Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich adroddiad. Roeddwn i eisiau canolbwyntio ar y ddarpariaeth y Sipsiwn a Theithwyr. Gwn fod llawer o Aelodau'r Cynulliad wedi mynychu gwasanaeth coffa’r Holocost yr wythnos diwethaf ar risiau'r Senedd, a drefnwyd gan y grŵp trawsbleidiol ar Sipsiwn a Theithwyr. Rwy'n siŵr ein bod i gyd wedi ein cyffwrdd yn fawr gan y straeon a glywsom am Sipsiwn a Theithwyr a oedd wedi dioddef yn yr Holocost. Gwn fod llawer o bobl yn anymwybodol o'r niferoedd mawr o’r rheini, y cannoedd o filoedd, a fu farw yn ystod y cyfnod hwnnw. Felly, credaf fod hwnnw’n gyfle i ni glywed rhywbeth am y gymuned Sipsiwn a Theithwyr nad yw'n hysbys yn gyffredinol.

Mewn sawl ffordd, mae sefyllfa Sipsiwn a Theithwyr yng Nghymru wedi gwella. Un o'r camau mawr a gymerwyd gennym oedd rhoi dyletswydd ar awdurdodau lleol i ddarparu safleoedd. Mae gen i gysylltiad â'r grŵp hollbleidiol yn San Steffan ar gyfer diwygio'r gyfraith Sipsiwn a Theithwyr. Maent wrth ein boddau ein bod wedi gallu cyflawni’r ddyletswydd honno yma yng Nghymru, oherwydd mae hynny'n rhywbeth a gollwyd, ac yn rhywbeth sydd wedi bod yn anodd ei gael yn ôl ar yr agenda—wrth gwrs, yn hollol aflwyddiannus, ac nid yw’r ddarpariaeth yn Lloegr yn awr yn cymharu â'r hyn yr ydym yn ei wneud yng Nghymru.

Felly, mae hwnnw’n gam mawr ymlaen, a chynhaliwyd asesiadau o anghenion lleol. Darparwyd arian er mwyn gwella safleoedd, felly rwy’n teimlo ein bod yn symud ymlaen i'r cyfeiriad cywir. Fodd bynnag, mae rhai meysydd yn peri pryder. Mae Mark Isherwood eisoes wedi crybwyll yn ei gyfraniad gyrhaeddiad addysgol isel iawn plant Sipsiwn / Teithwyr. Yn wir, mae'n syfrdanol o isel—rwy'n credu ei fod tua 15 y cant o’i gymharu â 68 y cant o’r boblogaeth ysgol gyfartalog. Felly, mae gennym gamau mawr i'w cymryd er mwyn gwella'r sefyllfa honno. Yn y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, rydym wedi bod yn cymryd tystiolaeth am y newidiadau i'r grant gwella addysg, sy'n golygu nad yw'r elfen Sipsiwn / Teithwyr ohono wedi'i chlustnodi, na’r rhan lleiafrifoedd ethnig chwaith. Rwy'n credu bod cryn dipyn o bryderon yn codi ynghylch a yw'r arian hwn bellach yn cael ei dargedu yn llwyddiannus i'r gwahanol brosiectau Sipsiwn a Theithwyr. Felly, rwy’n gobeithio y bydd y Gweinidog yn cadw llygad barcud ar ganlyniadau'r ymchwiliad hwnnw, gan yr ymddengys bod y ddarpariaeth ar gyfer Sipsiwn a Theithwyr yn lleihau.

Yna, y pwynt arall yr oeddwn yn dymuno ei wneud oedd pwynt penodol am brosiect Undod yn Sir Benfro. Mae’r prosiect Undod yn Sir Benfro wedi cydweithio'n agos iawn â'r gwasanaeth addysg i Deithwyr, yn Ysgol Gynradd Gymunedol Monkton Priory. Ystyriwyd y prosiect hwn yn enghraifft—enghraifft wych. Maen nhw wedi gweithio gyda'r gwasanaeth addysg i Deithwyr i ennill ymddiriedaeth yr holl safleoedd Teithwyr yn yr ardal, i annog y plant i fynd i'r ysgol. Mae gan y rhieni yn y gymuned hyder yn yr ysgol ac yn y gwaith y mae’r gwasanaeth addysg i Deithwyr yn ei wneud. Ond mae wedi bod yn siomedig iawn bod y prosiect hwn a ariennir gan y loteri, ac a dalodd dri gweithiwr i weithio gyda'r gwasanaeth addysg i Deithwyr i wneud y gwaith allgymorth, y meithrin ymddiriedaeth, yn dod i ben ar y degfed ar hugain o’r mis— heddiw yw hynny, rwy’n credu—ac nad yw awdurdod lleol Sir Benfro, yn ôl y disgwyl mawr oedd arnynt, wedi ymgymryd â’r prosiect.

Felly, mae hyn yn golygu bod gennym sefyllfa lle mae prosiect a gafodd ei edmygu ledled Cymru—gwaith gyda Sipsiwn a Theithwyr—mewn gwirionedd wedi cyrraedd cam lle’r ydym yn ofni y gall ddirywio. Ni allaf ond bwysleisio pa mor llwyddiannus y bu’r prosiect. Mae'n weddol anarferol i blant Sipsiwn a Theithwyr symud ymlaen ac ennill gradd, ond mae tair o ferched ifanc sydd wedi llwyddo i ennill gradd ar ôl bod trwy’r gwasanaeth hwnnw. Mae llawer wedi cael cyflogaeth yn yr ardal, ac at ei gilydd bu’n llwyddiannus iawn. Felly, rwyf am dynnu hyn at sylw'r Gweinidog. Cafwyd llawer o lobïo ar yr awdurdod lleol gan y bobl ifanc eu hunain yno, i geisio eu hannog i newid eu meddyliau ac yn wir i gefnogi'r hyn sydd wedi bod yn brosiect mor llwyddiannus. Drwy waith y tri gweithiwr hynny mae pobl ifanc wedi gallu dod yma, dynion a menywod ifanc sy’n Sipsiwn / Teithwyr, a gwneud eu cyfraniad i'r grŵp trawsbleidiol. Yn wir, roeddent yma yr wythnos diwethaf yn dweud pa mor anhapus y maen nhw, ac maent yn lobïo cynghorwyr. Felly, byddaf yn gorffen drwy ofyn i'r Gweinidog a oes modd iddo wneud sylwadau ar un o'n prosiectau Cymreig hynod lwyddiannus a gweld a ellir gwneud unrhyw beth i achub hynny.