Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi'i gyflwyno yn Gymraeg.

Rwyf wedi derbyn dau gwestiwn brys o dan Reol Sefydlog 12.66, ac rydw i’n galw ar Dai Lloyd i ofyn y cwestiwn brys cyntaf.

A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddatganoli masnachfraint rheilffyrdd Cymru a’r Gororau, yn dilyn sylwadau gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth yn San Steffan ddoe sy’n awgrymu na fydd Llywodraeth y DU yn datganoli’r fasnachfraint yn ei chyfanrwydd? EAQ(5)0098(EI)

Gwnaf. Mae sylwadau’r Ysgrifennydd Gwladol yn ymwneud â sut y gellid rhannu swyddogaethau cyfreithiol yn y dyfodol, ac nid ydym wedi dod i gytundeb terfynol yn y maes hwn eto. Yr hyn y byddem yn ei bwysleisio, fel y mae’r Ysgrifennydd Gwladol wedi’i gadarnhau, yw y bydd Llywodraeth Cymru naill ai’n derbyn swyddogaethau mewn perthynas â gwasanaethau trawsffiniol, neu’n gallu eu harfer ar ei ran. Ni fydd manylion y cytundebau a wnaed ar swyddogaethau cyfreithiol yn effeithio ar yr ystod o wasanaethau a ddarperir drwy fasnachfraint nesaf Cymru a’r gororau.

Diolch yn fawr i chi am yr ymateb yna. Yn naturiol, bu tipyn o gynnwrf ddoe yn sgil sylwadau’r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth, Chris Grayling, a oedd yn gwbl glir na fyddai rheolaeth lwyr o’r fasnachfraint yn cael ei datganoli i Lywodraeth Cymru. Mae hyn yn gyfan gwbl groes i beth rydym wedi dod i ddeall oedd eich sefyllfa chi gan eich Llywodraeth chi, a hefyd gan Lywodraeth San Steffan cyn nawr. Nid ydym ni’n sôn am gyfrifoldeb cyfreithiol yn unig. Roedd e’n sôn am fwy na hynny. Roedd hefyd yn sôn am reolaeth dydd i ddydd ddoe. Dywedodd yr Ysgrifennydd Gwladol yn glir, ac rydw i’n dyfynnu,

‘we are not devolving responsibility for the whole Welsh franchise…we are doing so in part. I have said to the Welsh Government that I am happy with their taking control of the valleys lines, with a view to developing the metro system that they hope to put into service’.

Now, these comments clearly point to the partial devolution of responsibility of the Wales and borders franchise and not the full devolution, in direct contradiction to assurances given by the Secretary of State for Wales and the Welsh Government on previous occasion. It is worth emphasising the word ‘partial’ here as, if the Secretary of State’s comments are correct, this is a significantly smaller devolution deal than anyone had hitherto imagined. The Cabinet Secretary might care to elaborate further on the discussions his Government have had with the UK transport Secretary regarding the devolution of the franchise. For example, will the franchise map remain, as was promised, the same, or will the Welsh Government inherit a rump franchise? In an answer to a written question of mine of October 11, you stated that you expected, and I quote;

‘the next…franchise to be broadly unchanged.’

If, as the transport Secretary stated yesterday, and, again, I quote:

‘We cannot have a situation where we, the Government in Westminster, give up control over services in England to the Welsh Government’, what does that mean for current cross-border services? Who will be responsible for overseeing the operation of these services—the Welsh Government or the Department for Transport? Or will they be split at the border? What does this mean for rail services between north and south Wales that have to travel through England? Now, these are important questions that need to be answered if we are to have any clarity as to the future of the franchise. The Siambr will be aware, of course, that a procurement process for the next franchise is well under way, with four train operating companies having been shortlisted in October.

Cabinet Secretary, I hope that you will be able to convince me, in your response, that the Welsh Government knows what is happening. Do the train operating companies also know what they are bidding for now? Because, to be honest, whether it’s plain politics or plain incompetence, the current mismanagement of this process demonstrates that Wales is being failed once again by Governments at both ends of the M4. Your party in Westminster failed to secure the devolution of the responsibility over the rail network to Wales as part of the Wales Bill, and now your Government seem to be failing in securing the devolution of the full Wales and borders franchise. This is threatening to become somewhat of a shambles. So, I ask you: is this the product of incompetence on the part of the Westminster Government and Welsh Labour, or is this a serious roll-back on one of the key pillars of the next round of devolution to Wales?

Roeddwn yn bwriadu bod yn hael yn fy ymateb, yn wahanol i’r Aelod, ac awgrymu mai camgymeriad ar ei ran yn hytrach na drygioni a’i harweiniodd i honni llawer o wallau ffeithiol. Ond rwyf am gychwyn gyda’r dyfyniad y mae wedi’i ailadrodd, gan Chris Grayling, na lwyddodd i’w ailadrodd yn llawn. Dywedodd Chris Grayling,

Mae angen i mi gywiro’r gŵr bonheddig ar hynny: nid ydym yn datganoli cyfrifoldeb dros y fasnachfraint gyfan ar gyfer Cymru, ac yna fe stopioch, ond aeth Chris Grayling ymlaen i ddweud, ‘fel y mae’n ei ddisgrifio’. Aeth ymlaen i ddweud, mewn perthynas â throsglwyddo rheolaeth i Lywodraeth Cymru, ‘heb rwystrau a gwrthbwysau’. Yr hyn y mae’n ei olygu yw sicrhau bod yna atebolrwydd ar gyfer teithwyr sy’n teithio rhwng lleoliadau yn Lloegr ar ochr Lloegr i’r ffin o fewn llwybr Cymru. Mae’r rhain yn gytundebau nad ydynt wedi cael eu cyrraedd eto, ond cefais fy nghofnodi’n dweud ei bod yn hollol gywir a phriodol y dylai fod gennym atebolrwydd ar waith ar gyfer yr elfennau hynny o’r gwasanaeth. Rydym wedi cytuno gyda Llywodraeth y DU—gadewch i mi fod yn gwbl glir, eto, heddiw—y bydd yr holl wasanaethau a weithredir o dan fasnachfraint gyfredol Cymru a’r gororau yn cael eu cynnwys ym masnachfraint nesaf Cymru a’r gororau ac y byddwn yn arwain ar y broses o gaffael y gwasanaethau hyn. Mae’r pedwar cynigydd yn gwybod hynny. Bydd y map, fel y dywedais, yn aros yn ddigyfnewid i raddau helaeth. Yn wir, yn amodol ar ein gallu i sicrhau llwybrau trenau, rydym hefyd wedi sicrhau cytundeb yr Ysgrifennydd Gwladol i weithredu gwasanaethau i Lerpwl a Bryste o dan fasnachfraint Cymru a’r gororau yn y dyfodol. Felly, mewn gwirionedd, nid yn unig y bydd y map yn aros yn ddigyfnewid, mae’n ymddangos y byddwn yn gallu ymestyn gwasanaethau yn y dyfodol.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.