5. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi’i wneud o waith consortia rhanbarthol o ran gwella cyrhaeddiad addysgol yng Nghwm Cynon? OAQ(5)0052(EDU)

Diolch, Vikki. Yn fras, mae’r darlun o gyrhaeddiad addysgol yng Nghwm Cynon yn gwella’n raddol. Wedi ystyried arolygiadau diweddar Estyn o’r consortia, er bod yna’n bendant le i wella, rwy’n hyderus eu bod yn parhau i chwarae rhan bwysig yn y broses o ddarparu gwell canlyniadau i ddysgwyr.

Yn ddiweddar, cyfarfûm â chynrychiolwyr o Gonsortiwm Canolbarth y De yn Ysgol Gyfun Aberpennar yn fy etholaeth, ac roeddwn yn falch o glywed am y gwelliant y mae’r consortiwm wedi’i weld o un flwyddyn i’r llall ar draws pob dangosydd perfformiad, o gyfnod allweddol 2 i gyfnod allweddol 5. Mae llwyddiant mewn ardaloedd fel Caerdydd yn aml yn seiliedig ar waith gyda disgyblion o gefndiroedd amrywiol, lle nad yw Saesneg, yn aml, yn iaith gyntaf. Pa wersi y cred Ysgrifennydd y Cabinet y gellid eu dysgu o waith gyda’r grwpiau hyn i wella perfformiad plant o gefndiroedd mwy difreintiedig, yn enwedig mewn etholaethau fel fy un i? Sut y gall Llywodraeth Cymru fynd ati yn y ffordd orau i gynorthwyo’r consortia i gyflawni gwaith o’r fath?

Diolch am hynny. Rydych yn hollol iawn, yng Nghonsortiwm Canolbarth y De, mae’r awdurdod addysg lleol yn gweithredu amrywiaeth eang o ysgolion. Yn ddiweddar, ymwelais ag Ysgol Uwchradd Fitzalan yma yng Nghaerdydd, lle y mae plant yr ysgol yn siarad 40 o wahanol ieithoedd. Rwy’n awyddus iawn i bob consortiwm ddatblygu cynllun cynhwysfawr ar gyfer sicrhau defnydd effeithiol o’r grant amddifadedd disgyblion, sef ein prif arf sy’n anelu at sicrhau bod plant o gefndir tlotach yn cyrraedd eu potensial llawn. Rwy’n pryderu nad yw’r defnydd o’r grant amddifadedd disgyblion mewn rhai ardaloedd mor effeithiol ag y gallai fod. Er enghraifft, nid yw rhai ysgolion yn dilyn cyngor pecyn cymorth Ymddiriedolaeth Sutton, sy’n cynnwys ymyriadau’n seiliedig ar dystiolaeth ac arferion gorau. Yn fy nghyfarfod herio ac adolygu gyda hwy, rwyf wedi gofyn i Gonsortiwm Canolbarth y De sicrhau bod yr adnodd sylweddol hwnnw sy’n mynd i mewn i’n hysgolion yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd orau a mwyaf effeithlon.

Ysgrifennydd y Cabinet, yn ddiweddar, mae Cymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon wedi nodi gwaith y consortia, gan ganmol rhai agweddau ar gymorth, ond gwnaethant y pwynt fod yna her sylweddol—a fi fyddai’r person cyntaf i fod eisiau her mewn system, gan fod hynny, yn amlwg, yn datblygu’r system, gobeithio, ond roeddent yn tynnu sylw at ddiffyg cefnogaeth difrifol ar ran y consortia rhanbarthol wrth ddatblygu uwch dimau rheoli, ac yn arbennig, llwybrau ar gyfer penaethiaid. Nawr, ledled y DU, mae yna broblem gyda denu pobl i’r proffesiwn, ac yn arbennig i ddod yn benaethiaid. A ydych yn cydnabod y pwynt a wnaed gan Gymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon nad oes digon o gymorth yn dod gan y consortia rhanbarthol i gynorthwyo gyda datblygu penaethiaid y dyfodol?

Diolch yn fawr, Andrew. Yn ddiweddar, cefais gyfle i annerch a chyfarfod â Chymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon yn eu cynhadledd yng Nghasnewydd. Credaf fod arweinyddiaeth yn un maes lle nad ydym wedi gwneud cymaint o gynnydd ag y byddwn wedi hoffi ei weld ledled y wlad, ac mae gan y consortia rôl hanfodol yn nodi a chefnogi anghenion datblygiad proffesiynol parhaus ein dirprwy benaethiaid, ein penaethiaid cynorthwyol a’n penaethiaid ar gyfer y dyfodol. Fe fyddwch yn ymwybodol fy mod wedi cyhoeddi fy mwriad yn ddiweddar i sefydlu academi arweinyddiaeth genedlaethol. Mae’r grŵp cysgodol, a gadeirir gan Ann Keane, yn dechrau ar eu gwaith yn y maes hwn, ac rwy’n disgwyl i’r consortia fod yn elfen hanfodol wrth weithio ochr yn ochr â’r corff hwnnw i edrych ar gyfleoedd rhagweithiol i ddod o hyd i’r genhedlaeth nesaf o arweinwyr a darparu’r cymorth sydd ei angen arnynt.