Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i’r Aelodau sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl heddiw. Ac rwy’n siŵr y byddwn yn treulio mwy o amser yn y Siambr hon, nid ddoe a heddiw’n unig, yn trafod realiti pwysau’r gaeaf ar ein gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol dros y misoedd nesaf.

Rydym i gyd yn gwybod bod pwysau real iawn wedi bod ar wasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol dros yr wythnosau diwethaf yma yng Nghymru, ac ar draws y Deyrnas Unedig. A thestun clod i ymrwymiad a sgiliau ein staff, er gwaethaf yr amgylchiadau gwirioneddol anodd a heriol hyn, yw bod mwyafrif helaeth y cleifion yn parhau i gael gofal mewn modd proffesiynol ac amserol, a dylai ymroddiad ein staff fod yn ffynhonnell balchder cenedlaethol mawr.

Mae cynlluniau partneriaid iechyd a gofal cymdeithasol ar gyfer y gaeaf yn cael eu gweithredu mewn ymateb i bwysau sy’n gyfarwydd i bawb ohonom. Mae rhannau o ofal cymunedol sylfaenol, er enghraifft, wedi cofnodi cynnydd o 30 i 40 y cant yn y galw am apwyntiadau meddygon teulu, a chynnydd dangosol o 10 i 15 y cant yn y galw am wasanaethau y tu allan i oriau. Ond o ran gweithredu mesurau newydd, fe wyddom fod cynllun braenaru 111 yn ardal Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg hefyd wedi gweld cynnydd yn y galw dros y Nadolig—gan dderbyn dros 350 yn fwy o alwadau y dydd ar rai dyddiau na nifer arferol y galwadau ar adegau brig yn ystod misoedd cyntaf y cynllun peilot. Ond yn hollbwysig, mae’r gwasanaeth hwnnw hefyd i’w weld yn gweithio’n dda o ran darparu gofal, ond hefyd o ran atal pobl rhag gwneud teithiau diangen i ysbyty. Ac unwaith eto, mae hynny’n glod i sgìl ac ymroddiad ein staff, a chynllun a darpariaeth y gwasanaeth 111. Rwy’n cydnabod y sylwadau a wnaed gan amryw o Aelodau yn y ddadl hon am feddygon teulu â rhan hanfodol i’w chwarae, yn llunio cynlluniau ar gyfer y gaeaf, ac yn darparu gofal iechyd drwy gydol y gaeaf. Dyna pam y mae’n galonogol fod gwasanaethau sylfaenol a gofal cymunedol at ei gilydd yn ymdopi â’r cynnydd yn y gweithgarwch yn ddiweddar. Mae Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, yn cefnogi ystod o fentrau, gan gynnwys enghreifftiau lleol o frysbennu dros y ffôn, gwasanaethau fferyllol estynedig sydd hefyd yn helpu i reoli’r galw, ac rwy’n falch fod Dawn Bowden wedi llwyddo i dynnu sylw at nifer o’r cynlluniau hynny. Maent yn gwneud gwahaniaeth go iawn nid yn unig i staff unigol, ond yn allweddol i’r cleifion y maent yn gofalu amdanynt.

Ac unwaith eto, mae gwasanaeth ambiwlans Cymru wedi profi adegau pan oedd y cynnydd sydyn yn y galw’n enfawr. Er enghraifft, Ddydd Calan, roedd 46 y cant yn fwy o alwadau coch na’r cyfartaledd dyddiol yn 2016, ond mae’r gwasanaeth wedi gallu rhyddhau hyd at 200 o gleifion y dydd yn ddiogel heb orfod eu cludo i’r ysbyty—a hynny drwy ddefnyddio’i wasanaeth desg glinigol ychwanegol ar gyfer trin cleifion yn y fan a’r lle. Felly, nid sylw yw hyn ar y GIG yn mynd ati’n syml i roi mwy o arian i mewn i’r system flaenorol y mae bob amser wedi’i gweithredu—mae yma newid, diwygio ac arloesi go iawn ar waith, ac mae’n cael ei arwain gan ein staff a’i lywio gan y dystiolaeth real iawn o’r hyn sy’n gweithio ar lawr gwlad.