Nid wyf yn meddwl bod rhaid i mi ddweud wrth neb yma fod busnesau bach yn asgwrn cefn ein heconomi yng Nghymru, gan mai dyna yw 99.4 y cant o’r holl fusnesau yng Nghymru. Yn 2015-16, cafwyd cynnydd o 2.1 y cant yn nifer y busnesau bach a chanolig newydd—sef 99,860—pob un yn fusnes bach, a phob un allan yno ar eu pen eu hunain. Mae llawer ohonynt yn unig fasnachwyr sy’n dechrau’n fach ac mae ganddynt lawer o flaenoriaethau’n cystadlu ac yn gwrthdaro ddim ond i allu cadw drws y siop ar agor.

Rydym i gyd yn gwybod am lawer o enghreifftiau gwych yn ein hetholaethau ein hunain, gyda llawer ohonynt yn hyrwyddo ein diwydiant twristiaeth lleol—yn enwedig ein busnesau lletygarwch, ein manwerthwyr ar ein strydoedd mawr a’n diwydiant gwasanaethau gwych. Busnesau bach a chanolig yw 61 y cant o gyflogaeth y sector preifat, gan ddarparu’r hyn sy’n cyfateb i 673,600 o swyddi amser llawn. Dyna nifer aruthrol o bobl. Mae llawer ohonynt yn gwneud hynny heb unrhyw gefnogaeth gan y sector cyhoeddus, na’r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru yn wir.

Ond mae cefnogaeth i fusnesau bach a chanolig yn brin, yn enwedig yng Nghymru. Rwy’n falch o weld bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig o ddifrif ynglŷn â busnesau bach. Yma, rydym wedi gweld cynnydd o ddim ond 20 busnes canolig ei faint ers 2014. Ddoe, cyhoeddodd Barclays ganfyddiadau sy’n dangos bod cyfran y busnesau bach a chanolig twf uchel yng Nghymru wedi gostwng 2.2 y cant yn ystod y 12 mis diwethaf, y dirywiad gwaethaf ond un yn y DU ar ôl yr Alban ac o gymharu â phob rhanbarth yn Lloegr sydd wedi gweld ac wedi tystio i gynnydd.

Ni ddarparodd Llywodraeth Cymru fwy na 10 grant y dydd drwy Cyllid Cymru—a hynny ar draws Cymru gyfan—y llynedd. Mae’r Athro Dylan Jones-Evans wedi datgan bod y bwlch cyllido rhwng y cyllid sydd ei angen ar fusnesau bach a chanolig yng Nghymru a’r hyn y gallant ei gael yn £500 miliwn y flwyddyn. Mae hynny’n llawer o arian, wyddoch chi, os ydych yn fusnes bach. Mae’n ymddangos mai fersiwn wedi’i hailbecynnu o Cyllid Cymru yw banc datblygu Cymru. Cynigiwyd argymhellion amrywiol ar gyfer banc datblygu. Yn wir, mae gennym ni, y Ceidwadwyr Cymreig, syniadau da sy’n llawer gwell na Cyllid Cymru. Hyd yn oed yn awr, fel rhan o’i chytundeb â Phlaid Cymru, mae Llywodraeth Lafur Cymru yn amharod iawn i gyflwyno unrhyw fanylion am y banc datblygu Cymru sydd ar y ffordd, er ei fod i fod yn weithredol y flwyddyn nesaf mewn gwirionedd.

Ond er mwyn i ni wneud y ddadl yn ystyrlon heddiw, rhaid i Gynulliad Cenedlaethol Cymru allu craffu ar achos busnes unrhyw fanc datblygu er mwyn sicrhau bod busnesau’n cael cefnogaeth lawn drwy’r cynigion a bod methiannau Cyllid Cymru, methiannau rydym i gyd yn rhy gyfarwydd â hwy dros nifer o flynyddoedd, yn cael sylw llawn. Yr hyn rydym yn bryderus yn ei gylch yw y bydd yn barhad o Cyllid Cymru, yr ystyriwyd ers amser hir ei fod yn anaddas i’r diben ac yn brin o ymgysylltiad. Efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet daflu mwy o oleuni ar hyn.

Mae lefelau rhyddhad ardrethi busnes yng Nghymru yn rhoi ein busnesau bach a chanolig o dan anfantais amlwg o gymharu â busnesau tebyg yn Lloegr a’r Alban. Nid yw Llywodraeth Cymru wedi cefnogi busnesau drwy broses ailbrisio’r swyddfa brisio, yn rhy aml ni chaiff rhyddhad caledi yn ôl disgresiwn ei ddyfarnu lle y bo angen ac mae rhyddhad ardrethi gwell ar gael i fusnesau bach a chanolig yn Lloegr a’r Alban. Ar gyfer 2017-18, amcangyfrifir y bydd busnes sydd â gwerth ardrethol o £12,000 yn atebol i dalu ychydig o dan £6,000 mewn ardrethi busnes yng Nghymru, ond yn Lloegr byddai’r ffigur yn sero. Byddai dyled busnes sy’n werth £10,000 yn £3,323. Yn yr Alban, byddai’r ffigur yn sero.

Mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi beirniadu Llywodraeth Lafur Cymru, ac rwy’n gwneud hynny hefyd, am eu sbin ar eu haddewid maniffesto i dorri trethi i fusnesau bach. Ddirprwy Lywydd, mae’r Ffederasiwn Busnesau Bach yn llygad ei lle yn dweud nad yw gwneud rhyddhad ardrethi i fusnesau bach yn barhaol yn golygu toriad treth o gwbl.

Mae Ceidwadwyr Cymru wedi cefnogi ein busnesau bach ers amser maith a byddwn yn parhau i wneud hynny. Mae gennym nifer o gynigion i’w cefnogi: creu canolbwynt i fusnesau bach, gan sicrhau bod ein busnesau bach a chanolig yn cael eu cynrychioli go iawn, gan ddarparu pwynt cyswllt clir, gwella mynediad i gymorth a’i wneud yn hawdd i’w lywio; banc datblygu rhanbarthol—busnesau i gael gafael ar gyllid ar y stryd fawr ac ar garreg eu drws; rhyddhad ardrethi busnes llawer gwell, gan ddiddymu ardrethi i bob busnes sydd â gwerth ardrethol o hyd at £12,000 a’i leihau’n raddol i’r rhai sydd â gwerth ardrethol o hyd at £15,000. Lywydd, mae gennyf westywyr yn lleol sy’n talu ardrethi busnes o tua £120,000, manwerthwyr sy’n talu £70,000 y flwyddyn—