7. 6. Dadl Plaid Cymru: Gofal Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 1 Chwefror 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 4:40, 1 Chwefror 2017

(Cyfieithwyd)

Croesawaf y ffaith fod Janet Finch-Saunders yn dweud bod angen i ni ddyblu’r buddsoddiad mewn gofal cymdeithasol, ac rwy’n dymuno’n dda iddi yn ei hymgais i gael y math hwnnw o arian allan o Lywodraeth y DU—nid yw’n debygol gyda’r Llywodraeth bresennol. Ond rwyf hefyd yn croesawu safbwynt ychydig yn fwy cadarn Suzy Davies, nad yw Llywodraeth Cymru na Llywodraeth y DU yn wyddau aur, ac rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni edrych ar hyn mewn ffordd eithaf gwahanol, mewn gwirionedd, yn enwedig gan ei bod yn annhebygol y bydd unrhyw newid yn lefelau’r cyllid rhwng nawr a 2020.

Nid wyf yn siŵr mai ysbytai cymuned yw’r ateb fel y cyfryw, oherwydd, yn sicr ar sail fy mhrofiad personol, mae pobl hŷn sy’n agosáu at ddiwedd eu hoes eisiau bod gartref, yn bendant. Mae yna rôl, wrth gwrs, i hosbisau gofal seibiant fel nad yw gofalwyr yn disgyn o dan y straen o ofalu am eu hanwyliaid, ond rwy’n meddwl bod—. Felly, mae angen sicrhau bod modelau amrywiol o gymorth yn cael eu rhoi, ac mae’n bwysig iawn, yn unol â’r Ddeddf iechyd a gofal cymdeithasol, ein bod yn edrych yn holistaidd ar anghenion pobl a gwrando ar yr hyn y maent ei eisiau, a deall hefyd pa lefel o gefnogaeth a all ddod gan eu perthnasau, oherwydd yn y pen draw, gyda’u perthnasau neu eu ffrindiau y byddant fwyaf o eisiau bod, lle bo hynny’n bosibl.

Ond ni allwn fychanu’r straen y mae’r rhain yn ei achosi i bobl sy’n darparu gofal di-dâl, gwaith sy’n dod i ran menywod rhwng 50 a 64 oed yn arbennig, ond mae’r anghydraddoldeb rhwng y rhywiau’n lleihau pan fydd pobl yn ymddeol ac mewn gwirionedd, mae dynion ychydig yn fwy tebygol o fod yn darparu gofal na menywod ar ôl oedran ymddeol. Mae iechyd gofalwyr di-dâl yn gwaethygu’n gynnyddrannol yn ôl y lefelau o ofal di-dâl. Mae’r baich o ddarparu 50 awr neu fwy o ofal di-dâl yr wythnos er hynny, o ran yr effaith ar eu hiechyd cyffredinol, ar ei uchaf ymysg gofalwyr ifanc o dan 24 oed. Ond mae’n rhaid i ni gymeradwyo’r 9,000 a mwy o ddynion a 5,000 a mwy o fenywod sy’n gweithio’n amser llawn ac yn darparu 50 awr neu fwy o ofal di-dâl. Mae’n ymddangos i mi, yn yr amgylchiadau hynny, ei bod yn hynod o bwysig i ni wybod pwy yw’r gofalwyr di-dâl a’n bod yn gallu rhoi cymorth iddynt er mwyn sicrhau na fyddant hwythau hefyd angen gofal eu hunain.

Os edrychwn ar yr hyn yr ydym yn mynd i allu ei wneud, rwy’n meddwl bod y sefyllfa bresennol, er enghraifft, yng Nghaerdydd—yng Nghaerdydd, yn 2014, y flwyddyn ddiwethaf yr oedd ffigurau ar gael i mi, roedd ganddynt 11 o ddarparwyr fframwaith, yn ogystal â chontractau yn y fan a’r lle gyda bron i 80 o sefydliadau darparu eraill. Ac mae effaith tendro cystadleuol yn gwthio prisiau i lawr, yn gostwng cyflogau ac amodau, a’r ras i’r gwaelod, oherwydd yr enillion i’r cyfranddalwyr, yw’r sbardun allweddol i gwmnïau preifat. Ac yn syml iawn ni cheir y dilyniant gofal sy’n ofynnol. Os meddyliwch am y gwasanaethau gofal personol y mae gofalwyr yn gorfod eu darparu, mae cael person nad ydych yn ei adnabod i newid eich dillad gwely neu eich helpu i fynd i’r toiled yn ddinistriol iawn, ac mae gwir angen i ni feddwl—