Yr eitem nesaf ar yr agenda yw’r datganiad gan Gadeirydd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ar ymchwiliadau’r pwyllgor, ac rydw i’n galw ar y Cadeirydd, Nick Ramsay.

Diolch, Lywydd. Hoffwn ddiolch i chi am y cyfle i siarad heddiw ac i roi gwybod i fy nghyd-Aelodau Cynulliad am waith y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Fel y gŵyr yr Aelodau, mae’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn gyfrifol am ystyried ac ymchwilio adroddiadau gwerth am arian a gynhyrchir gan Archwilydd Cyffredinol Cymru. Hyd yma yn y Cynulliad hwn, rydym eisoes wedi ymgymryd â nifer o ymholiadau yn seiliedig ar yr adroddiadau hyn, gan gynnwys Kancoat a llifogydd ac erydu arfordirol, ac mae gennym nifer o ymchwiliadau eraill wedi’u trefnu, gan gynnwys creu incwm a ffioedd a rheoli meddyginiaethau.

I gyd-fynd â’r gwaith hwn, ar ddechrau’r Cynulliad hwn, penderfynodd y pwyllgor adeiladu ar waith arloesol y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn ystod y Cynulliad diwethaf, a gyflwynodd y cysyniad o ymchwiliadau dan arweiniad pwyllgor ym maes cyfrifon cyhoeddus. Felly, fel pwyllgor, cytunasom i ddatblygu rhaglen uchelgeisiol o ymchwiliadau i ymgymryd â hwy yn ystod y Cynulliad hwn, ac rydym yn bwriadu gosod pobl yn gadarn wrth wraidd pob un o’n hymchwiliadau dan arweiniad pwyllgor. Mae hyn, gobeithio, yn newid cadarnhaol, a bydd yn gwneud gwaith hanfodol y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn fwy dealladwy i bawb yng Nghymru.

Yn gyntaf, rydym wedi cytuno i fabwysiadu ymagwedd thematig tuag at ein gwaith craffu blynyddol ar y cyfrifon, felly, er enghraifft, ar gyfer cyfrifon 2015-16, buom yn canolbwyntio ar gyrff addysgol, a gwelsom eu bod, ar y cyfan, yn dda yn ein barn ni. Credwn y bydd gosod thema wahanol ar gyfer pob blwyddyn yn ychwanegu eglurder i’r cyhoedd mewn perthynas â’r gwaith hwn. Er, wrth wneud hyn, mae’n bosibl na fyddwn bob amser yn datgelu sgerbydau yng nghypyrddau sefydliadau, ond mae wedi cael effaith ataliol drwy sicrhau bod cyrff a ariennir yn gyhoeddus yng Nghymru yn teimlo pwysau ar bob lefel i sicrhau bod arian trethdalwyr yn cael ei wario yn y ffordd fwyaf effeithiol posibl. Ac yn wir, yr wythnos hon, cytunodd y pwyllgor i alw Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn ôl ar gyfer craffu ar gyfrifon ym mis Medi, ar ôl ystyried adroddiad diweddar yr archwilydd cyffredinol ar lywodraethu yn y Llyfrgell Genedlaethol—mater arbennig o berthnasol o ystyried y pryderon a fynegwyd gan y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus blaenorol am y trefniadau llywodraethu.

Ein prif waith dan arweiniad y pwyllgor ar gyfer tymor y gwanwyn yw ystyried trosolwg rheoleiddio cymdeithasau tai. Mae gennym ddiddordeb yn y mater hwn am fod cymdeithasau tai yn derbyn symiau sylweddol o arian cyhoeddus, yn chwarae rhan bwysig yn y frwydr yn erbyn digartrefedd ac yn cyfrannu at yr economi ehangach. Mae’r pwyllgor yn awyddus i sicrhau bod y trefniadau rheoleiddio cyfredol yn effeithiol ac yn effeithlon, a bod trefniadau llywodraethu o fewn y sector yn gadarn. Mae hwn yn waith amserol, o ystyried y trafodaethau ynglŷn â dosbarthiad y cyrff pwysig hyn gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol. Fel gwaith sydd wedi cael ei ysgogi gan y pwyllgor, rydym wedi gallu rhoi tenantiaid wrth wraidd yr ymchwiliad hwn, sy’n rhywbeth y mae rheoliadau Llywodraeth Cymru yn anelu at ei gyflawni. Rydym eisoes wedi cynnal digwyddiad diddorol a llawn gwybodaeth i randdeiliaid gydag ystod o denantiaid, ac yfory, byddwn yn cyhoeddi arolwg gyda’r nod o gyrraedd cynulleidfa mor amrywiol ag y bo modd. Rydym wedi mynd ati’n rhagweithiol i ymgysylltu â sefydliadau perthnasol i raeadru gwaith y pwyllgor ac i sefydlu deialog agored gyda’r rhanddeiliaid hynny ar bob lefel.

Mae’r pwyllgor hefyd wedi dechrau pennu cwmpas ein gwaith nesaf i edrych ar gonsortia addysg rhanbarthol. Efallai fod yr Aelodau eisoes wedi gweld y memorandwm defnyddiol a baratowyd gan yr archwilydd cyffredinol ar gyfer y pwyllgor yn nodi’r sefyllfa bresennol gyda’r consortia. Mae’r pwyllgor wedi dechrau casglu tystiolaeth ar gyfer hyn a newydd gyhoeddi arolwg ar y cyd gyda’r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg—sy’n gam arloesol yn y gobaith o atal pobl rhag blino ar ymgynghoriadau—i glywed gan athrawon a gweithwyr proffesiynol yr effeithiwyd arnynt gan y newidiadau.

Yn olaf, ar y gorwel, rydym yn bwriadu gwneud cryn dipyn o waith i edrych ar drefniadau llywodraethu a chymorth ar gyfer plant sy’n derbyn gofal. Rydym wedi nodi pedair elfen ar gyfer hyn: gwariant a gwerth am arian gwasanaethau cyhoeddus ar gyfer plant sy’n derbyn gofal; gwerth am arian y grant amddifadedd disgyblion ar gyfer plant sy’n derbyn gofal; gwerth am arian ac effeithiolrwydd y trefniadau presennol ar gyfer lleoliadau maeth; ac effeithiolrwydd trefniadau rhianta corfforaethol awdurdodau lleol. Byddwn yn ymgymryd â hyn fel rhaglen dreigl o waith, gan chwarae ar bŵer dyfalbarhad na fyddwn yn camu’n ôl hyd nes y gwelwn welliannau sylweddol yn y ffordd y caiff arian cyhoeddus ei wario yn y maes hwn.

Er efallai nad yw llawer o’r hyn y soniais amdano heddiw ynglŷn ag anelu i sicrhau bod ein gwaith yn canolbwyntio mwy ar y dinesydd yn hynod o arloesol i bwyllgorau’r Cynulliad sy’n seiliedig ar bolisi ehangach, mae’n gam mawr i bwyllgor cyfrifon cyhoeddus, a gobeithio y bydd yn helpu i gynnwys pobl a chynyddu dealltwriaeth ac ymwybyddiaeth o’n rôl fel stiwardiaid y pwrs cyhoeddus. Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i annog pob Aelod i hyrwyddo’r gwaith hwn, yn enwedig ein harolygon, a chyflwyno unrhyw feysydd y credwch y dylai’r pwyllgor eu hystyried yn y dyfodol. Diolch yn fawr.

Rwy’n croesawu’r datganiad gan Nick Ramsay yn fawr, ac yn ei longyfarch ar y ffordd y mae wedi cadeirio’r pwyllgor dros yr ychydig fisoedd diwethaf. Weithiau, fodd bynnag, mae’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn teimlo’n ddiddiwedd braidd: mae’r archwilydd cyffredinol yn cynhyrchu adroddiad, rydym yn cael cyflwyniad, daw gweision sifil y Llywodraeth a thystion eraill i mewn, rydym yn cynhyrchu adroddiad, sydd wedyn yn cael ei anfon at y Llywodraeth, sy’n ymateb, ac yna rydym yn dechrau eto fel rhyw fath o ddolen gyfrifiadurol ddiddiwedd. Mae’r cyfle i gael ymchwiliadau dan arweiniad pwyllgor yn un da, ac yn un pwysig iawn. Rwy’n meddwl mai’r un peth sy’n wirioneddol bwysig yw nad ydym yn dyblygu’r hyn sy’n cael ei wneud gan bwyllgorau eraill. Dyna un o broblemau cyfrifon cyhoeddus gan ei fod mor amrywiol a gall gynnwys unrhyw beth a wnaed gan y Llywodraeth, neu gan y Cynulliad. Gall wneud pethau, a darganfod yn nes ymlaen fod pwyllgor arall wedi dechrau gwneud yn union yr un peth, neu wedi cynllunio i wneud yr un peth. Credaf ei bod yn wirioneddol bwysig fod gennym system i sicrhau, os oes pwyllgor arall yn ei wneud, fod y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn cymryd yr awennau neu fod y pwyllgor arall yn gwneud hynny. Ond nid wyf yn credu bod gennym ddigon o amser a phobl i wneud rhywbeth ddwywaith.

Gwn fod gennym i gyd ein diddordebau ein hunain, a’n profiadau ein hunain o’r gorffennol, ac rwy’n credu ei bod yn wirioneddol bwysig ein bod yn rhoi cyfle i Aelodau eraill nad ydynt yn aelodau o’r pwyllgor awgrymu ymchwiliadau dan arweiniad pwyllgor. Efallai y gall y Cadeirydd ddweud sut y gallai pobl wneud hynny. Yn ôl pob tebyg, gallwn ei gadw i fynd gyda fy awgrymiadau fy hun dros y pum mlynedd nesaf, ond nid wyf yn meddwl bod gennyf fi, nac unrhyw Aelod arall waeth pwy ydynt neu ble y gwasanaethant, yr holl wybodaeth a’r profiad neu fonopoli ar syniadau da. Rwy’n meddwl y dylai fod cyfle i unrhyw Aelod yma allu awgrymu maes i’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus lle y byddai’n fuddiol iddynt wneud ymchwiliad dan arweiniad pwyllgor. Efallai, Gadeirydd—yn ôl eich cyfarwyddyd—y byddwn yn ymgymryd ag ef, neu efallai na wnawn hynny, ond rwy’n credu y dylai Aelodau ar draws y Siambr gael cyfle i gyflwyno awgrymiadau, oherwydd efallai’n wir y bydd ganddynt awgrym gwell na’r rheini ohonom sydd ar y pwyllgor. Felly, a allwch ddweud sut y gellid gwneud hynny, er mwyn i’r Aelodau gael cyfle i gyflwyno syniadau ynglŷn â’r hyn y gallem edrych arno?

Hoffwn ddiolch i Mike Hedges am ei eiriau cynnes yno. Rydych yn gywir; mae’n teimlo’n aml fel proses ddiddiwedd. Gwn fod gan bob un o bwyllgorau’r Cynulliad hwn waith caled i’w wneud, ond rwy’n meddwl ei bod yn anarferol i bwyllgorau newid gêr cymaint ag y gwnawn ni, o un maes i’r llall, ac weithiau o fewn y cyfarfod pwyllgor; pa un a ydym yn edrych ar fater iechyd neu blant sy’n derbyn gofal, fel y byddwn yn ei wneud, rydym yn newid yn gyson. Mae rhai blynyddoedd ers i mi fod ar y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus fel aelod arferol—os gallaf ddefnyddio’r ymadrodd hwnnw—yn ôl yn 2008-09. Nid fy mod yn anarferol yn awr, wrth gwrs, fel Cadeirydd, ond, wel, chi sydd i farnu ynglŷn â hynny. 2008-09 oedd hi ac mae’r pwyllgor wedi newid yn sylweddol ers hynny. Yr hyn sy’n dal i fod yr un fath, wrth gwrs, yw ein bod yn bwyllgor anghyffredin gan fod yr archwilydd cyffredinol gyda ni. Cawn ei gyngor, a chawn ei adroddiadau, ond rydym yn wahanol i bwyllgorau cyfrifon cyhoeddus mewn mannau eraill—ac yn gynyddol felly—gan ein bod yn ystyried amrywio ein gwaith, ac nid bwrw ymlaen â gwaith yr archwilydd cyffredinol yn unig, ond cyflwyno ein hadroddiadau pwyllgor ein hunain hefyd. Ar y pwynt hwnnw, Mike Hedges, rwy’n meddwl eich bod yn hollol iawn: nid ein lle ni yn y pwyllgor yn unig yw awgrymu’r gwaith hwnnw; mae’n fater i Aelodau eraill y Cynulliad hefyd. Fforwm yw hwn heddiw. Pan fyddwn yn cyflwyno gwaith arall, rwy’n siŵr y buasai’r Aelodau’n hoffi cyflwyno eu hawgrymiadau, hyd yn oed os mai ar lafar yn unig y gwnânt hynny. Rydym yn bwyllgor agored sy’n gwrando, ac rydym yn anelu at fod yn gynyddol felly.

Hoffwn ddiolch i chi, Mike. Gwn eich bod wedi bod ar y pwyllgor ers peth amser dros y blynyddoedd diwethaf cyn i mi ddod yn aelod. Rwyf fi hefyd ar y Pwyllgor Cyllid gyda chi, felly nid wyf yn cael llawer o gyfle i fod i ffwrdd oddi wrthych, ond rydych bob amser yno i roi cyngor a chymorth. Ar ddechrau sesiwn y Cynulliad hwn, pan gafodd y pwyllgor ei ailsefydlu, roeddem yn ymdrin â llawer o ymchwiliadau gan y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus blaenorol, a gwn fod hynny wedi peri dryswch, nid yn unig i mi, ond i aelodau mwy newydd o’r pwyllgor hefyd. Rydym yn symud y tu hwnt i hynny yn awr. Rydym yn symud tuag at edrych ar waith newydd a gyflwynwyd gan yr archwilydd cyffredinol a gwaith newydd a gyflwynwyd gan Aelodau yn ogystal. Ond rwy’n agored i awgrymiadau, felly mae croeso i chi gysylltu â mi neu aelodau eraill y pwyllgor ar unrhyw bwynt i awgrymu sut y buasech yn hoffi i’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus symud ymlaen yn y dyfodol.

Rwy’n falch iawn fod yr Aelod newydd ddweud yr hyn a ddywedodd. Hoffwn dalu teyrnged i Nick Ramsay am gadeirio’r pwyllgor mewn ffordd mor deg. Hoffwn dalu teyrnged i Mike hefyd, sy’n gwneud gwaith da ar y Pwyllgor Deisebau—y pwyllgor cyflymaf yn y Senedd, rwy’n meddwl. Caiff ei gadeirio’n dda iawn.

Gan symud ymlaen, os edrychwn ar yr hyn y mae’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus wedi bod yn edrych arno gyda Kancoat, rydym yn siarad am faterion difrifol iawn. Hoffwn i’r Senedd wrando ar y canlynol o ran gwariant amheus gan y Llywodraeth: Kancoat, £3.4 miliwn; cytundeb tir Llys-faen, pan gollodd y trethdalwr £39 miliwn; Rhws, y tir yno, pan gollasom £7 miliwn; OysterWorld, y cwmni gemau, £1.4 miliwn; dwy siop ym Mhontypridd, £1 filiwn; Cardiff Aviation, honnir bod £1.5 miliwn yn ddyledus yn y rhent; a Kukd.com, wel, mae’r holl daliadau gan y Llywodraeth wedi cael eu hatal dros dro am fod y rhiant-gwmni yn destun ymchwiliad gan HMRC am afreoleidd-dra yn ei drefniadau treth. Gwariwyd miloedd o bunnoedd ar arhosiad David Goldstone, y miliwnydd, yn yr Hilton yng Nghaerdydd, ac Weinidogion, pan fyddwch yn ateb cwestiynau am y defnydd o’r car gweinidogol, daw hyn i gyd i ychydig dros £53 miliwn. Rwy’n credu y dylai’r cyn-Weinidog gael ei ddwyn gerbron y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus i ateb dros y penderfyniadau a wnaed. Ac os na ddaw’r cyn-Weinidog, dylem alw’r Prif Weinidog, sy’n gyfrifol yn y pen draw.

Mae angen i ni fod o ddifrif ynglŷn â rhoi diwedd ar wastraff ariannol yng Nghymru, ac rwy’n credu mai’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yw’r lle perffaith i wneud hynny. Felly, hoffwn ofyn i’r Cadeirydd a fuasai’n derbyn fy ngalwad i gyflwyno’r awgrym o ymchwiliad fforensig—fforensig—gerbron y pwyllgor i’r holl faterion hyn, gan fod anghymhwysedd Llafur yn peryglu datganoli, ac mae’n rhaid i ni daflu goleuni ar y materion hyn a sicrhau tryloywder. Diolch. Diolch.

Buaswn yn cytuno gydag agoriad sylwadau’r Aelod yno. Rydym yn gymysgedd eclectig ar y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Dewisais fy ngeiriau’n ofalus yno. Rydym yn cyfnewid safbwyntiau’n frwd. Rydym yn gweithio gyda’n gilydd lle y bo angen, ond mae gan unigolion eu barn eu hunain hefyd. Rydych yn llygad eich lle hefyd, Neil, fod hwn yn bwyllgor gyda llwyth gwaith hynod o ddifrifol, llwyth gwaith enfawr, sy’n edrych ar werth am arian gwariant cyhoeddus ar draws ystod eang o feysydd yng Nghymru. Yn ôl pob tebyg, gallem gyfarfod—nid wyf yn awgrymu hyn, gyda llaw—bob dydd a dal i fod yn brin o amser i fynd drwy’r llwyth gwaith dan sylw.

Iawn, gan ddychwelyd at eich pwyntiau sylfaenol yno, fe grybwylloch chi Kancoat, ac fe soniais amdano yn fy natganiad agoriadol. Gwyddom fod problemau wedi bod yno. Yr hyn a ddywedwn, fel y gwyddoch, yw bod y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, o ran ei weithrediad, yn ymwneud yn bennaf â phenderfyniadau gweithredol y Llywodraeth, a dyna pam ein bod yn cymryd tystiolaeth gan amrywiaeth eang o swyddogion, hyd at ac yn cynnwys yr Ysgrifennydd Parhaol—bydd yr Ysgrifennydd Parhaol diwethaf, a’r Ysgrifennydd Parhaol newydd yn dod i mewn yn y dyfodol agos. Dyna ein harfer safonol. Nawr, gallwn alw unrhyw un wrth gwrs, ond rhaid i mi ddweud y buasai’n rhaid i ni fod yn glir, buasai’n rhaid cael syniad clir yn y dystiolaeth a gawn gan y swyddogion, yn weithredol, fod galw ar gyn-Weinidog, yn arbennig, o fudd i’n hymholiadau. Rydych yn amlwg yn credu bod tystiolaeth a gawsom hyd yma yn gwarantu hynny. Mae tystion, wrth gwrs, yn fater i’r pwyllgor yn ei gyfanrwydd ei ystyried, ac rwy’n credu y buasai dweud y dylai hynny ddigwydd yn torri cynsail i mi neu unrhyw Aelod arall yn y Cyfarfod Llawn hwn. Felly, mater i’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yw hwn, ac rydych yn gwybod hynny, Neil McEvoy. Os ydych am gyflwyno’r cais i’r pwyllgor, bydd pawb ohonom yn ystyried ac rwy’n siŵr y byddwn yn llunio ymateb ystyriol. Ond buaswn yn dweud, yn y lle cyntaf, ein bod yn gyfrifol am graffu ar y swyddogion. Nid ydym yn bwyllgor pwnc, nid ydym yn edrych ar bolisi; rydym yn edrych ar weithgaredd gweithredol. Yn yr ystyr hwnnw, buasai’n rhaid i chi gael tystiolaeth glir iawn ein bod yn galw tystion i mewn am y rhesymau cywir. Ond fel y dywedais, mater i’r pwyllgor ei ystyried yw hynny ac nid mater i’r Cyfarfod Llawn hwn.

Fel un o’r aelodau sydd wedi gwasanaethu hiraf ar y pwyllgor hwn, am y 10 mlynedd diwethaf i fod yn fanwl gywir, ac ar ôl 45 mlynedd fel cyfrifydd mewn practis cyhoeddus, rwy’n gwybod ychydig am waith ffigurau. Eisiau gwybod am afreoleidd-dra ariannol oedd Neil McEvoy. Mae’n rhaid i ni edrych ar adroddiadau Swyddfa Archwilio Cymru. Rwy’n cytuno â chi y dylai’r adran honno ymgymryd ag archwiliad fforensig, ac yna gallent roi’r adroddiad i ni. Nid oes unrhyw reswm pam na allant wneud hynny os oes unrhyw un yn gwneud gwaith gwael, naill ai’n wleidyddol neu’n ariannol. Os gall Tony Blair fynd at bwyllgor cyfrifon Tŷ’r Cyffredin i egluro i’r ASau pam yr aeth i Irac, pam na all Aelodau’r Cynulliad a wnaeth benderfyniadau ariannol anghywir ddod gerbron ein pwyllgor i roi atebion?

Hoffwn ddiolch i Nick Ramsay am ei ddatganiad a’i longyfarch ar gadeirio’r pwyllgor mor rhagorol. Un o gryfderau’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yw ein bod yn gallu cychwyn ein hymchwiliadau ein hunain, ochr yn ochr â gwaith Swyddfa Archwilio Cymru. Felly, a gaf fi ofyn sut y gwelwch waith y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn datblygu yn y dyfodol, gan gyfeirio’n benodol at y berthynas rhwng y pwyllgor a’r swyddfa archwilio? Dyna yr hoffwn ei wybod.

Diolch i chi, Oscar, a diolch i chi am eich geiriau cynnes. Mae wedi bod yn bleser gweithio gyda chi ar y pwyllgor dros yr ychydig fisoedd diwethaf hefyd. Nid wyf yn credu mai cais oedd hwnnw i ni alw Tony Blair i Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Cymru—o leiaf, nid wyf yn cymryd mai dyna oedd—ond rwy’n derbyn eich pwynt. Y pwynt yw, fel pwyllgor, rydym yn rhydd i ofyn i unrhyw aelodau o’r cyhoedd ddod i siarad â’r pwyllgor os credwn fod y dystiolaeth yn cyfiawnhau hynny. Mae’n llwyth gwaith mawr ac yn aml bydd y dystiolaeth a gawn yn ein harwain i gymryd tystiolaeth gan dystion na wnaethom eu hystyried yn wreiddiol. Ond fel y dywedaf, mae’n rhaid i ni fod yn seiliedig ar dystiolaeth yn hynny o beth.

O ran eich prif gwestiwn, fe’i hatebwyd gennych chi eich hun mewn ffordd. Rhaid i ni sicrhau cydbwysedd rhwng ystyried gwaith Swyddfa Archwilio Cymru ar y naill law a chynnal ein hymchwiliadau ein hunain bellach dan arweiniad ein Haelodau. Gwn fod llawer o aelodau’r pwyllgor, yn y Cynulliad hwn yn sicr, yn awyddus i ni gyflawni ein hymchwiliadau ein hunain, ac nid ymchwiliadau byr a sydyn yn unig. O ran plant sy’n derbyn gofal, mater y gwn fod gan Lee Waters ddiddordeb arbennig ynddo, o ran gwneud yn siŵr ein bod yn gwneud gwaith yn y tymor canolig neu dymor hir nad yw ond yn cael ei adael ar silff lychlyd flwyddyn neu ddwy wedyn, ond ein bod o ddifrif ynglŷn â’r hyn a wnawn a’n bod yn mynd i edrych eto ar y mater hwnnw yn y dyfodol er mwyn gwneud yn siŵr fod pethau wedi gwella, gan fod hwnnw’n faes rhy bwysig. Mae’n un enghraifft o faes sy’n rhy bwysig i ni beidio ag ailedrych arno a gwneud yn siŵr eu bod yn gwrando ar ein ceisiadau.

Hoffwn ddweud, yn olaf, o ran eich cwestiwn, mai fy lle i fel Cadeirydd, gyda’ch cymorth chi wrth gwrs fel aelodau, yw gwneud yn siŵr fy mod yn sicrhau’r cydbwysedd cywir. Ac os na chaf hynny’n iawn ar unrhyw bwynt, rwy’n siŵr mai chi fydd y cyntaf—wel, chi yw’r cyntaf i ddweud wrthyf, rwy’n gwybod hynny, felly efallai nad oes angen i fi ddweud hynny. Neu na ddylwn ei atgoffa. Felly, byddaf yn parhau i ymdrechu i wneud hynny. Ond peidiwch â bod ofn dweud wrthyf os ydych yn teimlo fy mod yn cael y cydbwysedd yn anghywir, gan nad wyf fi ond yn feidrol.

Rwy’n datgan fy niddordeb fel Cadeirydd grŵp cynghori’r Gweinidog ar ganlyniadau i blant. A gaf fi groesawu penderfyniad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus i ymgymryd â gwaith cynhwysfawr ar wasanaethau i blant sy’n derbyn gofal? Rwy’n credu y bydd hyn yn helpu grŵp cynghori’r Gweinidog yn ei waith yn darparu cyngor ar sut y gellir datblygu cynllun a rhaglen genedlaethol, gyda’r nod o gynhyrchu gwasanaethau o’r ansawdd gorau ar gyfer plant sy’n derbyn gofal yn unrhyw le yn y DU neu’r tu hwnt i hynny hyd yn oed. Felly, edrychaf ymlaen at ddilyn eich trafodaethau.

Yn union fel yr oeddech yn ei ddweud am y gwaith a wnaethoch ar dai—eich bod eisiau i denantiaid fod yn allweddol i’r ymchwiliad—credaf ei bod yn bwysig iawn eich bod yn gallu ymgysylltu â phlant sy’n derbyn gofal a’r rhai sy’n gadael gofal yn arbennig, naill ai drwy dystiolaeth uniongyrchol neu ddulliau allanol o gasglu tystiolaeth. Ceir sefydliadau fel Voices from Care a Phlant yng Nghymru a all roi cyngor ar hyn, oherwydd credaf y byddai’n gyfle rhagorol i’w llais gael ei glywed yn uniongyrchol.

Rwy’n gwybod bod gennych ddiddordeb ers tro ym maes plant sy’n derbyn gofal. Roeddwn i’n meddwl y buasai hynny’n codi, felly deuthum â rhai o’r ffigurau ar gyfer hynny, ac wrth edrych drwyddynt, rydym yn bwriadu craffu ar y gost gyffredinol a gwerth am arian yr ystod o wasanaethau sydd wedi’u hanelu at wella canlyniadau i blant sy’n derbyn gofal. Ond mae hwn yn faes mor enfawr fel ein bod yn mynd i ddychwelyd ato dros y blynyddoedd, buaswn yn dweud, nid misoedd hyd yn oed, ond dros y cyfnod hwnnw. Rydym yn mynd i edrych ar bob agwedd ar hyn, o werth am arian i rianta corfforaethol. Fel cyn-gynghorydd sir, gwn yn dda iawn am y rôl bwysig y mae cynghorwyr sir ar draws Cymru wedi’i chwarae, ac yn mynd i fod yn ei chwarae, yn rôl rhianta corfforaethol.

Ond bob tro, o ran hyn oll, nid ydym yn—. Rhaid i mi bwysleisio, nid ydym yn bwyllgor pwnc; rydym bob amser yn edrych ar hyn o safbwynt gwerth am arian i’r trethdalwr. Nid yw hynny’n golygu nad oes gennym ddiddordeb yn y polisïau sy’n cael eu rhoi ar waith, oherwydd weithiau mae’n anodd iawn gwahanu polisi a gwerth am arian. Felly, mae’n cynnwys hynny i gyd, ond rydym yn edrych, yn gyntaf ac yn bennaf, i weld a ydym yn cael gwerth am arian. Ac a yw’r system yn dryloyw? A yw pobl yn cael yr hyn y maent yn ei haeddu? A yw plant sy’n derbyn gofal yng Nghymru yn cael y math o wasanaeth y maent yn ei haeddu mewn gwirionedd?

Mae’r dystiolaeth hyd yn hyn—. Rwy’n meddwl bod yr archwilydd cyffredinol wedi edrych ar hyn yn gynnar yn 2015, rwy’n meddwl—y dystiolaeth bryd hynny oedd bod llawer o gynnydd wedi’i wneud, ond fel sy’n digwydd yn aml, gellid gwneud rhagor, ac yn enwedig ym maes materion iechyd meddwl ar gyfer plant sy’n derbyn gofal. Ac roedd mwy nag wyth y cant o blant sy’n derbyn gofal wedi cael diagnosis o fod â phroblem iechyd meddwl, roedd bron i chwech y cant o blant sy’n derbyn gofal â phroblemau gyda chamddefnyddio sylweddau, ac roedd gan bron i 13 y cant o blant sy’n derbyn gofal anabledd. Nawr, wrth gwrs, mae yna gyfrannau o bobl yn y boblogaeth gyffredinol sydd â hynny, ond nid ydynt yn aml yn cyrraedd y ffigurau hyn mor gyson drwyddi draw. Felly, mae llawer o waith i’w wneud yma, ac edrychaf ymlaen at weithio gyda fy aelodau ar y pwyllgor i sicrhau ein bod yn gwneud hynny mor gyflym ac mor effeithlon â phosibl fel pwyllgor. Oherwydd, yn y pen draw, dyna yw ein diben.

Rwyf o ddifrif ynglŷn â bod yn aelod o’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Rwy’n credu ei fod yn un o’r pwyllgorau allweddol mewn unrhyw senedd, ac rwy’n credu ei bod yn hanfodol nad yw’n troi’n syrcas. Nid oes gennyf unrhyw broblem gyda dilyn unrhyw dystiolaeth a dwyn y Llywodraeth i gyfrif yn drylwyr. Ond mae hynny’n ei gwneud yn ofynnol i bob Aelod fod o ddifrif ynglŷn â’r pwyllgor a chymryd rhan yn ei waith, darllen y papurau swmpus ymlaen llaw, ymgysylltu â’r dystiolaeth—nid treulio cyfarfod y pwyllgor yn gyfan yn tapio ar eu iPhones a mynd ati wedyn i wyntyllu rhyw theori gynllwyn ddallbleidiol. Oherwydd rwy’n credu bod hynny’n dwyn anfri ar waith y pwyllgor. Pan fydd tystiolaeth ar gael, mae’n rhaid i ni ei dilyn, a rhaid i ni fynd ar ei drywydd yn ddiarbed, ac mae pob aelod o’r pwyllgor yn barod i wneud hynny.

Mae’r litani o honiadau a grybwyllodd Neil McEvoy yn gynharach—ac nid dyna’r tro cyntaf iddo sôn amdanynt—yn faterion sy’n cael eu hystyried gan y pwyllgor, ac a fydd yn cael eu hystyried gan y pwyllgor. Nid oes neb ar y pwyllgor hwnnw nad yw’n meddwl yr un peth ac yn awyddus i fynd at wraidd y mater. Ond nid yw awgrymu’n gyson fod rhyw theori gynllwyn wleidyddol anferth yn sail i bob penderfyniad gwael neu achos amheus yn arbennig o ddefnyddiol, ac nid yw treulio cyfarfodydd yn trydar bob tro y gwelant rywbeth y credant y gall sicrhau pennawd iddynt, neu dynnu lluniau o bapurau dan gyfyngiadau a’u rhoi ar Twitter—nid yw’n helpu achos a chywirdeb y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus.

Ategaf sylwadau David Melding a Nick Ramsay mai un o’r materion allweddol yr ydym am edrych arno dros y misoedd nesaf yw canlyniadau i blant sy’n derbyn gofal. Rwy’n gobeithio y byddwn yn arloesol wrth ddilyn esiampl a osodwyd gan y pwyllgor diwylliant o ran ymgynghori â’r cyhoedd ynglŷn â’n cylch gorchwyl i wneud yn siŵr ein bod yn edrych yn y mannau cywir, a’n bod yn dangos rhywfaint o gysondeb drwy ddychwelyd at y mater hwn. Oherwydd mae’r data, fel yr awgrymodd David Melding a Nick Ramsay, yn ystyfnig—yn ystyfnig o wael. A dyna’r math o waith y credaf y dylai’r cyfrifon cyhoeddus fod yn ei wneud, yn hytrach na mynd ar drywydd penawdau hawdd. Diolch.

Atebwch.

Rwyf ar fin gwneud hynny. Fel y gwelwch, Aelodau, rydym yn bwyllgor o aelodau brwd, a safbwyntiau brwd, a phan fyddwn yn cytuno a phan fyddwn yn gweithio fel tîm, rwy’n credu ein bod ar ein gorau mewn gwirionedd, oherwydd, credwch fi, mae’r Aelodau ar y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn y Cynulliad hwn â barn eu hunain go iawn. Buaswn yn dweud o ran—. Rwy’n cytuno’n llwyr â chi ynglŷn â thrydar, ac mewn gwirionedd fe gawsom y drafodaeth honno, ac mae’n debyg fod pwyllgorau eraill wedi cael y drafodaeth honno hefyd yn ystod y Cynulliad hwn. Nid wyf yn credu ei bod yn ddefnyddiol, yn ystod pwyllgor, boed yn ystod sesiwn breifat neu sesiwn gyhoeddus, fod trydariadau’n mynd allan cyn i’r pwyllgor yn ei gyfanrwydd allu ystyried y dystiolaeth. Yn aml, yn y Siambr hon, fel y mae’r Llywydd yn gwybod o brofiad, gallwn gael dadleuon cadarn, ac fe gewch bleidgarwch, neu beth bynnag y’i galwch; wrth gwrs hynny. Ond nid yw’r pwyllgor yno ar gyfer yr un diben yn llwyr ag y mae’r Siambr hon. Nid yw yno’n unig er mwyn i ni i wneud pwyntiau pleidiol. Wrth gwrs, gall Neil McEvoy wneud pwyntiau pleidiol, gallwch chi wneud pwyntiau pleidiol, gallaf finnau hefyd, ond yn y pen draw, a yw hynny’n helpu gweithrediad y pwyllgor hwnnw? A yw hynny’n ein helpu o fewn cylch gwaith y pwyllgor hwnnw i ddwyn y sefydliadau hynny i gyfrif? Nid wyf yn credu ei fod. Ac rwy’n meddwl bod angen i ni gofio pwrpas y Cynulliad hwn, pam y cawsom ein hethol iddo. Mae yna adeg i ni fynd i’r afael â’n gilydd, ond mae yna adeg hefyd i ni weithio gyda’n gilydd i fynd i’r afael â’n buddiannau breintiedig ble bynnag y bônt, ym mha sector bynnag y bônt. A dyna’r gwaith rwy’n bwriadu bwrw ymlaen i’w wneud.

Felly, nid oes gennyf broblem gydag Aelodau’n trydar yr hyn sydd ar eu meddwl pan fydd cyfarfodydd pwyllgor wedi gorffen, ac ni fyddent yn gwrando arnaf pe bawn yn dweud wrthynt am beidio. Nid wyf yn trydar cymaint â’r rhan fwyaf o bobl. Ond rwy’n meddwl, ydy, mae hwn yn waith gwirioneddol bwysig, mae hwn yn bwyllgor sydd o ddifrif. Rwyf wrth fy modd yn cael pob aelod o’r pwyllgor yn gweithio gyda fi. Gadewch i ni symud hyn yn ei flaen. Rydym yn dîm. Gadewch i ni fynd i ble y dymunwn fynd. Rydym i gyd am fynd i fan lle y byddwn yn sicrhau gwerth am arian ac effeithlonrwydd i’r trethdalwr. Mae llawer ohonom yn dewis gwahanol ffyrdd o gyrraedd yno, ond yn y pen draw, rydym yn mynd i gyrraedd yno, a chyn i Mark Isherwood ddechrau siarad am gydgynhyrchu, rwyf am orffen fy sylwadau.

Diolch yn fawr iawn i Gadeirydd y pwyllgor am ei eiriau a’i ddatganiad.