Part of the debate – Senedd Cymru am 5:52 pm ar 7 Rhagfyr 2016.
A gaf fi groesawu’r ddadl hon gan UKIP a chymeradwyo’r araith agoriadol gan Gareth Bennett hefyd, a oedd yn dadansoddi’r sefyllfa bresennol yn effeithiol ac yn drylwyr iawn, ac roeddwn yn meddwl ei fod yn cyflwyno achos argyhoeddiadol iawn? Felly, rydym yn croesawu’r newid polisi hwn yn gyffredinol. Credaf ei bod yn bwysig adlewyrchu’r newid yn y gymdeithas. Erbyn hyn mae gennym genhedlaeth rent. Bydd yn cymryd amser hir i adeiladu’r nifer o dai sydd eu hangen arnom i ni effeithio ar gyflenwad a lleihau cost tai ar gyfartaledd, a fyddai’n sicr o fudd i’r cyhoedd sut bynnag y cyflawnir hynny—drwy adeiladu tai preifat neu gymdeithasol, neu gyfuniad o’r ddau fath o adeiladu. Felly, rwy’n croesawu’n fawr y ffaith fod y Canghellor wedi nodi’r pwnc hwn fel un sy’n deilwng o sylw ac wedi awgrymu gwaharddiad ar ffioedd asiantaethau gosod tai.
Nid wyf yn siŵr ei fod wedi cael ei grybwyll hyd yn hyn, ond yn y 10 neu 15 mlynedd diwethaf, bu cynnydd cyffredinol yn y taliadau a godir gan asiantaethau gosod tai. Hefyd, ychydig iawn o gysondeb a geir rhwng eu dulliau o weithredu, a soniodd un neu ddau o’r Aelodau am hyn. Mae’n ymddangos weithiau nad ydynt ond yn ymgais ar hap i gael tâl ychwanegol, ar adeg pan nad oes gan denant posibl fawr o bŵer, mewn gwirionedd, i wrthwynebu. Beth bynnag, o ran gweithrediad y farchnad, byddai’n well pe bai’r costau hyn yn cael eu talu gan y landlord, a all ofyn am y math mwyaf effeithiol o wasanaeth ac sydd mewn sefyllfa i fargeinio’n effeithiol. Rydym wedi clywed bod yna eisoes brofiad o sut y gallai’r diwygiad weithredu yn yr Alban, lle y maent wedi gwahardd y ffioedd. Ac er bod cynnydd cyffredinol wedi bod yn y rhenti yn—wel, hyd yn oed ers y cwymp ariannol, mae rhenti wedi codi, ond nid wyf yn credu bod tystiolaeth fod rhenti’r Alban wedi codi mwy na chyfartaledd y DU. Felly, byddai hynny’n awgrymu nad yw tenantiaid wedi gorfod ysgwyddo’r baich yn uniongyrchol yn sgil gwahardd ffioedd yr asiantaethau gosod tai. Mae’n ymddangos eu bod wedi cael eu hamsugno i raddau helaeth.
A gaf fi ddweud y byddwn yn ymatal ar y cynnig ei hun, a hynny’n unig er mwyn sbarduno’r newidiadau? Byddwn yn cefnogi’r holl welliannau heblaw am y gwelliant olaf, oherwydd nid wyf yn hollol siŵr lle rydym o ran y fraint sydd gan Lywodraethau mewn perthynas â chyngor cyfreithiol, ac maent angen cyngor cyfreithiol weithiau. Byddai hynny’n wir ar gyfer Llywodraeth y DU yn ogystal â’r Llywodraeth yma, felly byddwn yn ôl pob tebyg yn ymatal ar welliant 4, ond wedyn byddwn yn cefnogi’r cynnig, sut bynnag y caiff ei ddiwygio. Rydym yn gwneud hyn oherwydd credaf fod Llywodraeth Cymru yn iawn i geisio ymgynghori â’r rhanddeiliaid amrywiol ynglŷn â’r ffordd ymlaen. Ond rwy’n credu erbyn hyn fod yn rhaid i’r rhagdybiaeth gyffredinol fod o blaid diddymu’r ffioedd hyn. Diolch.