Part of the debate – Senedd Cymru am 2:40 pm ar 24 Ionawr 2017.
Er bod y bobl yn ymddiried mewn sofraniaeth, sef awdurdod y wladwriaeth i lywodraethu ei hun heb ymyrraeth o ffynonellau neu gyrff allanol, i Brif Weinidog a Llywodraeth, ac er bod y Prif Weinidog wedi cadarnhau'r wythnos diwethaf y bydd Llywodraeth y DU yn rhoi’r fargen derfynol rhwng y DU a'r UE i bleidlais yn y ddau Dŷ Seneddol cyn iddo ddod i rym, rydym yn parchu penderfyniad y Goruchaf Lys bod angen Deddf Seneddol cyn i erthygl 50 gael ei sbarduno. Nodwn hefyd fod Llywodraeth y DU wedi dweud y bydd yn gosod allan ei chamau nesaf i Senedd y DU yn fuan.
Ond, wrth gwrs, rydym hefyd yn nodi'r penderfyniad unfrydol gan y Goruchaf Lys nad yw’n rheidrwydd cyfreithiol ar Lywodraeth y DU i ymgynghori â Chynulliad Cymru, Cynulliad Gogledd Iwerddon neu Senedd yr Alban cyn sbarduno erthygl 50. Ond, wrth gwrs, pleidleisiodd pobl Prydain, gan gynnwys pobl Cymru, i adael yr UE, a bydd Llywodraeth y DU yn cyflwyno ar hynny, gan sbarduno erthygl 50, yn ôl y bwriad, erbyn diwedd mis Mawrth. Ac nid yw dyfarniad heddiw yn gwneud dim i newid hynny—yr arwyddion gan Senedd y DU yw y bydd y Senedd yn pasio hyn.
Mae'n bwysig cofio bod y Senedd, Senedd y DU, wedi cefnogi’r refferendwm o chwech i un, ac mae eisoes wedi nodi ei chefnogaeth i fwrw ymlaen â'r broses o ymadael, i’r amserlen a bennwyd gan Lywodraeth y DU. Ac rwy’n croesawu'r ffaith bod Llywodraeth y DU bellach yn hyrwyddo Teyrnas Unedig hyderus, sy'n edrych tuag allan, yn gynhwysol ac yn masnachu’n fyd-eang. Ond mae'r Prif Weinidog wedi bod yn ofalus iawn i sicrhau bod cyfeiriad at gyfraniad y Llywodraethau a’r Seneddau datganoledig yn cael ei chynnwys yn y broses honno.
Yn awr, o gofio bod y Goruchaf Lys wedi dweud bod cysylltiadau â materion yr UE a materion tramor eraill yn cael eu neilltuo i Lywodraeth y DU a'r Senedd, nid y sefydliadau datganoledig, ac nad yw cwmpas a gweithrediad confensiwn Sewel o fewn cylchoedd gwaith gweithredol y llysoedd, ac nad oes gan y deddfwrfeydd datganoledig felly, feto ar benderfyniad y DU i dynnu'n ôl o'r UE, sut ydych chi'n ymateb i'w datganiad y bydd tynnu allan o’r UE yn newid cymhwysedd y sefydliadau datganoledig, ac yn cael gwared ar y cyfrifoldebau i gydymffurfio â chyfraith yr UE, eto yn y cyd-destun hwnnw? A ydych chi, felly, yn y cyd-destun hwnnw, yn cytuno yn awr, pan ddywedais wrthych chi ym mis Tachwedd—ar ôl i chi gyhoeddi eich cynlluniau i geisio cynrychiolaeth yn yr apêl i benderfyniad yr Uchel Lys fod yn rhaid i Senedd bleidleisio ar y broses o fynd â’r DU allan o'r Undeb Ewropeaidd—bod y materion a godwyd gennych y tu allan i drafodaethau erthygl 50 gyda'r UE ar dynnu'n ôl o’r UE, ac yn lle hynny yn faterion i’w trafod â Llywodraeth y DU a'r gwledydd cartref eraill ar sail ddwyochrog a phedrochr? Ar y pwynt hwnnw, beth yw eich barn am sut y gallai confensiwn Sewel fod yn berthnasol? Neu, ai eich barn gyfreithiol—neu farn gyfreithiol y rhai sy’n eich cynghori chi—yw bod y materion hyn, a oedd ar un adeg yn dod allan o Frwsel yn ôl i’r DU, yn dod yn syth i Lywodraeth y DU, lle maent yn cwmpasu materion datganoledig? Ac os felly, sut ydych chi'n cynnig, yn ddwyochrog neu’r bedrochrog, i symud ymlaen ar y trefniadau fframwaith a allai roi sylw i hynny ar draws pob un o bedair Llywodraeth a Senedd y DU?
Ac mae fy nghwestiwn olaf yn ymwneud â chost. Ymddengys bod y canlyniad yn dilysu'r pryderon a godwyd yma ym mis Tachwedd, yn dilyn eich datganiad ysgrifenedig, ac yna eich datganiad llafar, i'r Cynulliad. Ymddengys bod y llys wedi cadarnhau’r pryderon hynny a godwyd. Gwyddom fod y gost gyhoeddus wedi cael ei chyhoeddi ar rywbeth fel £85,000, ond rydym yn deall y bu nifer o ymweliadau â Llundain, ac, yn amlwg, roedd y rhain nid yn unig yn cynnwys chi eich hun a swyddogion Llywodraeth Cymru, ond cynghorwyr cyfreithiol allanol. Felly, a wnewch chi roi ffigur i'r Cynulliad ar gyfer cyfanswm cost y methiant hwn i sicrhau cymeradwyaeth y Goruchaf Lys i’ch barn y dylai'r Cynulliad hwn gael feto?