8. Pa ganran o gyllideb Llywodraeth Cymru a gaiff ei dyrannu i atal twyll? OAQ(5)0385(FM)

O ystyried natur integredig y mesurau rheoli mewnol a gynlluniwyd i mewn i systemau a phrosesau at y diben o adnabod twyll posibl, nid yw'n bosibl mesur pa ganran yw ein gwariant mewn gwirionedd, ond, wrth gwrs, ceir uned gwrth-dwyll yn Llywodraeth Cymru, dan arweiniad swyddog heddlu sydd wedi ymddeol.

Diolch. Onid ydych chi’n meddwl ei bod yn eironig bod eich arweinydd, Jeremy Corbyn, yn sôn am system wedi’i rigio y mis hwn, oherwydd, yng Nghymru, Llafur sydd wedi rigio’r system? Daethoch â David Goldstone, sy’n rhoi arian i’r blaid Lafur, i aros yn yr Hilton fel cynghorydd. Gwastraffwyd miliynau gennych chi ar Kancoat; roedd ganddo achos busnes gwan, ond roedd yn digwydd bod wrth ymyl etholaeth y cyn-Weinidog. Derbyniodd Kukd.com grant enfawr ac mae’n cael ei ymchwilio gan Gyllid a Thollau EM erbyn hyn am afreoleidd-dra treth—unwaith eto, mae'r cwmni a roddodd y sicrwydd iddynt yn rhoi arian i’r blaid Lafur. Nid yw Cardiff Aviation yn talu unrhyw rent, ac eto mae eich plaid yn taflu pobl allan o'u cartrefi os nad ydynt yn gallu talu’r dreth ystafell wely. A ydych chi'n hapus â hyn i gyd? A ydych chi’n hapus, Brif Weinidog, â hyn i gyd?

Mae'n debyg bod yr Aelod yn ddoeth i beidio ag ailadrodd yr honiadau hynny y tu allan i'r Siambr, rwy’n credu. Mae ganddo hanes anhapus o achosion enllib, fel y gwyddom. O'n safbwynt ni, y cwbl a gawsom—dim ond ffrwd ymwybyddiaeth ydoedd cyn belled ag y gallaf ddweud. O ran apwyntiadau, maen nhw’n cael eu gwneud yn agored. Mae wedi beirniadu, er enghraifft, penodiad yr ombwdsmon; penodwyd yr ombwdsmon gydag Aelod Plaid Cymru ar y bwrdd a benododd yr ombwdsmon. Caiff y penodiadau eu gwneud gan y Cynulliad, nid gan y Llywodraeth, mewn llawer iawn o achosion. Rydym ni wedi cael achosion lle’r ydym ni wedi ymchwilio i dwyll; mae hynny’n anochel, am wn i, pryd bynnag y bydd gennych sefydliad mawr yn bodoli, a chyflawnir yr ymchwiliadau hynny waeth pwy yw testun yr ymchwiliadau hynny. Os yw'n awgrymu, rywsut, bod cynghorwyr Llywodraeth Cymru wedi bod yn gysylltiedig â thwyll, sef tôn ei ymchwiliad, yna mae angen iddo wneud ei honiadau yn hysbys i'r awdurdodau priodol, neu ddarparu tystiolaeth i gefnogi hynny. Nid Llywodraeth bresennol yr Unol Daleithiau yr ydym ni’n sôn amdani yn y fan yma; rydym ni yng Nghymru.

Brif Weinidog, wrth ddyrannu grantiau cyllid Llywodraeth Cymru i’n busnesau a'n sefydliadau, mae rhywun yn gobeithio bod archwiliadau a phroses fonitro briodol ar y defnydd o arian ein trethdalwyr. Nawr, mae cwestiynau wedi codi yn ddiweddar ynghylch Kukd, Kancoat a sgandal AWEMA, ac rwy’n ymwybodol o £900,000 yn y gogledd lle'r oedd dau gyfarwyddwr cwmni bysiau yn wynebu camau troseddol, a dweud y gwir. Rwyf i hefyd yn ymwybodol o 10 i 12 achos sy’n cael eu hymchwilio nawr o ran sut y mae'r arian wedi cael ei ddefnyddio—cyllid y maen nhw wedi ei gael gan y Llywodraeth hon. Sut gallaf i dawelu meddyliau fy etholwyr yn Aberconwy eich bod chi’n cymryd y materion hyn o ddifrif, ac yn yr holl drafodion ariannol rhyngoch chi ac unrhyw sefydliadau neu fusnesau, y gallant deimlo'n ffyddiog y byddwch bob amser yn sicrhau cywirdeb ariannol llym wrth wraidd cyllid Llywodraeth Cymru a'r defnydd o arian ein trethdalwyr?

Mae hwnna’n gwestiwn hollol deg, a'r ateb a roddaf yw hwn: fel y dywedais, mae gennym ni uned gwrth-dwyll o dan arweiniad swyddog heddlu sydd wedi ymddeol â chanddo brofiad o arwain unedau troseddau economaidd ac adfer enillion troseddau. Mae hefyd yn aelod o bwyllgor trefnu Fforwm Twyll Cymru. Fe’i cefnogir gan staff gweinyddol hefyd. Nid yw'r uned yn uned fawr, ond mae'n cyflawni swyddogaeth arweinyddiaeth ac yn manteisio ar gefnogaeth sylweddol gan yr holl weithwyr archwilio, sicrwydd a chyllid proffesiynol. A yw'n bosibl atal pob trosedd? Nac ydy, yn amlwg. Ond yr hyn sy'n bwysig yw bod y drosedd yn cael ei chanfod, ei hymchwilio a’i herlyn, ac mae'r ffaith y cafwyd achosion o ymchwilio yn arwydd, rwy’n gobeithio, y gall yr Aelod weld ein bod ni’n cymryd pob honiad o dwyll o ddifrif, a’u bod yn cael eu hymchwilio a’u herlyn yn wir, pan fo hynny’n briodol.

Diolch i’r Prif Weinidog.