Diolch, Lywydd. Rwy’n falch o gael y cyfle i agor y ddadl hon heddiw. Wrth gwrs, ers cyflwyno’r cynnig hwn, mae pwysau’r gaeaf wedi cyrraedd y penawdau yng Nghymru ac yn Lloegr. Ac i fod yn onest, buaswn yn disgwyl bod yna bryderon ar draws y pedair gwlad. Gofynnwn am y newyddion diweddaraf gennych, Ysgrifennydd y Cabinet, ynglŷn â sut rydych yn meddwl y mae’r gwasanaeth iechyd yng Nghymru yn ymdopi a pha dystiolaeth sydd gennych i gefnogi’ch safbwyntiau. Flwyddyn ar ôl blwyddyn, rwy’n ymwybodol iawn fod byrddau iechyd yn addo eu bod yn barod ar gyfer pwysau’r gaeaf, ac eto, flwyddyn ar ôl blwyddyn, mae gennym sefyllfa lle y caiff pobl anhawster i roi a chael y lefelau cywir a diogel o wasanaeth.

Fel y dywedais ddoe, mae cael trafodaeth gyhoeddus mewn ymateb i bryderon cyhoeddus iawn—ac nid oes ond angen i chi edrych ar dudalen flaen y ‘Western Mail’ heddiw i ddeall y pwysau y mae staff yn teimlo bod yn rhaid iddynt weithredu oddi tano—. Nid yw cael y ddadl gyhoeddus honno yn taflu goleuni negyddol mewn unrhyw fodd ar staff yn y GIG. Y gaeaf hwn, fel mewn gaeafau blaenorol, mae llawer ohonynt wedi mynd y tu hwnt i’r hyn y mae dyletswydd yn galw amdano. Maent wedi camu i’r adwy pan fo cydweithwyr yn dioddef o ffliw, maent wedi ymdrin â rhieni pryderus plant ifanc ofnus sy’n dioddef o bronciolitis, haint sy’n digwydd bob gaeaf, ac maent wedi cynnal ein haelodau mwy oedrannus ac agored i niwed o’r gymdeithas y mae’r gaeaf yn gallu bod mor anodd iddynt. Hoffwn ddiolch i’r holl staff rhagorol sy’n gweithio yn ein hysbytai, ein meddygfeydd, ein cartrefi nyrsio a’n hambiwlansys. Rydych i gyd yn glod i’ch proffesiwn, ac nid yw’r ffaith ein bod yn trafod y mater hwn yn adlewyrchiad ar eich gallu na’ch ymroddiad i’ch swyddi mewn unrhyw fodd. Rydych i gyd yn gweithio o dan bwysau aruthrol ac ar ôl bod yn ddefnyddiwr GIG amharod ond rheolaidd dros y blynyddoedd diwethaf, ni allaf ganmol digon ar y gwaith a wnewch.

Ysgrifennydd y Cabinet, roedd Coleg Brenhinol y Meddygon ymhlith llawer iawn o sefydliadau, gan gynnwys Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol, Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys, Coleg Brenhinol Pediatreg ac Iechyd Plant, y Coleg Nyrsio Brenhinol—a gallwn barhau â’r rhestr—a oedd yn nodi’r un pryderon yn eu hanfod am barodrwydd, lefelau staffio, niferoedd y gwelyau sydd ar gael, hyfforddiant a chyllid yn ystod tystiolaeth ysgrifenedig a llafar i’r pwyllgor iechyd. Dywedodd Coleg Brenhinol y Meddygon:

Mae’r heriau sy’n wynebu byrddau iechyd wrth iddynt baratoi ar gyfer y gaeaf yn gymhleth. Maent yn adlewyrchu pwysau ehangach ar y GIG a gofal cymdeithasol.

Ac aethant ymlaen i ddweud:

Mae byrddau iechyd yn gweithredu mewn cyd-destun sydd wedi’i danariannu a’i orymestyn, a lle na cheir digon o feddygon.

O ystyried yr adroddiadau rydym yn eu cael yn ein hetholaethau, y straeon sy’n dod i’r amlwg yn y cyfryngau a’r pryderon sy’n cael eu mynegi gan lu o weithwyr gofal iechyd proffesiynol, rwy’n gofyn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am werthusiad gonest o sut y teimlwch y mae’r GIG yng Nghymru wedi perfformio y gaeaf hwn hyd yn hyn o dan eich goruchwyliaeth chi. Sut y mae’n ymdopi, ac a ydych yn teimlo ei fod mewn sefyllfa ddigon iach i allu ymdopi dros weddill tymor y gaeaf?

Mae Cymdeithas Feddygol Prydain, mewn tystiolaeth a roddodd i’r pwyllgor ac mewn sesiynau briffio pellach, yn nodi bod gormod o welyau ysbyty wedi’u cau dros y degawd diwethaf ac mae diffyg buddsoddiad a chapasiti mewn gofal cymdeithasol yn effeithio’n gynyddol ar y ddarpariaeth gofal iechyd, yn enwedig ar adegau brig.

Eto i gyd, mewn tystiolaeth a roddwyd gennych ar 17 Tachwedd, fe ddywedoch:

nid ydym yn credu bod yna dystiolaeth fod capasiti drwy gydol y flwyddyn wedi’i orymestyn o ran ein niferoedd. Fodd bynnag, rydym bob amser yn edrych i weld a oes gennym y lefel gywir o gapasiti gwelyau yn rhan o’r system.

A ydych yn dal i arddel y safbwyntiau hyn, er bod Cymdeithas Feddygol Prydain i’w gweld yn meddwl fel arall?

Nawr, rwy’n cytuno bod llawer o’r sefydliadau hyn yn dweud bod y GIG o dan bwysau o’r fath drwy gydol y flwyddyn, ond mae ffurf y pwysau’n newid yn y gaeaf, gyda llawer mwy o unigolion ar ddau ben y sbectrwm yn wynebu risg—naill ai’r ifanc iawn neu’r hen iawn. Mae cymdeithas wedi newid a bellach, mae gan Gymru boblogaeth gynyddol o bobl sy’n heneiddio ac sydd, felly, yn fwy bregus, a golyga hyn fod yna anghenion mwy cymhleth a chynnydd yn nifer yr ymweliadau ag adrannau damweiniau ac achosion brys. Gan Gymru y mae’r gyfradd uchaf o salwch cyfyngol hirdymor yn y DU. Yn y naw mlynedd rhwng 2001-02 a 2010-11, cynyddodd nifer y bobl â chyflyrau hirdymor neu gronig o 105,000 i 142,000, gan roi mwy o bwysau ar wasanaethau.

Ac yn olaf, mae’r coleg pediatreg ac iechyd plant wedi tynnu sylw at y galw cynyddol gan blant a phobl ifanc am wasanaethau, ac maent yn mynd rhagddynt i dynnu sylw at y ffaith eu bod yn teimlo bod nifer y gwelyau dibyniaeth uchel ac unedau gofal dwys yn annigonol. Ysgrifennydd y Cabinet, ddoe gofynnais nifer o gwestiynau i chi yn ystod y cwestiwn brys, a hoffwn gael eglurhad pellach ar rai ohonynt. Rydych yn derbyn bod nifer y gwelyau wedi gostwng, ond rydych wedi dweud bod arian yn cael ei glustnodi ar gyfer gwelyau yn ystod misoedd y gaeaf rhag ofn y bydd galw ychwanegol. A allwch ddweud wrthyf a ydych yn teimlo bod yna bellach ddigon o welyau ar gael yn y GIG yng Nghymru ac yn fwy penodol, a ydynt ar gael yn y lleoliadau cywir—yn y gymuned ac mewn gofal eilaidd? Mae’n hawdd cael gwelyau gwag ar gyfer cleifion, ond os nad ydynt wedi’u lleoli lle rydym fwyaf o’u hangen, cânt eu gwastraffu. Ddoe, gofynnais ynglŷn ag unedau asesu pobl oedrannus a bregus, y gellid eu sefydlu mewn adrannau damweiniau ac achosion brys ar adegau brig. Defnyddir unedau tebyg eisoes mewn ysbytai mewn rhannau eraill o’r DU. A gaf fi ymrwymiad wedi’i gofnodi i ystyried y dull hwn o weithredu, a allai helpu i leddfu’r pwysau uniongyrchol ar reng flaen ein gwasanaeth iechyd a sicrhau bod cleifion yn cael eu trin yn fwy effeithlon, pwynt a wnaed ddoe gan y coleg meddygaeth frys?