Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi’i gyflwyno yn Gymraeg.

Rwyf wedi derbyn dau gwestiwn brys o dan Reol Sefydlog 12.66. Rwy’n galw ar Simon Thomas i ofyn y cwestiwn brys cyntaf.

A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet amlinellu’r cymorth y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi yn dilyn cau swyddfa’r Adran Gwaith a Phensiynau yn Llanelli, gan arwain at golli 146 o swyddi? EAQ(5)0117(EI)

Nid yw materion sydd o fewn cylch gwaith yr Adran Gwaith a Phensiynau wedi eu datganoli i Lywodraeth Cymru. Er bod y cwestiwn yn un pwysig, penderfyniad i’r Adran Gwaith a Phensiynau yw sut y mae'n rheoli ei ystâd yng Nghymru. Nid oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gyfrifoldeb am hyn. Deallaf fod yr adran wedi dweud y bydd yr holl staff yr effeithir arnyn nhw yn cael cynnig swyddi eraill yn amodol ar brosesau safonol yr Adran Gwaith a Phensiynau ac ymgynghoriadau â’r staff.

Rwyf yn diolch i'r Gweinidog am ei ateb. Nid yw hyn wedi ei ddatganoli, er ein bod wedi dadlau ers talwm ym Mhlaid Cymru y dylid datganoli canolfannau gwaith, ac mae’r cyfle wedi ei golli ym Mil Cymru i ddiogelu rhai o'r swyddi hyn yn Llanelli ac mewn mannau eraill. Deallaf fod y swyddfa gefn yn Llanelli wedi ei dyfarnu yn fewnol fel bod yn un o’r swyddfeydd sy'n perfformio orau yn gymharol ddiweddar. Felly, nid oes unrhyw amheuaeth am safon y gwaith a wneir gan bobl yn y fan honno. Cyfleustra gweinyddol yr Adran Gwaith a Phensiynau yw hyn a dyna i gyd, sy'n golygu nad yw’n ystyried ei chyfrifoldebau cyffredinol yn y DU i gynnal economïau lleol ac i gynnal patrwm o waith lleol. Byddwn wedi meddwl y byddai gan Lywodraeth Cymru ddiddordeb yn hynny ac y byddai’n pryderu am y peth.

Felly, a gaf i ofyn i chi yn benodol, Weinidog: er nad eich cyfrifoldeb datganoledig yw hwn, a yw’r Llywodraeth hon—Llywodraeth Cymru—wedi ysgrifennu eto at yr Adran Gwaith a Phensiynau ynghylch y cau hwn yn Llanelli, ond hefyd am y rhaglen ehangach sy'n effeithio ar lawer o gymunedau Cymru? Ydych chi wedi gweld asesiad effaith cydraddoldeb wedi ei wneud, yn enwedig o ran gweithwyr a allai fod â phroblemau symudedd o ran teithio, yn ogystal ag asesiadau effaith, wrth gwrs, yn sgil cau canolfannau gwaith lleol ar rai sy’n hawlio budd-daliadau ac yn byw fwy na dwy neu dair milltir i ffwrdd? Rydych chi’n dweud mai’r cynnig yw na ddylai fod unrhyw ddiswyddiadau; er hynny, nid oes unrhyw sicrwydd pendant y gallaf ei weld o du'r Adran Gwaith a Phensiynau na fydd unrhyw ddiswyddiadau. Ydych chi wedi cael y sicrwydd hwnnw, o gofio y gallai'r adleoli gynnwys swyddfeydd cyn belled i ffwrdd â Doc Penfro a Chaerdydd? Mae honno’n sefyllfa annheg iawn i rywun sy'n byw yn Llanelli neu yn ardal Llanelli fod ynddi. Yn olaf, pa gamau pellach y gallwch chi eu cymryd i bwyso ar yr Adran Gwaith a Phensiynau i ystyried ei chyfrifoldebau cymdeithasol ehangach, yn hytrach na’r ffordd hon sydd ganddi tuag at chwalu darpariaeth ein gwasanaethau cyhoeddus?

Diolch i'r Aelod am y gyfres yna o gwestiynau. Gallaf gadarnhau ein bod wedi siarad â'r Adran Gwaith a Phensiynau am gyflogadwyedd ehangach, ac am y posibilrwydd o gyd-leoli rhai swyddfeydd, er nad yn benodol am y swyddfa yn Llanelli y mae’n sôn amdani. Rwyf innau, hefyd, yn pryderu fel yntau fod hyn wedi cael ei wneud am resymau cul ynghylch ystâd yn unig. Fy nealltwriaeth i yw bod cytundeb Menter Cyllid Preifat wedi dod i ben, a bod hwn yn ad-drefniad ar sail ystâd nad oes ganddo ddim i’w wneud â'r swyddi. Nid ydym wedi derbyn unrhyw wybodaeth yn ychwanegol at yr hyn y mae'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi ei ddweud wrth bawb, sef eu bod yn ceisio trosglwyddo swyddi'r staff dan sylw, ac y byddan nhw yn ddarostyngedig i’r telerau a'r amodau arferol ar gyfer hynny. Byddwn yn cadw llygad barcud ar hyn. Mae swyddogion yn cyfarfod â nhw i drafod amryw o faterion. Byddwn yn codi’r pwynt penodol hwn gyda nhw, nid yn unig am y swyddfa yn Llanelli, ond am bob un o'r swyddfeydd sydd yr effeithir arnynt.

Rwy'n credu y byddwn i, yn bersonol, yn hoffi cael dweud fy mod braidd yn siomedig na allen nhw fod wedi rhoi mwy o syniad i ni am yr hyn a allai ddigwydd. Maen nhw wedi gwneud penderfyniad ar sail gul iawn. Nid ydyn nhw wedi ystyried yr economi leol a phethau eraill. Mewn gwirionedd, nid ydyn nhw wedi ystyried hyd yn oed y posibilrwydd o gyd-leoli ar lefel ehangach. Polisi yn ymwneud â’r ystâd yw hwn yn syml. Nid oes gennym unrhyw rym drosto, fodd bynnag. Mater iddyn nhw yw gwneud hynny. Ond mi fyddwn i’n dweud ein bod yn parhau i drafod gyda nhw am gyd-leoli. Mae'n hanfodol nad oes toriad yn y gwasanaethau. Mae fy swyddogion i yn gweithio'n galed iawn gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau i sicrhau, o safbwynt ein dinasyddion, bod cyflogadwyedd a gwasanaethau eraill sy’n cael eu darparu trwy gyfrwng yr Adran Gwaith a Phensiynau a'r Ganolfan Byd Gwaith, er enghraifft, yn ymddangos mor ddi-dor ag sy’n bosibl o safbwynt y sawl sy'n derbyn gwasanaethau.

Weinidog, mae’n rhaid imi ddweud wrthych chi mai ychydig iawn o ffydd sydd gan weithwyr yn Llanelli na fydd cynigion yr Adran Gwaith a Phensiynau yn arwain at unrhyw ddiswyddo. Maen nhw wedi cael gwybod, os na fydd swyddi addas ar gael mewn lleoliadau 'cyfagos', na fydd eu hangen o gwbl, a ffordd arall o ddweud y bydd swyddi’n cael eu colli yw hynny. Mae'r lleoliadau cyfagos, dywedir wrthym, yn cynnwys Doc Penfro a Chaerdydd, a allai ddim ond bod yn ddiffiniad gan ddyn yn Whitehall—sef bod 60 milltir o daith yn lleoliad cyfagos. A wnaiff y Gweinidog siarad ag Ysgrifennydd Gwladol Cymru a’i atgoffa o'r geiriau a gyhoeddodd am gydweithredu economaidd agos rhwng Llywodraethau Cymru a'r DU? Bydd effaith economaidd colli 146 o swyddi yng nghanol Llanelli yn sylweddol ar adeg o bryder mawr am ddiogelwch swyddi eraill yn yr ardal. A wnewch chi hefyd atgoffa'r Ysgrifennydd Gwladol o'r geiriau a gyhoeddwyd gan y Prif Weinidog yn dilyn Brexit am ledaenu ffyniant ledled y DU? Mae’r camau hyn, yr ydych yn dweud eu bod nhw wedi eu cyfiawnhau ar sail ystâd, yn gwbl amddifad o ystyriaeth a barn strategol a thrugaredd o ran eu heffaith ar yr economïau yn yr etholaeth yr wyf i yn ei chynrychioli yn y Cynulliad hwn.

Yn olaf, Weinidog, os mai moderneiddio’r ystâd yw cyfiawnhâd yr Adran Gwaith a Phensiynau, a wnaiff y Gweinidog atgoffa'r Adran Gwaith a Phensiynau y byddai Cyngor Sir Caerfyrddin a Llywodraeth Cymru fel ei gilydd yn hapus i gydweithio â Whitehall er mwyn gwneud yn siŵr eu bod yn dod o hyd i swyddfeydd addas eraill sy'n bodloni eu hamcanion o dan eu cynllun ystâd newydd, ond a fyddai hefyd yn diogelu swyddi yn fy nghymuned i?

Diolch i'r Aelod am hynna. Rwy'n hapus iawn i ysgrifennu at Ysgrifennydd Gwladol Cymru ac at y Gweinidog sy'n gyfrifol am hynny ar sail yr hyn mae’r Aelod wedi ei amlinellu. Mae hi’n bosibl y byddai'r Aelod yn dymuno mynegi ei farn ei hun i'r ymgynghoriad. Mae gwefan yr ymgynghoriad i’w weld yn www.gov.uk/dwp/consultations. Rwyf wedi rhoi cynnig arni fy hunan ac mae dod o hyd iddi yn hawdd iawn. Buaswn yn annog pob Aelod i fynegi eu barn eu hunain ar y sail honno. Ond rwy’n fwy na pharod i ddweud y byddwn yn ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol yn uniongyrchol ac yn ei atgoffa am y geiriau hynny.

Hoffwn bwysleisio, er hynny, ein bod yn trafod y rhaglen gyflogadwyedd gyfredol sydd gennym gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau a byddwn yn bwrw ymlaen â hyn yn rhan o’r drafodaeth honno. Ond nid oes gennyf fwy o wybodaeth na sydd gan yr Aelod am y colli swyddi. Chawsom ni ddim gwybodaeth ymlaen llaw. Roeddem yn gwybod fod gwaith rhesymoli ystadau yn cael ei gynnal, ond ni chawsom y manylion. Nid yw'n fater sydd wedi ei ddatganoli, felly maen nhw o fewn eu hawliau i weithredu yn y ffordd honno, er ein bod wedi ein siomi nad oedden nhw wedi gweld yn dda i’w rannu gyda ni ymlaen llaw er mwyn gweld a allem ni leddfu rhai o'i effeithiau.

Diolch i’r Gweinidog.