Part of the debate – Senedd Cymru am 3:27 pm ar 14 Rhagfyr 2016.
Rwyf yn credu bod yr ymchwiliad hawliau dynol yn un pwysig ac yn un amserol iawn i’r pwyllgor ymgymryd ag o. Hoffwn i’r prynhawn yma siarad am un agwedd, un maes penodol o’r ymchwiliad a fydd angen sylw manwl, yn fy marn i, sef cydraddoldeb rhwng dynion a merched. Un o amcanion sylfaenol yr Undeb Ewropeaidd ydy cydraddoldeb rhwng y rhywiau, ac mae o’n cael ei adnabod fel hawl sylfaenol yng nghyfraith Ewrop. Ond, wrth gwrs, mae hawliau merched dan fygythiad yn sgil ymadael â’r Undeb Ewropeaidd, ac mae’n rhaid inni wneud pob dim i ddiogelu’r hawliau sydd gennym ni ar hyn o bryd. Ac yma yng Nghymru y dylai’r pwerau dros gydraddoldeb a materion cyflogaeth orwedd. Mae’r achos dros hynny yn gryfach nag erioed erbyn hyn.
Cyfraith Ewrop sydd wedi bod yn gyfrifol am lawer o’r buddiannau sydd wedi cael eu gosod mewn cyfraith. Er enghraifft, cyfraith Ewrop sydd wedi bod yn gyfrifol am ehangu’r hawl am dâl cyfartal, cryfhau diogelwch rhag gwahaniaethu ar sail rhyw. Cyfraith Ewrop sydd wedi gwella mynediad i gyfiawnder i ferched sydd wedi cael eu trin yn annheg. Cyfraith Ewrop sydd wedi helpu merched sy’n gweithio yn rhan amser, ac wedi cryfhau hawliau merched beichiog a merched newydd yn y gweithle. Ond, wrth gwrs, wrth adael yr Undeb Ewropeaidd, mae’r union hawliau yna dan fygythiad. Efallai na fyddan nhw ddim yn diflannu dros nos, ond mi fyddan nhw, mae’n debyg, yn erydu dros amser, a bydd enillion y 40 mlynedd diwethaf yma yn mynd. Ac o gofio’r hinsawdd wrth-fenywaidd y mae Trump ac UKIP drwy ddatganiadau Farage yn ei hyrwyddo, mae yna le inni fod yn wyliadwrus iawn. Ac felly, rwy’n credu bod yr ymchwiliad yn gallu ein helpu ni i ddeall y sefyllfa yn well a deall beth sydd angen ei wneud i ddiogelu’r hawliau hynny sydd wedi cael eu hennill yn raddol.
Mae’r ymchwiliad i drais yn erbyn merched a’r Ddeddf a basiwyd y llynedd wedi cael ei gwblhau, ac mi fyddwn i’n hoffi pwyso ar Lywodraeth Cymru i weithredu yr argymhellion sydd wedi dod yn sgil yr ymchwiliad yna—14 o argymhellion i gyd, a fydd, gobeithio, yn cryfhau y ffordd y mae’r Ddeddf yn gweithredu ar lawr gwlad.
Mae’r ymchwiliad ffoaduriaid a cheiswyr lloches yn mynd ymlaen ar hyn o bryd, ac mae hi’n dod yn fwyfwy amlwg, fel cyfeiriodd Cadeirydd y pwyllgor—mae hi’n dod yn fwyfwy amlwg bod yna broblemau enfawr o ran diffyg mynediad a diffyg gwybodaeth am wasanaethau sylfaenol yn wynebu nifer o ffoaduriaid a cheiswyr lloches sydd yng Nghymru ar hyn o bryd. Ac mae gobaith y gallwn ni, yn yr ymchwiliad yma, gynnig ffordd ymlaen efo’r materion yna hefyd.
Rwy’n falch iawn o’r cyswllt sydd yn datblygu rhwng ein pwyllgor ni yma yn y Cynulliad, a phwyllgor cydraddoldeb y Llywodraeth yn yr Alban, ac rwy’n gobeithio gweld hwnnw yn ffynnu, ac, yn sicr, yn sgil yr ymchwiliad i hawliau cydraddoldeb sydd ar y gweill ar hyn o bryd—yr hawliau dynol—mi fydd yna gyfle i ni fod yn rhannu gwybodaeth a dysgu oddi wrth ein gilydd, ac mae hynny’n beth i’w groesawu yn fawr iawn. Felly, rwy’n edrych ymlaen at gymryd rhan yn yr ymchwiliad.