Mae'n wirioneddol wych gallu siarad mewn dadl mor bwysig heddiw. Rwy’n croesawu'r adroddiad blynyddol ar gydraddoldeb ac rwyf am ganolbwyntio'n benodol mewn gwirionedd ar amcan 4, sef trosedd casineb. Rwy'n gwneud hynny oherwydd ein bod yn byw mewn cyfnod lle mae hynny’n tyfu, a throseddau casineb ar draws nodweddion gwarchodedig hil, crefydd, anabledd, cyfeiriadedd rhywiol a hunaniaeth o ran rhywedd yw’r hyn yr ydym yn sôn amdano mewn gwirionedd. Dydw i ddim yn mynd i ailadrodd yr hyn a ddywedodd Hannah Blythyn am y tangofnodi; mae hi’n hollol iawn bod tystiolaeth, o'r nifer uchel sydd gennym, mae'n wir, gan amlaf, nad adroddir am drosedd casineb am ba reswm bynnag y gallai hynny fod. Ond mae ystadegyn sy'n dweud bod 79 y cant o'r digwyddiadau hynny yr adroddir amdanynt yn droseddau casineb sy'n gysylltiedig â hil, ac maent yn cael effeithiau gwirioneddol sylweddol ar y dioddefwyr a theuluoedd y dioddefwyr. Mae'r ddau ohonynt yn gorfforol a hefyd yn seicolegol, a chafodd hynny, unwaith eto, ei adrodd gan y prosiect ymchwil trosedd casineb Cymru gyfan yn gynharach eleni.

Mae'n bwysig iawn ein bod, wrth drafod hyn heddiw, yn meddwl o ddifrif am effaith troseddau casineb fel effaith ar unigolyn ac ar eu teuluoedd, yn hytrach na dim ond adrodd rhesi o ystadegau. Dyna pam y mae 'Mynd i'r afael â Throseddau a Digwyddiadau Casineb: Fframwaith Gweithredu' Llywodraeth Cymru yn bwysig, gan ei fod yn anelu at fynd i'r afael â throseddau casineb ar draws yr holl nodweddion gwarchodedig. Mae'n wir, rwy'n falch o weld, bod oedran bellach wedi ei ychwanegu, oherwydd, yn ddiweddar, cafwyd adroddiadau bod gwahaniaethu yn erbyn pobl yn digwydd oherwydd eu hoedran yn unig, beth bynnag allai’r oedran hwnnw fod. Felly, mae gennym adroddiadau am wahaniaethu yn erbyn pobl oedrannus dim ond oherwydd eu bod yn bobl oedrannus, ond rydym hefyd yn awr yn cael adroddiadau o wahaniaethu yn erbyn pobl ifanc oherwydd eu bod yn bobl ifanc.

Ond mae nodwedd y byddwn yn gofyn i chi ei hychwanegu at hynny, Ysgrifennydd y Cabinet, a rhyw yw hynny. Rwy’n meddwl, pe gallem ychwanegu rhyw fel nodwedd warchodedig, y byddem yn dal llawer iawn o'r troseddau casineb sydd wedi eu trafod yma heddiw. Wrth sôn am ‘ryw’, mae'n rhaid i ni edrych ar ryw yn ei holl ystyron, nid dim ond bod yn fenyw—yn aml iawn, os byddwch yn dweud y gair 'rhyw', mae pobl yn syth yn meddwl eich bod yn sôn am fenywod. Felly, hoffwn yn fawr iawn weld hynny fel nodwedd ychwanegol.

Mae cymorth ar gael gan y ganolfan cefnogi troseddau casineb, ac mae £488,000 o gyllid gan Lywodraeth Cymru sydd wedi cael ei roi i mewn fel rhan o'r fframwaith hwnnw i fynd i'r afael â throseddau casineb, a chroesawaf hynny yn fawr. Gwn fod y ganolfan wedi anelu i helpu 2,000 o ddioddefwyr yn ystod y tair blynedd diwethaf. Fe wyddoch, unwaith eto, os ydym yn meddwl am y rhain nid fel dioddefwyr, ond fel unigolion a theuluoedd o'u cwmpas, mae hynny’n lefel sylweddol o gefnogaeth.

Ond ni allwn ddianc rhag y ffaith, mewn rhai achosion, fod pobl yn agored i droseddau casineb oherwydd y sgwrs sy'n digwydd mewn lleoedd fel hyn. Ac os oes gennyf un apêl heddiw i bob un ohonom, bod yn hynod ymwybodol o'r iaith a ddefnyddiwn yw honno. Rydym i gyd wedi gweld beth sy'n digwydd pan mae'r iaith a ddefnyddiwn rywsut yn mynd allan o reolaeth, ac yn cael ei bwydo yn ôl i gymunedau sydd wedyn yn meddwl ei bod yn iawn ei defnyddio yn y cymunedau hynny.  Mae Trump, yn fy marn i, wedi mynd â hynny i'r eithaf. Ond, serch hynny, mae’r ffaith bod troseddau casineb wedi cynyddu yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, yn fy marn i, yn gofyn am archwiliad agos a chraffu agos i weld a yw hynny’n cael ei alinio, mewn unrhyw ffordd, â'r iaith yr ydym wedi ei gweld yn cael ei defnyddio yn y ddadl Brexit y llynedd.