Wel, rwy’n credu ei bod yn hanfodol fod gan fyfyrwyr a disgyblion mewn ysgolion a cholegau ddealltwriaeth glir iawn o’r opsiynau sydd ar gael iddynt, y cyfleoedd ar gyfer camu ymlaen o fewn y dewisiadau gyrfa hynny a pha ddewisiadau cyrsiau ac yn y blaen y dylent eu gwneud i’w cael yno. Ac rwy’n credu bod lle i lawer mwy o integreiddio rhwng byd gwaith, yr economi leol ac ysgolion a cholegau, felly buaswn yn croesawu unrhyw beth sy’n mynd â ni ar hyd y llwybr hwnnw.

Rwy’n credu bod cynigion Hazelkorn sydd bellach wedi cael eu derbyn yn sylfaen sefydliadol dda ar gyfer yr hyn yr ydym yn ei drafod heddiw. Mae heriau cyllido wedi bod, wrth gwrs—mae siaradwyr wedi sôn am y toriadau i addysg bellach, a chafwyd toriadau hefyd i’r gyllideb addysg oedolion—a chredaf fod honno’n her o ran rhai o’r pethau y cyfeiriodd John Griffiths atynt mewn perthynas â dysgu ail gyfle ac yn y blaen. Ond rwyf eisiau talu teyrnged i’r sector addysg bellach am arloesi’n wych yn wyneb peth o’r pwysau hwnnw. Ceir nifer o enghreifftiau, gan gynnwys yn fy etholaeth fy hun, o golegau addysg bellach yn edrych yn greadigol iawn ar sut y gallant gyflawni’r hyn y maent yn ei gyflawni mewn ffordd lawer mwy entrepreneuraidd, a chredaf fod hynny’n rhan o ysbryd y sefydliadau hyn. Rwy’n credu mai un o’r allforion—os nad cudd, un a danbrisiwyd—o Gymru mewn gwirionedd yw’r gwaith y mae colegau addysg bellach yn ei wneud yn darparu gwasanaethau addysg dramor, sy’n digwydd yn sawl un o’n sefydliadau. Felly, rwy’n meddwl y dylai hynny gael ei gydnabod hefyd.

Mae rhai materion yn codi ynglŷn â’r ffin rhwng addysg bellach ac addysg uwch y credaf fod angen edrych arnynt ofalus, lle y mae gennych raddau sy’n cael eu cynnig gan golegau addysg bellach dan gytundebau partneriaeth. Credaf fod angen edrych ar faterion sy’n codi mewn perthynas â thryloywder yr hyn y gellir ei ddarparu i ddysgwyr. Mae gennym system o gymorth dysgu bellach sy’n seiliedig ar y cyflog byw, ond wrth gwrs, isafswm cyflog wedi’i ddisgowntio yw isafswm cyflog prentis, felly rwy’n meddwl bod perygl yn hynny o beth i rai â chymhellion diegwyddor, a chredaf fod angen i ni edrych arno.

Rydym bob amser yn cael ein gwahodd i edrych ar fodelau Ewropeaidd pan edrychwn ar addysg bellach, addysg uwch a dewisiadau galwedigaethol. Ac rwy’n meddwl y bydd o fudd i ni edrych ar rai o’r pethau sy’n digwydd yn yr Iseldiroedd. Yn yr amser sydd gennyf ar ôl, ni fyddaf yn gallu ymhelaethu gormod ar hynny, ond fe ddewisaf un neu ddwy o wersi y credaf y gallem eu dysgu. Un yw bod y dirwedd sefydliadol, er enghraifft, yn yr Iseldiroedd yn syml tu hwnt. Mae’n glir iawn sut y mae’r sefydliadau’n gweithio ac yn cydberthyn, ac rwy’n meddwl bod hynny’n fuddiol. Mae yna lefel uchel o hyblygrwydd a chydlyniant, yn enwedig mewn perthynas â rhai o’r prentisiaethau, ac unwaith eto, rwy’n gwybod nad dyna’r unig gynnig sydd gan addysg bellach, ond mae’n gynnig pwysig. A cheir lefel uchel o hyblygrwydd rhwng yr agweddau academaidd ac agweddau’r gweithle yn hynny o beth. Yn bwysicaf oll, i fynd â ni’n ôl i ble y dechreuasom, caiff y llwybr galwedigaethol ei hyrwyddo o gam cynnar iawn yn y daith ysgol a’r coleg. Mae’r rhan fwyaf o’r myfyrwyr sy’n mynd drwy’r system yn yr Iseldiroedd yn dilyn llwybr galwedigaethol yn y pen draw mewn gwirionedd, ac rwy’n credu bod hynny’n dyst i’r lefel wirioneddol o integreiddio a’r diffyg ffiniau rhwng addysg alwedigaethol yn y coleg ac addysg uwch. Rydym yn byw mewn cyfnod pan fo’r economi’n newid, lle y mae llwybr dysgu llinellol confensiynol yn mynd yn llai ffasiynol yn ôl pob tebyg. Rwy’n credu bod angen dychymyg i edrych y tu hwnt i hynny, ac edrych ar system ran-amser fodiwlaidd hyblyg fel rhywbeth a ddaw’n norm i bob un ohonom.