfer—ac y bydd gwaith ymchwil y galon yn cael ei adfer i’r ysgol feddygol.

Rwy’n credu nad yw’r newidiadau hyn wedi ystyried yr ymdrechion codi arian enfawr a gafodd eu gwneud ar gyfer yr adeilad hwnnw, a bod hyn yn bradychu’r holl bobl a gyfrannodd yr arian hwnnw. Felly, rwy’n gobeithio y bydd rhyw ffordd o unioni’r sefyllfa hon.

Er fy mod yn cydnabod bod yn rhaid i Brifysgol Caerdydd fod yn rhydd i ddewis pa feysydd ymchwil y dylent ganolbwyntio arnynt, rwy’n ofni bod y penderfyniad hwn i ddatgymalu Sefydliad Ymchwil y Galon Cymru yn drychineb o ran cysylltiadau cyhoeddus. Roedd gan y rhai a ymatebodd i’r ymgyrch Have a Heart bob hawl i gymryd yn ganiataol y byddai eu cyfraniad diymhongar yn cryfhau dealltwriaeth a thriniaeth effeithiol ar gyfer clefyd y galon yn barhaol, clefyd sy’n dal i fod, fel y mae Julie Morgan wedi nodi, yn un o brif achosion marwolaeth gynamserol yn y wlad hon, os nad y prif achos. Mae gennyf lawer o gardiolegwyr blaenllaw ymhlith fy etholwyr, a thalaf deyrnged i’w gwaith yn helpu i achub bywydau pobl sy’n cael eu taro gan glefyd y galon.

Rwy’n ofni efallai fod marwolaeth Sefydliad Ymchwil y Galon Cymru yn deillio o’r fframwaith rhagoriaeth ymchwil, y broses y bernir holl allbwn ymchwil pob prifysgol yn ei herbyn ar hyn o bryd. Mae hyn wedi arwain at gynhyrchu papurau ymchwil di-ben-draw, papurau na fydd llawer ohonynt yn cael eu darllen gan neb, ac nad ydynt o unrhyw werth o gwbl o ran yr effaith ar wybodaeth pobl neu ganlyniadau mesuradwy. Mae hyn yn rhywbeth y dylem ei drafod mewn dadl lawer ehangach yn ôl pob tebyg. Nid yw Caerdydd ar ei phen ei hun yn yr ysfa i wella’i safle, ond rwy’n ofni y gallai’r ymarfer MEDIC Foward hwn fod wedi cael yr effaith groes i hynny.

Nodaf fod briff Sefydliad Prydeinig y Galon a gafodd ei baratoi ar gyfer y ddadl hon yn sôn bod y brifysgol wedi disgyn i safle is, wrth i’r hyn sy’n denu myfyrwyr ac academyddion clinigol i Gaerdydd leihau, ac ni ellir derbyn swyddi posibl a ariennir gan Sefydliad Prydeinig y Galon am fod y brifysgol wedi penderfynu peidio â chefnogi cardioleg. Nid wyf yn gwybod a yw’n bosibl unioni’r camgymeriad hwn, ond mae’n sicr yn rhywbeth y mae angen i arweinyddiaeth Prifysgol Caerdydd ei ystyried.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon i ymateb i’r ddadl—Vaughan Gething.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i fy nghyd-Aelod am ddod â’r mater hwn i sylw’r Siambr, a hefyd am gyfraniad Jenny Rathbone. Fe wnaethoch eich dwy eich safbwyntiau a’ch pwyntiau yn glir iawn ynglŷn â’r penderfyniad a wnaed gan Brifysgol Caerdydd.

Credaf ei bod yn bwysig dechrau drwy gydnabod effaith clefyd y galon. Rydym wedi clywed yn ddiweddar, ac unwaith eto wedi atgoffa ein hunain yn y Siambr heddiw, fod dementia yn awr yn cael ei gydnabod fel lladdwr mwy, ond mae llawer mwy i’w wneud o hyd i wella canlyniadau i bobl sydd â chlefyd y galon yn ogystal ag atal pobl rhag dioddef clefyd y galon yn y lle cyntaf. Rwy’n ddiolchgar i Julie Morgan am dynnu sylw at yr effaith bwysig y mae gwaith ymchwil wedi ei chael ar wella canlyniadau i gleifion sydd â chlefyd cardiofasgwlaidd.

Yn yr achos penodol hwn, bydd yr Aelodau, wrth gwrs, yn gwybod na all Llywodraeth Cymru gyfarwyddo’r brifysgol i ddad-wneud y penderfyniad a wnaethant, ond wrth gwrs mae’r cyfle i gael y dadleuon hyn yn golygu llawer mwy na rhoi neges i’r Llywodraeth. Ond rwy’n awyddus i gydnabod y gwaith sylweddol a wnaed eisoes ac sy’n parhau i gael ei wneud gan Sefydliad Prydeinig y Galon, ac rwy’n falch o weld eu bod yn parhau i fuddsoddi mewn ymchwil yng Nghymru gydag agoriad uned ymchwil newydd ar y ffordd yn ysgol feddygol Prifysgol Abertawe. Gwn y bydd yr uned yn Abertawe yn weithredol yn gynnar y flwyddyn nesaf, ac edrychaf ymlaen at glywed mwy gan y brifysgol a’r deon am fanylion yr ymchwil a fydd yn parhau yno. Rwyf am longyfarch Prifysgol Abertawe ar ddatblygu eu gallu eu hunain mewn ymchwil cardiofasgwlaidd, ac edrychaf ymlaen at ddilyn eu llwyddiant yn y maes hwn yn y dyfodol.

Mae Sefydliad Prydeinig y Galon, wrth gwrs, wedi bod, ac yn parhau i fod yn bartner cryf mewn ystod o fentrau traws-ariannol megis y fenter ymchwil atal genedlaethol a Chanolfannau Rhagoriaeth Ymchwil Iechyd y Cyhoedd Cydweithredu ar Ymchwil Glinigol y DU. Mae’r mentrau hyn wedi buddsoddi’n eithaf sylweddol mewn ymchwil a gyflawnir yng Nghymru. Yn awr, drwy gynnal y partneriaethau hynny, a thrwy ein buddsoddiad a’n darpariaeth ymchwil mewn lleoliadau gwasanaeth iechyd, bydd y Llywodraeth hon yn parhau i gefnogi ymdrechion Sefydliad Prydeinig y Galon a’u partneriaid ymchwil i wella diagnosis, triniaeth a chanlyniadau iechyd i bobl Cymru. Unwaith eto, rwyf am gydnabod bod rhan sylweddol o gyfraniad Julie Morgan wedi cydnabod yr angen i barhau yn y maes hwn.

O safbwynt Llywodraeth Cymru, byddwn yn parhau i gefnogi ymchwil y galon mewn nifer o ffyrdd, ac efallai y gallaf egluro rhai o’r pethau rydym yn ei wneud i’r Siambr. Yn ddiweddar, rydym wedi penodi arweinydd arbenigedd Cymru ar gyfer clefyd cardiofasgwlaidd, Dr Zaheer Yousef o Fwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Caerdydd a’r Fro. Bydd Dr Yousef yn gweithio gydag Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru i hyrwyddo ymchwil cardiofasgwlaidd yn y GIG ac i gynyddu nifer y treialon clefyd y galon sy’n agored i gleifion ar draws Cymru. Dyna nodwedd reolaidd o’r galw gan y cyhoedd ac ystod o bartneriaid a hyrwyddwyr trydydd sector. Fel yr arweinydd arbenigedd ar gyfer clefyd cardiofasgwlaidd, bydd Dr Yousef hefyd yn cael cyllid i gefnogi gweithgaredd y grŵp datblygu ymchwil ac i nodi cwestiynau ymchwil pwysig pellach a dod o hyd i’r arian sydd ei angen i’w hateb. Felly, unwaith eto, mae yna gydnabyddiaeth na fydd yr ymchwil yn dod i ben yn ardal Caerdydd gyda’r penderfyniad y mae’r Aelod yn ei nodi.

Trwy’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil ar Iechyd a Llesiant y Boblogaeth, a gafodd ei chydnabod, unwaith eto, gan Julie Morgan, byddwn hefyd yn cyllido grŵp datblygu ymchwil ar ddata presgripsiynu a gweinyddu sy’n canolbwyntio ar gwestiynau ymchwil cardiofasgwlaidd a’r arennau. Trwy Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, byddwn yn parhau i roi cyfleoedd i ymchwilwyr cardiofasgwlaidd drwy ein cynlluniau ariannu cenedlaethol agored a adolygir gan gymheiriaid. Ar hyn o bryd rydym yn ariannu nifer o brosiectau sy’n berthnasol i glefyd y galon gan ganolbwyntio ar ffactorau ffordd o fyw a chanlyniadau iechyd gwell.

Yma, wrth gwrs, fel gwlad, mae gennym hanes cyfoethog o ddefnyddio tystiolaeth ymchwil i wella bywydau pobl, er enghraifft, gwaith a dylanwad Archie Cochrane, a chreu carfan clefyd y galon Caerffili. Carfan Caerffili yw’r astudiaeth hwyaf o’i bath mewn gwirionedd, ac mae wedi ysbrydoli mwy na 400 o bapurau ymchwil ac astudiaethau pellach ledled y byd. Mae’r gwersi rydym wedi eu dysgu gan y grŵp hwnnw o bobl, y grŵp rhyfeddol hwnnw o ddynion sydd wedi rhoi llawer o’u data a’u diddordeb am y ffordd y maent yn byw eu bywydau a’r effaith y mae hyn wedi’i chael ar eu canlyniadau iechyd, wedi dweud llawer iawn mwy wrthym nag elfen gardiofasgwlaidd y canlyniadau iechyd yn unig—y ffactorau dylanwadol y gallai pob un ohonom eu cael ar ein canlyniadau iechyd tebygol ein hunain yn y dyfodol.

Rwy’n cydnabod yr hanes sydd wedi bod i’r uned benodol hon yng Nghaerdydd, yr arwyddocâd o ran cof y cyhoedd, ac ymlyniad ystod eang o bobl tuag at y ganolfan. Yn arbennig, cyn i mi orffen, rwyf am gydnabod cyfraniad ystod eang o bobl yn cyfrannu at yr allbwn ymchwil y tynnodd Julie Morgan ein sylw ato heddiw. Ond rydym ni, fel Llywodraeth, yn awyddus i adeiladu ar yr hanes hwnnw ac i ailennyn diddordeb y boblogaeth mewn gwaith ymchwil, a dyna pam rydym yn sefydlu Doeth am Iechyd Cymru, sy’n gobeithio cynnwys pawb yng Nghymru yn y gwaith o wella iechyd a lles y boblogaeth. Byddwn yn annog aelodau o’r Siambr hon, yn ogystal—gallwch chi hefyd fod yn gysylltiedig fel rhan o’r cyhoedd ac ymuno â’r fenter ymchwil honno. Mae llawer o bethau y gallwn eu gwneud mewn gwirionedd a llawer y gallwn wella arno yng Nghymru hefyd. Bydd clefyd y galon yn parhau i fod yn faes diddordeb a buddsoddiad sylweddol o safbwynt y Llywodraeth, ac edrychwn ymlaen at weithio gyda phartneriaid yn ein sector prifysgol, o fewn y GIG, a’r trydydd sector hefyd, a pharhau i wella canlyniadau ac allbwn ymchwil ar gyfer pobl ledled Cymru. Unwaith eto, diolch i Julie Morgan am dynnu sylw at y pwnc hwn ac am ei gyflwyno gerbron y Siambr.

Diolch yn fawr iawn. Dyna ddiwedd y trafodion am heddiw. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:05.