Diolch i Blaid Cymru am gyflwyno’r cynnig hwn—pwysig iawn. Dyma’r tymor pan fyddwn yn draddodiadol yn edrych ar anghenion y mwyaf agored i niwed o ran tai ond rwy’n credu ei bod yn wers y dylid ei hystyried drwy gydol y flwyddyn. Fel y nodwyd eisoes, rwy’n meddwl bod y rhan fwyaf o achosion o droi allan yn cael eu cyflawni gan landlordiaid cymdeithasol ac mae Shelter yn amcangyfrif bod dros 900 o achosion o droi allan o dai cymdeithasol yn digwydd bob blwyddyn yn awr ac maent yn cynnwys mwy na 500 o blant. Felly, nid yw’n syndod ei fod yn digwydd yn y sector hwn oherwydd mae’n amlwg ei fod yn cynnwys rhai o’r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas ac mae llawer o’r rheini ar incwm isel iawn. Yn anad dim, mae byw ar incwm isel iawn yn her gyllidebol enfawr, yn enwedig os ydych yn gyfrifol am blant hefyd. Felly, rwy’n meddwl bod angen i ni ganolbwyntio ar hyn a sut y caiff tenantiaid eu cefnogi.

Rhaid i mi wrthbrofi peth o’r wybodaeth sydd wedi cael ei rhoi am y credyd cynhwysol. Nid yw’n ‘offeryn di-fin’ fel y mae Jenny Rathbone i’w gweld yn ei gredu. Mae yno i bontio’r rhaniad mawr rhwng byd gwaith a budd-dal ac i gymell pobl i weithio ac mae yna fecanweithiau sy’n galluogi’r rhai mwyaf bregus i gael eu rhent wedi’i dalu’n uniongyrchol. Nid yw’n ymwneud â chreu system sy’n gwneud hynny’n llai tebygol a chreu beichiau ychwanegol i’r rhai sy’n byw ar incwm isel. Felly, rwy’n meddwl bod angen i chi fod yn deg yn eich asesiad o’r diwygiadau hyn hyd yn oed os nad ydych yn cytuno â hwy mewn egwyddor.

Rydym wedi clywed mai ôl-ddyledion—rwy’n credu y byddai hyn yn dipyn o syndod i’r cyhoedd—sydd i gyfrif am y mwyafrif llethol o achosion o droi allan ac nid ymddygiad gwrthgymdeithasol. Ac rwy’n meddwl mai’r hyn sy’n arbennig o ofidus yw bod dros dri chwarter y tenantiaid sy’n cael eu troi allan yn dal i fod yn ddigartref chwe mis yn ddiweddarach.

Mae un neu ddau o’r siaradwyr eisoes wedi sôn am y costau, sy’n sylweddol, ac rwy’n meddwl y gallai’r costau hynny gael eu hailgylchu’n wariant gwell ar wasanaethau atal troi allan yn arbennig. Fel y siaradwyr eraill, rwy’n canmol addroddiad Shelter ar y materion hyn a gyhoeddwyd ym mis Hydref, rwy’n meddwl. Er bod yna ddiwylliant cyffredinol, fel y mae’r adroddiad yn nodi, sy’n ystyried pob achos o droi allan yn fethiant, mae polisïau ymhlith landlordiaid cymdeithasol yn amrywio ac yn aml cânt eu cymhwyso’n anghyson a dylid bod system o brotocolau cyn-gweithredu sy’n sylfaen o gymorth effeithiol ar gyfer tenantiaid mewn gwirionedd. A gaf fi hefyd gymeradwyo argymhellion penodol Shelter i’r Gweinidog gan fy mod yn credu ei fod yn adroddiad ymarferol iawn ac mae wedi ei ymchwilio’n dda dros ben ond maent yn dweud na ddylid rhoi unrhyw achos llys ar y gweill cyn gweithredu ymateb ataliol llawn a chredaf y dylai hwnnw fod yn fan cychwyn pendant iawn?

Mae ymgysylltu â thenantiaid yn allweddol ac mae’n aml yn anodd iawn oherwydd pan fyddwch yn mynd i ddyled a’ch bod mewn trafferthion, nid ydych eisiau cymryd rhan—weithiau, ni fyddwch yn agor eich post. Ceir rhai profiadau anodd iawn pan fydd pobl yn mynd i’r twll hwnnw heb wybod sut i ddod allan ohono. Felly, mae ymgysylltu’n allweddol ac mae’n amlwg na fydd sbarduno ymgysylltiad gyda’r bygythiad o droi allan yn debygol o arwain at ymgysylltiad cadarnhaol iawn. Ond mae angen trylwyredd yn y broses hefyd, fel y dywedodd Jenny Rathbone, am ei fod yn fater difrifol os nad ydych yn talu eich rhent.

Rwy’n meddwl bod y berthynas rhwng ymgysylltiad ac iechyd meddwl tenantiaid yn rhywbeth y mae angen i ni fod yn ymwybodol ohono, ac roedd gennyf ddiddordeb arbennig yn argymhelliad Shelter y dylai pob tîm tai rheng flaen gael cyswllt iechyd meddwl enwebedig. Rwy’n credu y byddai hynny’n ddefnyddiol tu hwnt. Rwyf hefyd yn cytuno gyda’r argymhelliad terfynol y mae Shelter yn ei wneud y dylai Llywodraeth Cymru fod yn gyfrifol am gydlynu neu chwarae rôl gydgysylltiol yn y maes hwn er mwyn sicrhau bod landlordiaid yn darparu gwasanaethau ataliol sy’n seiliedig ar gymorth. Fan lleiaf, gellid atal llawer o’r achosion hyn o droi allan, ac yn sicr mae unrhyw droi allan sy’n cynnwys plentyn yn drasiedi fawr. Diolch.