7. Pa drafodaethau y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’u cael ynghylch hyrwyddo cydraddoldeb rhywiol yn y proffesiwn cyfreithiol yng Nghymru? OAQ(5)0009(CG)

Fel Cwnsler Cyffredinol, nid wyf wedi cael unrhyw drafodaethau penodol eto ynghylch hyrwyddo cydraddoldeb rhywiol o fewn y proffesiwn cyfreithiol yng Nghymru. Fodd bynnag, mae cydraddoldeb yn agwedd bwysig ar fy awydd i’r sector cyfreithiol yng Nghymru gael ei goleddu a’i feithrin, ei gefnogi a’i annog i arloesi a thyfu, ond ei fod hefyd yn gynrychioliadol o’r gymdeithas y mae’n gweithredu ynddi.

Diolch i’r Cwnsler Cyffredinol am yr ymateb hwnnw. Mae ystadegau Bwrdd Safonau’r Bar yn dangos fod y cydbwysedd rhwng y rhywiau ymhlith bargyfreithwyr bron yn gyfartal o ran y bargyfreithwyr sy’n cael eu galw i’r bar. Ond erbyn y daw’n amser i ymarfer fel bargyfreithiwr, ceir gwahaniaeth enfawr, gyda bron ddwywaith cymaint o ddynion na menywod yn ymarfer fel bargyfreithwyr. Beth yw barn y Cwnsler Cyffredinol ynglŷn â’r hyn y gellir ei wneud i fynd i’r afael â’r mater hwn yn y proffesiwn cyfreithiol?

Er nad yw hyn, efallai, yn uniongyrchol berthnasol i’r cwestiwn, mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno sylwadau mewn perthynas â’r meysydd hyn, yn enwedig ynglŷn â chyfansoddiad y Goruchaf Lys. Mae’r mater wedi cael ei godi hefyd gan y Comisiwn Penodiadau Barnwrol a chan nifer o farnwyr eu hunain. Mae’n bur bosibl fod yr Aelod yn ymwybodol o rai o’r sylwadau a wnaed gan y Farwnes Hale, yr unig aelod benywaidd o’r Goruchaf Lys. Ceir rhywfaint o ddata a allai fod o ddiddordeb i’r Aelodau: ceir 108 o farnwyr yn yr uchel lys ac mae 21 ohonynt yn fenywod a thri ohonynt yn dod o gefndir ethnig lleiafrifol. Yn y Goruchaf Lys, un yn unig o’r 12 sy’n ddynes, sef y Farwnes Hale. Dynion gwyn sydd wedi cael addysg breifat ydynt yn bennaf ac yn gyffredinol, nid ydynt yn gynrychiadol. Mae penodiadau nifer o ddirprwy farnwyr a barnwyr yr Uchel Lys dan ystyriaeth ar hyn o bryd. Mae un barnwr Goruchaf Lys i’w benodi, a phump i’w penodi maes o law yn ystod yr ychydig flynyddoedd nesaf oherwydd ymddeoliadau. Wrth gwrs, dywedodd yr Arglwyddes Ustus Hale y dylai Goruchaf Lys y DU gywilyddio os nad yw’n cynyddu amrywiaeth. Dywedodd hefyd, wrth gwrs, fod pob un ond dau o’r 13 o benodiadau a gafwyd yn ystod y degawd y bu’n aelod o’r Llys hwnnw wedi mynychu Rhydychen neu Gaergrawnt, a bod pob un ond tri wedi mynychu ysgolion preswyl i fechgyn.

Rwy’n credu mai’r pwynt y mae’r Aelod yn ei wneud, wrth gwrs, yw y dylai ein system farnwrol fod yn gynrychiadol o’r bobl er mwyn ennyn hyder y bobl. Credaf ei bod yn glir iawn, nid yn unig o ran y sylwadau a wnaed gan Lywodraeth Cymru, ond o fewn y Comisiwn Penodiadau Barnwrol ei hun a’r sector cyfreithiol ei hun, fod yna gydnabyddiaeth fod angen llawer mwy o amrywiaeth. Gan y DU y mae un o’r cyfraddau isaf o farnwyr benywaidd yn Ewrop, ac mae’n fater sy’n rhaid rhoi sylw iddo. Mae’n rhaid i ni hefyd roi sylw, rwy’n credu, i’r proffesiwn cyfreithiol ei hun, oherwydd, o’r dechrau i’r diwedd, o blith y cyfreithwyr benywaidd y caiff barnwyr eu dewis yn y pen draw. Felly, mae’n rhaid i ni ofyn pam y mae’r system wedi methu hyd yn hyn. Os edrychwn ar system Cwnsler y Frenhines, 13 y cant yn unig o’r rheini sy’n fenywod. Felly, mae yna broblemau sylweddol wedi cael eu cydnabod, rwy’n credu, ond gobeithio y bydd gwaith yn cael ei wneud i’w datrys, a sicrhau eu bod yn unol â meddylfryd Llywodraeth Cymru a sylwadau gan Lywodraeth Cymru ei hun.

Diolch i’r Cwnsler Cyffredinol.