Diolch i Paul Davies am ei restr o sylwadau a chwestiynau. Credaf ei bod yn bwysig iawn, bod targed uchelgeisiol iawn o dyfu’r sector bwyd a diod 30 y cant erbyn 2020, h.y. £7 biliwn. Rydym yn barod ar £6.1 biliwn, a dim ond bron cyrraedd diwedd 2016 yr ydym ni. Felly, dyna pam yr wyf yn dweud fy mod yn credu bod gennym stori newyddion dda iawn i'w hadrodd yma. Rwy’n ei chael yn hawdd iawn gwerthu bwyd a diod Cymru, gan fod pobl mor ymwybodol o’r enw da iawn sydd iddynt.

Gan droi at eich pwynt penodol chi, rwy’n meddwl eich bod yn hollol gywir; mae'n ymwneud â sicrhau bod gennym y cymorth iawn. Felly, roedd y cyllid olaf a gyhoeddais ar gyfer cynllun yn gyllid penodol ar gyfer busnesau bach a chanolig, oherwydd credaf fwy na thebyg fod nifer sylweddol o fusnesau bwyd a diod yn fusnesau bach a chanolig. Felly, rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn cael pethau'n iawn o ran ein cefnogaeth.

Soniasoch am yr heriau a'r risgiau a'r cyfleoedd y mae Brexit yn eu rhoi i ni. Rydych yn iawn: cynhaliodd fy swyddogion gyfres o weithdai dros yr haf. Arweiniodd hyn at ddau ddigwyddiad cychwynnol i randdeiliaid a gynhaliwyd gennym. Rydym bellach wedi cynnal trydydd digwyddiad i randdeiliaid, a daeth yn amlwg—byddwch wedi fy nghlywed yn dweud o’r blaen nad oeddwn i’n awyddus i weld pobl yn gweithio mewn seilos, felly, ar draws fy mhortffolio i, credais ei bod yn bwysig iawn dod â phawb at ei gilydd, ond wedyn cynhaliwyd y gweithdai yn benodol ar wahanol rannau o'r portffolio. Felly, mae bwyd a diod, yn amlwg, yn un, ac mae'n bwysig iawn. Mae wedi bod yn beth da cael syniadau pobl am yr hyn sy'n bwysig iddyn nhw yn y dyfodol.  Soniasoch am farchnadoedd newydd, a gwn fod llawer iawn o waith am nifer o flynyddoedd wedi bod yn mynd rhagddo, ac rwyf nawr wedi cydio yn hyn—i gael ein cig oen yn ôl i America, er enghraifft. Mae'r pethau hyn yn gymhleth iawn, felly os ydym yn chwilio am farchnadoedd newydd, ac wrth gwrs mae’n rhaid i ni wneud hynny, rydym yn gwybod y gall gymryd blynyddoedd lawer. Felly dyna pam mae’n bwysig iawn sicrhau ein bod yn parhau gyda'r marchnadoedd sydd gennym. Mae'r farchnad ddomestig, rwy’n meddwl, y soniasoch amdani, yn farchnad bwysig iawn. Felly wrth inni edrych allan yno, peidiwch ag edrych yn rhy bell—mae Lloegr dros y ffin, ac rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn gweithio'n agos i weld a allwn ni ddod o hyd i farchnadoedd newydd yno hefyd.

Un peth arall sydd wedi dod i’r amlwg o'r gweithdy yw pwysigrwydd enwau bwyd sydd wedi'u gwarchod. Bellach mae gennym wyth yng Nghymru. Roedd gennym saith. Rydym newydd gael yr wythfed, sef Ham Caerfyrddin. Rwy'n credu ei fod yn dda iawn gweld bod hynny newydd ddigwydd. Er inni bleidleisio i adael Ewrop, mae'n dangos, er bod rhai ar y gweill yn aros i ddod drwodd, rydym yn dal i lwyddo i gael y rhain. Felly, mae gennym ychydig ar y gweill o hyd, a bydd gennyf ddiddordeb mawr mewn gweld y rheini’n dod drwodd hefyd. Mae cadw’r enwau bwyd hynny sydd wedi’u gwarchod a’r dynodiadau daearyddol sydd wedi’u gwarchod yn bwysig iawn i'r sector, a dyna un arall y bydd yn rhaid i ni ei gael ar ôl—wel, cyn—Brexit i weld a allwn gadw'r rheini, neu a fydd angen i ni gael ein cynllun ein hunain.

Soniasoch am wyliau bwyd a marchnadoedd y ffermwyr, ac rydych yn hollol gywir—maent yn bwysig iawn, iawn. Rwy'n credu eu bod yn bwysig i ymwelwyr; rwy'n credu eu bod yn rhan bwysig iawn o dwristiaeth bwyd. Rwyf wedi bod yn falch iawn o weld—. Nid oes gennym lawer iawn o arian i gefnogi gwyliau bwyd, ond mae wedi bod yn galonogol iawn gweld bod y rhai a ddechreuodd gydag efallai ychydig o gymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru wedi parhau. Ers 2013, mae nifer y gwyliau sydd wedi gwneud cais am gymorth wedi gostwng o 30 a mwy i 19, ac eto mae'r gwyliau bwyd eraill yn parhau i weithredu> Felly rwy'n credu bod hynny'n galonogol iawn.

Soniasoch am draws-Lywodraethol—mae hwn yn fater traws-Lywodraethol pwysig iawn, ac rydych yn hollol gywir. Yn sicr, yn ystod yr haf, pan ymwelais â nifer o ffermydd, soniodd llawer o ffermwyr am bwysigrwydd sicrhau bod ein plant a'n pobl ifanc yn dysgu o ble y daw eu bwyd. Roeddent yn dweud, os gofynnwch i blentyn o ble mae ŵy yn dod, bydd yn dweud yr archfarchnad. Mae'n bwysig iawn bod ein plant yn cael eu haddysgu, a dyna drafodaeth yr wyf yn dal i’w chael. Mae gen i gyfarfod cyn hir gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ac Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd i fynd â'r mater hwn yn ei flaen.

Mae sgiliau yn fater pwysig iawn, ac roeddwn yn bresennol yn Sgiliau Cymru, a gynhaliwyd yng Nghaerdydd yn ddiweddar. Mae'n sector hynod bwysig: mae bron 0.25 miliwn o bobl yn cael eu cyflogi yn y sector bwyd a diod, felly mae'n rhaid i ni sicrhau bod y sgiliau sydd eu hangen yno i fusnesau pan fyddant yn cyflogi eu staff. Dywedais yn y datganiad agoriadol fod chwarter y gweithlu yn dod o'r tu allan i'r DU, felly, unwaith eto, mae Brexit yn peri llawer o broblemau, ac rwy’n gwybod bod sawl rhan o'r sector yn bryderus iawn ynghylch o ble y daw y staff yn y dyfodol.